“Hər şey mükəmməl olmalı?” — Yeniyetmələr niyə özlərinə bu qədər sərt davranır?
“İmtahandan 98 aldım, amma hələ də xoşbəxt deyiləm.”
“Bir şəkil paylaşmadan öncə saatlarla fikirləşirəm.”
“Əgər səhv etsəm, məni bəyənməzlər.”
Bu cümlələr sənə tanış gəlir? Əgər evdə, məktəbdə və ya sosial mediada yeniyetmələrlə təmasdasan, çox güman ki, bu fikirləri az qala hər gün eşidirsən. Son illərdə psixoloqlar gənclərin özlərinə qarşı artan sərt münasibətindən, yəni perfeksionizmdən narahatdırlar. Amma perfeksionizm sadəcə mükəmməllik istəyi deyil — o, bəzən zehni yorğunluq, narahatlıq və hətta depressiyaya qədər gedib çıxır.
Perfeksionizm nədir? Sadəcə çalışqanlıq deyil…
Perfeksionizm – insanın özündən çox yüksək gözləntilərinin olmasıdır. Yaxşı nəticələr istəyirsən, amma bu sənin üçün “mütləq”ə çevriləndə, hər şey çətinləşməyə başlayır. Psixoloqlar perfeksionizmi iki yerə bölür:
• Sağlam (adaptiv) perfeksionizm: Hədəf qoyursan və ona çatmaq üçün motivasiya tapırsan.
• Zərərli (dezadaptiv) perfeksionizm: Özünü daim tənqid edirsən, səhvlərə dözə bilmirsən və uğursuzluq sanki “fəlakət” kimi gəlir.
Elmi tədqiqatlar nə deyir?
Son 10 ildə aparılan beynəlxalq araşdırmalar göstərir ki:
• Sosial təzyiq və yüksək gözləntilər yeniyetmələrdə perfeksionizmi artırır.
Bir araşdırmada (Curran & Hill, 2019) qeyd olunur ki, 1989–2016-cı illər arasında gənclər arasında perfeksionizm 33% artıb.
• Zərərli perfeksionizm, xüsusilə depressiya, anksiyete və intihar düşüncələri ilə əlaqələndirilir.
• Sosial mediada “mükəmməl görünmək” təzyiqi də bu halı daha da gücləndirir.
• Psixoloji müdaxilələr və emosional zəka təlimləri, yeniyetmələrin özlərini daha rahat və dəyərli hiss etmələrinə kömək edə bilir.
Nə edə bilərik?
1. Söhbətə açıq olun: Uşaqlar və yeniyetmələrlə hisslər haqqında danışmaqdan çəkinməyin.
2. Səhvləri təbii qəbul edin: Hər uğursuzluq inkişaf üçün bir fürsətdir.
3. Sosial mediada reallığı unutmayın: Orada gördüklərimizin çoxu filtrlənmiş və redaktə olunmuş versiyalardır.
4. Kömək almaqdan çəkinməyin: Əgər bir gənc davamlı olaraq özünü yükləyirsə, psixoloq dəstəyi önəmlidir.
Unutmayın: Mükəmməl olmaq lazım deyil. Sağlam və xoşbəxt olmaq kifayətdir.
Klinik Psixoloq-Aysu Həsənova
14:37 04.04.2025
Oxunuş sayı: 740
