Gizli nüvə pərdəsi: zəlzələr sınaqları ört-bas edə bilər
Yeni bir araşdırma dünyada baş verən zəlzələlərin gizli nüvə sınaqlarını ört-bas etmək üçün istifadə edilə biləcəyini ortaya qoyub. Araşdırmaya görə, partlayışdan gələn siqnallar 100 saniyə ərzində və təxminən 250 kilometr uzaqlıqda baş verən zəlzələnin seysmik dalğa formalarına gizlənə bilər.
Crossmedia.az Bulletin of the Seismological Society of America jurnalında dərc olunan məqaləsinə istinadən xəbər verir ki, alimlərin xəbərdarlığına görə bəzi hallarda zəlzələlər gizli nüvə sınaqlarını aşkar etməyi çətinləşdirə bilər. Analiz göstərib ki, normal şəraitdə 1,7 tonluq yeraltı partlayışı 97 faiz uğurla aşkar edə bilən inkişaf etmiş siqnal detektoru texnologiyası, müəyyən şərtlərdə yalnız 37 faiz uğur göstəricisinə malik olur.
Alimlər qeyd ediblər ki, partlayışla zəlzələnin üst-üstə düşən dalğa formaları hətta ən həssas rəqəmsal siqnal detektorlarının belə partlayışı aşkar etməsinə mane ola bilər. Bu nəticələr 2012-ci ildə yayımlanan və zəlzələlərin partlayış siqnallarını tam maskalaya bilməyəcəyini iddia edən “masqalama” hesabatı ilə ziddiyyət təşkil edir.
Mütəxəssislər bildirirlər ki, təbii seysmik siqnalların yeraltı nüvə partlayışlarının siqnallarını örtməsi ehtimalı, qlobal nüvə sınaqlarını izləyən elmi icma üçün ciddi narahatlıq doğurur. 1996-cı il Ətraflı Nüvə Sınaqları Qadağası müqaviləsinə (CTBT) əsasən, hər cür nüvə partlayışı istər hərbi, istərsə də dinc məqsədlərlə qadağandır.
Tədqiqatda vurğulanır ki, seysmik aktivliyin müşahidə olunduğu bölgələrdə təbii zəlzələlərin fonunda yeraltı partlayışlardan gələn siqnalları aşkar etmək xeyli çətinləşir. Son 20 ildə altı nüvə sınağının keçirildiyi Şimali Koreya kimi ölkələrin test sahələrinin ətrafında müşahidə olunan seysmik aktivliklər də diqqət çəkir.
İncelemədə, təkrarlanan seysmik hadisələr və zəlzələ dəstələrinin dalğa formalarının necə gizlənə biləcəyi də qeyd olunub. Belə hallarda, maskalama təsiri tespit faizlərini 92 faizdən 16 faizə qədər azalda bilər.
Mədinə Cəlilova
20:52 26.04.2025
Oxunuş sayı: 9521
