Ulu Öndər Heydər Əliyev irsinin gücü

Hər il 12 dekabr Azərbaycan xalqı üçün sadəcə bir anım tarixi deyil. Bu gün ölkənin taleyində dönüş nöqtəsi olmuş bir şəxsiyyətin — Ulu Öndər Heydər Əliyevin milli yaddaşdakı böyük yerini bir daha təsdiq edən gün kimi yaşanır. 2025-ci ildə onun vəfatının 22-ci ildönümü qeyd olunarkən yalnız bir liderin xatırlanması deyil, bütöv bir dövlətçilik fəlsəfəsinin yaşarlılığı və zamanın sınaqlarından keçərək daha da möhkəmlənməsi vurğulanır. Heydər Əliyev Azərbaycan üçün sadəcə prezident, siyasətçi, idarəçi deyildi; o dövlətin yenidən doğuluşunun memarı, xalqın milli özünüdərkinə yeni nəfəs verən böyük tarixi şəxsiyyət idi.

Onun həyat yolu bir liderin şəxsi taleyi deyil, bütöv bir millətin taleyə qarşı mübarizəsinin, güc toplayıb dirçəlişə qovuşmasının simvoludur. Heydər Əliyev Azərbaycana gənclik illərindən xidmət etməyə başlamış, 1969-cu ildən isə respublikaya rəhbərliyə gəlməklə ölkənin intellektual, sosial və iqtisadi inkişafında mühüm rol oynamışdır. Bu dövrün təhsil, sənaye, mədəniyyət sahələrində atılmış addımları gələcəyin güclü Azərbaycan modelinin ilkin konturlarını formalaşdırırdı.

Lakin onun tarixi missiyası məhz ikinci dəfə — 1993-cü ildə, Azərbaycan parçalanmaq təhlükəsi ilə üz-üzə qaldığı zaman özünün ən kəskin təzahürünü tapdı. Müstəqillik ideyası sanki yenicə alovlanmışdı, amma ölkə daxili qarşıdurmalar, separatizm, iqtisadi tənəzzül və torpaq itkisi ilə üzləşmişdi. Belə bir məqamda Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı təkcə siyasi qərar deyil, tarixi zərurət idi.

1993-cü ildən başlayan yeni mərhələ üç böyük istiqamətdə formalaşdı: sabitlik, institutlaşma və beynəlxalq inteqrasiya. Bu mərhələlərin hər biri təkcə idarəçilik təcrübəsi deyil, strateji düşüncə, milli ideologiya və xalqla dövlət arasında yeni münasibətlərin qurulması idi.

Sabitliyin bərpası Heydər Əliyevin liderliyinin ən kritik mərhələsi idi. Silahlı dəstələr tərksilah edildi, siyasi idarəetmə mərkəzləşdirildi, dövlətin təsir gücü bərpa olundu. Bu addımlar Azərbaycanın post-sovet xaosundan çıxmasında həlledici rol oynadı.

İnstitutlaşma mərhələsi müasir dövlətçiliyin təməli oldu. 1995-ci ildə yeni Konstitusiyanın qəbulu, ordu quruculuğunun prioritet elan edilməsi, hüquqi bazanın möhkəmləndirilməsi, dövlət idarəçiliyi sisteminin yenilənməsi Azərbaycanı dağılmış respublikadan davamlı inkişaf edən dövlətə çevirdi.

Beynəlxalq inteqrasiya isə Heydər Əliyevin siyasi zəkasının ən orijinal və dayanıqlı nəticələrindən biri oldu. Azərbaycan həm Şərq, həm Qərb, həm Rusiya, həm türk dünyası ilə balanslı siyasət yürüdən bir ölkə kimi tanındı. Məhz bu siyasət 21-ci əsrin geosiyasi qarışıqlığında Azərbaycanın milli maraqlarını qoruması üçün ən dayanıqlı platformaya çevrildi.

Bugünkü regional görüntü, Azərbaycanın artan siyasi çəkisi, beynəlxalq əməkdaşlığının genişliyi məhz bu irsin davamlı olduğunu göstərir. Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi çoxvektorlu diplomatiya Heydər Əliyevin yaratdığı məktəbin müasir mərhələyə uyğun davamıdır.

Azərbaycanın iqtisadi dirçəlişinin əsasını Heydər Əliyevin neft strategiyası təşkil edir. 1994-cü ildə imzalanmış “Əsrin müqaviləsi” Azərbaycanı qlobal enerji xəritəsində yenidən görünən gücə çevirdi. Bu müqavilə təkcə neft hasilatı deyil, ölkənin iqtisadiyyatının yenidən qurulması üçün maliyyə və texnoloji resurs axınının təminatı idi.

Bakı–Tbilisi–Ceyhan və Bakı–Tbilisi–Ərzurum kimi layihələr Azərbaycanın enerji bazarında sabit və etibarlı tərəfdaş kimi mövqeyini möhkəmləndirdi, xarici investisiya axınını artırdı. Bu layihələr həm iqtisadi, həm də geosiyasi mənada Azərbaycanın müstəqil siyasət yürütməsi üçün əlavə imkanlar yaratdı.

2025-ci ildə də Heydər Əliyevin iqtisadi modelinin davamlılığı göz önündədir. Qeyri-neft sektorunun genişlənməsi, Qarabağın yenidən qurulması, nəqliyyat və logistika dəhlizlərinin inkişafı həmin strategiyanın yeni mərhələsidir. Azərbaycan bu gün artıq resurs ixrac edən deyil, iqtisadi və siyasi güc mərkəzi kimi çıxış edir.

Heydər Əliyevin dövlətçilik fəlsəfəsində insan hər şeyin birinci sırasında dayanırdı. Onun sosial siyasəti yalnız problemləri həll etmək deyil, insan potensialını ölkənin inkişafında əsas gücə çevirmək məqsədi daşıyırdı.

Qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial müdafiəsi, təhsil islahatları, sağlamlıq və sosial təminat sahəsində atılan addımlar milli inkişafı insan amili üzərində qurdu. Bu gün Azərbaycanın dünyaya inteqrasiya olunmuş, yüksək təhsilli, müasir düşüncəli gəncliyi həmin siyasətin nəticəsidir.

Heydər Əliyev Qarabağ məsələsini Azərbaycanın milli ideologiyasının mərkəzində saxlayırdı. 1990-cı illərin ən mürəkkəb məqamlarında belə o bu problemi yalnız hərbi yox, siyasi, diplomatik, beynəlxalq təzyiq mexanizmləri vasitəsilə həll etməyin zəruriliyini vurğulayırdı. Onun ordunun qurulmasına verdiyi xüsusi önəm, hərbi təhsilin gücləndirilməsi, beynəlxalq arenada Azərbaycanın haqlı mövqeyinin sistemli şəkildə müdafiəsi 30 il sonra Qələbənin strateji əsaslarını formalaşdırdı.

2020-ci ildə Qarabağın azad olunması və suverenliyin tam bərpası — bunlar Heydər Əliyevin qoyduğu təməlin Prezident İlham Əliyev tərəfindən müasir şəraitə uyğun şəkildə tamamlanmış nəticəsidir. O təməllər o qədər güclü idi ki, Azərbaycan 30 ildən sonra öz tarixi ədalətini təmin edə bildi.

Fəlsəfi baxımdan tarixi şəxsiyyət iki şərtin vəhdətində formalaşır: zamanın tələbi və şəxsin iradəsi. Bəzən tarix özünün həll edə bilmədiyi böyük məsələləri həll etmək üçün müəyyən liderləri önə çıxarır. Bu kontekstdə Heydər Əliyevin missiyası şəxsi istedadın və tarixi zərurətin nadir uyğunluğunun nəticəsidir.

Əgər o 1993-cü ildə hakimiyyətə qayıtmasaydı, Azərbaycan indiki geosiyasi xəritədə mövcud olub-olmayacaqdı — bu, tarixçilərin və siyasi analitiklərin ortaq qənaətidir. Onun xarizması, siyasi iradəsi, milli ideologiya yaratmaq bacarığı onu sadəcə lider deyil, tarixi şəxsiyyətə çevirdi.

Tarixi şəxsiyyət özündən sonrakı tarixi müəyyən edən şəxsdir. Heydər Əliyev məhz belə bir lider idi — onun qurduğu dövlət modeli, milli ideologiya, diplomatik fəlsəfə və təhlükəsizlik strategiyası bu gün də Azərbaycanın inkişaf istiqamətini müəyyən edir.

Prezident İlham Əliyev atasının siyasi xəttini sadəcə davam etdirməmiş, onu yeni reallıqlara uyğun şəkildə inkişaf etdirmişdir. 2003-cü ildən başlayan yeni mərhələ Heydər Əliyevin ideyalarının müasir şəraitdə yeni səviyyəyə yüksəldilməsi idi.

İlham Əliyev Azərbaycanın siyasi gücünü, iqtisadi potensialını və təhlükəsizlik imkanlarını qlobal miqyasda yeni səviyyəyə çıxardı. Xüsusilə Qarabağ müharibəsində qazanılan qələbə Heydər Əliyev məktəbinin zirvə nöqtəsi kimi dəyərləndirilir. 2025-ci ildə Azərbaycanın artan beynəlxalq nüfuzu, çoxtərəfli diplomatiyası və iqtisadi gücü bu irsin müasir ifadəsidir.

Heydər Əliyevin Azərbaycan tarixində rolu liderlikdən üstün, dövlətçiliyin taleyini dəyişən ölçüdədir. O, yeni dövlət modeli yaratdı, xaosu sabitliyə çevirdi, iqtisadiyyatın əsas sütunlarını qurdu, milli ideologiyanın fəlsəfi çərçivəsini formalaşdırdı, xalqın özünüdərkinə yeni məna verdi.

Heydər Əliyevin siyasi irsi bu gün də yaşayır və inkişaf edir. Prezident İlham Əliyev bu irsi yeni tarixi mərhələyə daşıyaraq Azərbaycanın həm regional, həm də qlobal miqyasda nüfuzunu daha da yüksəldir. Və bu mənzərədə Heydər Əliyevin adı təkcə keçmişin xatirəsi deyil, Azərbaycan dövlətçiliyinin əbədi simvoludur.