Səhnədə Çexovun sükut çığlığı – “Qağayı”nın bədii dirçəlişi
Dünən Azərbaycan Dövlət Milli Gənc Tamaşaçılar Teatrında klassik rus ədəbiyyatının sərt həqiqətlərini yumşaq bir duman kimi səhnəyə daşıyan Anton Çexovun “Qağayı” əsəri tamaşaçılarla yenidən görüşdü. İki hissədən ibarət olan tamaşa Əməkdar artist Nicat Kazımovun rejissorluğu ilə səhnəyə qoyulmuş, məkanın və zamanın poetik sərhədlərini tərtibatçı rəssam Telman Şıxıyev gözəgörünməz naxışlarla toxumuşdur. Xoreoqrafik çalarlarla Nailə Məmmədzadə, musiqi atmosferi ilə Şamxal Novruzlu, səhnə fəndləri ilə İsa Əsədov tamaşanın dramaturji toxumasını dərinləşdiriblər.
Əsərin ruhunu daşıyan obrazların hər biri öz aktyorunun ifasında bir ömür qədər dolğun və əzablı idi.
Kəmalə Hüseynova (Əməkdar artist) İrina Arkadina rolunu elə bir vüqarla, elə bir daxili dinamika ilə canlandırır ki, səhnədə onu seyr edən hər kəs bir anlıq susub yalnız onu dinləyir. Onun səsi gah sındıran, gah da sığallayan tonlarla aramızda dolaşır, bir ana, bir qadın, bir aktrisa və nəhayət, bir insan kimi parçalanmış, amma dağılmamış bir ruhun təcəssümüdür Arkadina.
Onun gözlərində gah teatr səhnələrinin parıltısı, gah da analıq məsuliyyətinin ağrısı oxunur. Hər jestində, hər baxışında peşəkar nəzarətlə yanaşı bir qadının kövrək, amma qürurlu ruhu var.
Sənətkar Arkadinanı nə tam sevdirməyə, nə də nifrət etdirməyə çalışır, onu olduğu kimi təqdim edir; özünü və səhnəni eyni anda sevən bir aktrisanı. Bu da tamaşaçını daha da heyrətləndirir, çünki belə obrazlar çox zaman yalnız yaşanaraq çatdırılır. Kəmalə xanım isə Arkadinanı həm yaşayır, həm də yaşadır. Onun səhnədəki hər addımı bir güzgü kimi tamaşaçının içini göstərir.
Səbinə Məmmədzadə – Nina rolunda sanki səhnəyə insan yox, arzunun özü çıxır. Onun ilk addımından sonuncu pıçıltısına qədər Zareçnaya obrazı bir ömürlük xəyalların və xəyal qırıqlarının simvoluna çevrilir. İstedadlı aktrisanın ifasında Nina gənc, təmiz, səmimi bir ruh kimi təsir bağışlayır, gözlərində ulduzlar var, səsində gələcəyin işartısı. Lakin zamanla o ulduzlar sönür, səsin titrəyişi artır, baxışlar solur, bu tənəzzül aktrisanın ustalığının zirvəsidir. O, Zareçnayanı təkcə sevən bir qız kimi yox, sənətə və həyata uduzan bir “qağayı” kimi təqdim edir. Hər frazası ilə tamaşaçının qəlbinə çırpınır, sanki səhnədə deyil, ruhumuzun içində uçur. Onun göz yaşı dammır, dinmir, amma tamaşaçını təsirləndirir.
Mirsənan Kazımlı – Konstantin rolunda gənclik təlatümlərini və sənət axtarışlarını içində daşıyan bir ruh kimi səhnədə dolaşır. Onun oyununda təbiiliklə dərinlik arasında incə bir körpü var. Tənha, kövrək, lakin içində fırtına qopan obrazını inandırıcı və bədii şəkildə çatdırır. Kostya anasını sevir həm də çox sevir, amma laqeyd ana onun tez-tez məyus edir. Ninanı və özünü öldürərək əzablardan həm özünü həm də sevdiyi qızı xilas edir.
Aygün Fətullayeva – Maşa rolunda sevginin çarəsizliyini, səssiz fəryadını canlandırır. Maşa onun ifasında qara geyimli bir qız yox, qaranlığın içində işıq axtaran bir qadındır. Aygünün baxışlarında tükənmiş arzular, susqunluğunda boğulmuş etiraflar gizlənib. O, sanki bütün tamaşa boyunca bir “kaş” sözünü dilinə gətirmədən deyir.
Aygün xanım bu obrazla göstərir ki, bəzən ən güclü duyğular səssizlikdə gizlənir. Onun Maşası sevgi istəyən, amma onu tapa bilməyən bir qəlbin rəsmidir, qırıq, amma dik durmağa çalışan. Aygün bu ağrını nə şişirdir, nə də gizlədir, olduğu kimi, bəzəksiz, yalansız göstərir. Onun yasını saxladığı həyatı, bədbəxtliyi tamaşaçını ağladır.
Nurlan Süleymanlı–müəllim Medvedenko obrazında səhnəyə saf niyyətli, özünə qapanmış, bir az da taleyin kənarında qalmış bir insan obrazı gətirir. Onun ifasında müəllim, cəmiyyətin “kölgədə qalanları”ndan biridir: təmiz ürəkli, amma sevilməyən, başa düşülən, amma qiymətləndirilməyən. Nurlan bəy bu incə rolu şişirtmədən, rolun içində itib-batmadan oynayır, məhz bu sadəlik obrazın öz təsirini daha da artırır. O, Medvedenkonu “əzilmiş yox”, “görünməyən qəhrəman” kimi təqdim edir. Tamaşaçının qəlbində isə onun sadəliyi uzun müddətlik bir iz buraxır.
Anar Seyfullayev Sorin rolunda ömrün yorğun notlarını çalır. Onun nitqindəki yavaşlıq, səsindəki təəssüf hissi tamaşaçını yaşamaq və keçmişə boylanmaq arasında qoyur. Obrazı böyük bir həyatın susqun yekunu kimi təqdim edir.
Anar Səfiyev Şamrayev kimi səliqəli və yumor dolu yanaşması ilə tamaşaya ahəng qatır. O, rolunu ciddi və eyni zamanda ironik təqdim edir, əsərin realist tərəflərinə yumşaq bir kontrast gətirir.
Sevinc Mehrəliyeva Polina rolunda sükutun dilini danışır. Onun baxışları, susqunluğu və yavaş nitqi ilə çatdırdığı daxili ağrılar əsl dramatik ustalıq nümunəsidir.
Və nəhayət, Nicat Kazımov (Əməkdar artist) – Triqorin rolunda bir yazıçı olaraq obrazı soyuq, sakit, lakin təhlükəli bir cazibə ilə qurur. Onun sükutu belə səhnədə danışır. Triqorin kimi bir “emosional yırtıcını” bu qədər sakit və məkrli çatdırmaq yalnız peşəkar ustalığın işidir.
“Qağayı” səhnədə uçmadı, səhnəyə qonan sonra da tamaşaçının ruhuna enən bir xatirəyə çevrildi. Bu tamaşa yalnız bir Çexov şedevri deyil, həm də rejisor baxışının və aktyor ansamblının möhtəşəm harmoniyası idi.
Ayan Sədi
13:30 19.05.2025
Oxunuş sayı: 42533
