“İmtahan sualları çətinləşərsə, qəbul ballarında azalma müşahidə oluna bilər”
11 illik orta təhsilini başa vuran şagirdlər üçün buraxılış imtahanlarının başlamasına az vaxt qalıb. Bu, şagirdlərin gələcək akademik və peşəkar həyatlarında mühüm bir mərhələdir.
Bəs buraxılış imtahanlarında təqdim edilən sualların çətinlik dərəcəsi əvvəlki illərlə müqayisədə necə fərqlənə bilər?
Mövzu ilə bağlı təhsil eksperti Kamran Əsədov Crossmedia.az-a verdiyi açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycanda buraxılış imtahanları şagirdlərin akademik bilik və bacarıqlarını ölçən, həmçinin onların ali təhsil müəssisələrinə qəbul prosesində əhəmiyyətli rol oynayan bir qiymətləndirmə sistemidir: "İmtahan suallarının çətinlik dərəcəsi, təhsil siyasətində qəbul edilən standartlar və proqram yenilikləri ilə sıx bağlıdır. Statistik təhlillər göstərir ki, hər il buraxılış və qəbul imtahanlarının nəticələri müəyyən meyarlar əsasında analiz edilir və gələcək illər üçün strategiyalar formalaşdırılır. Məsələn, Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) 2024-cü il hesabatına əsasən, buraxılış imtahanlarında orta bal göstəricisi əvvəlki illərə nisbətən 5-7% artmış, lakin müəyyən mövzular üzrə zəif nəticələr davam etmişdir. Bu, təhsil proqramlarının icrasında mövcud problemlərin və metodiki yanaşmanın yenilənməsinin vacibliyini bir daha gündəmə gətirir.
Təhsilin qiymətləndirilməsi zamanı əsas meyarlardan biri buraxılış imtahanlarının məzmununun Azərbaycan Respublikasının “Təhsil haqqında” Qanunun 19.1-ci maddəsinə uyğun olaraq dövlət standartlarına əsaslanmasıdır. Bu maddəyə görə, qiymətləndirmə sistemi təhsil alanların biliyini, bacarıqlarını və əldə etdiyi nəticələrin səviyyəsini müəyyən etmək məqsədini daşıyır. Eyni zamanda, 21-ci maddədə qeyd edilir ki, təhsil səviyyələri üzrə yekun qiymətləndirmə dövlət standartlarının tələblərinə uyğun təşkil edilməlidir. Bu, imtahan suallarının hərtərəfli və obyektiv şəkildə hazırlanmasını tələb edir.
Buraxılış imtahanlarının suallarının çətinlik səviyyəsi bir neçə əsas amildən asılıdır. Birincisi, tədris proqramlarının yenilənməsi və yeni mövzuların əlavə olunması sualların çətinlik dərəcəsini artırır. İkincisi, imtahanın məqsədi yalnız bilik yox, eyni zamanda məntiqi düşüncə, təhlil və tətbiqetmə bacarıqlarını yoxlamaqdır. Bu isə sualların daha geniş spektrdə hazırlanmasını tələb edir. Üçüncüsü, pandemiyadan sonra təhsil bərpa prosesində olan çətinliklər sualların əvvəlki illərə nisbətən fərqli yanaşma ilə hazırlanmasına səbəb olub.
Buraxılış imtahanlarının çətinlik səviyyəsinin yüksəlməsi həm müsbət, həm də mənfi tərəflər daşıyır. Müsbət tərəfi odur ki, daha çətin suallar şagirdlərin biliyini daha dərin şəkildə qiymətləndirməyə imkan verir və akademik potensialı olan gəncləri seçmək üçün daha dəqiq nəticələr ortaya çıxarır. Bundan əlavə, çətin suallar rəqabəti artırır və şagirdləri daha yaxşı hazırlaşmağa təşviq edir. Mənfi tərəfdən isə, imtahanın çətinləşdirilməsi zəif bilik səviyyəsinə malik şagirdlərin nəticələrinə mənfi təsir göstərə bilər, xüsusilə də regionlarda təhsilin keyfiyyətinin aşağı olduğu yerlərdə şagirdlər daha çox çətinlik çəkirlər. Bu isə sosial narazılıqların artmasına səbəb ola bilər".
Ekspert qəbul ballarının dəyişməsi ilə bağlı da danışdı. Onun sözlərinə görə, qəbul ballarının dəyişməsi birbaşa buraxılış imtahanlarının nəticələri və tədris proqramlarının məzmununa uyğun olaraq formalaşır:
"Əgər imtahan sualları çətinləşərsə, qəbul ballarında azalma müşahidə oluna bilər, çünki ümumi nəticələr aşağı düşəcək. Eyni zamanda, region universitetlərində tələbə sayının artırılması məqsədilə qəbul ballarının aşağı salınması strategiyası tətbiq edilə bilər. Statistik göstəricilər 2024-cü ildə qəbul ballarının bəzi ixtisaslarda 10-15% azaldığını göstərir, lakin yüksək reytinqli universitetlərdə və populyar ixtisaslarda rəqabət daha da artıb.
Dünya təcrübəsində buraxılış və qəbul imtahanlarının çətinlik dərəcəsinin tənzimlənməsi müxtəlif yanaşmalara əsaslanır. Məsələn, Sinqapurda şagirdlərin təhlil və məntiqi bacarıqlarını yoxlayan suallar üstünlük təşkil edir və çətinlik səviyyəsi davamlı olaraq artırılır. Lakin bu proses, tədris proqramlarının müvafiq şəkildə yenilənməsi və əlavə tədris resurslarının təmin olunması ilə dəstəklənir. Almaniyada isə imtahan suallarının çətinlik səviyyəsi federal ərazilərin təhsil nazirlikləri tərəfindən müəyyən edilir və hər bölgənin təhsil səviyyəsinə uyğunlaşdırılır. Eyni zamanda, zəif nəticə göstərən şagirdlər üçün əlavə dəstək proqramları tətbiq olunur.
Azərbaycanda bu təcrübələrdən faydalanaraq buraxılış imtahanlarının keyfiyyətini artırmaq üçün bir neçə addım atıla bilər. Təhsil proqramlarının yenilənməsi və təhsilalanların praktik bacarıqlarını inkişaf etdirən metodikaların tətbiqi vacibdir. Regionlarda təhsilin keyfiyyətinin artırılması, müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsinin yüksəldilməsi və əlavə tədris resurslarının yaradılması da imtahan nəticələrinə müsbət təsir göstərə bilər".
Ekspertin sözlərinə görə, buraxılış imtahanları şagirdlərin bilik və bacarıqlarını qiymətləndirmək üçün mühüm vasitədir. Lakin bu prosesin effektiv olması üçün sualların çətinlik səviyyəsi müvafiq təhsil standartlarına uyğun tənzimlənməli, şagirdlər üçün bərabər imkanlar təmin edilməli və regionlar üzrə təhsil fərqlilikləri aradan qaldırılmalıdır. Yalnız bu halda, imtahanlar həm akademik, həm də sosial ədalət baxımından effektiv nəticə verə bilər.
Elnurə Kərimova
15:28 24.01.2025
Oxunuş sayı: 17969
