Azərbaycanın enerji siyasətində yeni mərhələ: Bakı Enerji Həftəsi 2025 və strateji perspektivlər
Azərbaycan enerji siyasətində yeni mərhələyə qədəm qoyur. 2025-ci ilin iyununda (2-4 iyun 2025-ci il) Bakıda keçirilən 30-cu yubiley Bakı Enerji Həftəsi bu baxımdan sadəcə sərgi və forum deyil, həm də ölkənin enerji strategiyasının yenilənmiş vizionunun nümayişi kimi qiymətləndirilə bilər. Neft-qaz sektorunda uzun illər boyu formalaşmış təcrübənin üzərində qurulan bu yeni mərhələ yaşıl enerji keçidi, enerji təhlükəsizliyi və qlobal əməkdaşlıq istiqamətində Azərbaycanı daha strateji mövqeyə gətirməkdədir.
Tədbirin açılışında çıxış edən Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın enerji siyasətində əldə etdiyi nəticələrə və yaxın gələcəkdə reallaşdırılması planlaşdırılan məqsədlərə toxunaraq, ölkənin artıq həm ənənəvi enerji resurslarında, həm də bərpa olunan enerji sektorunda regional lider olduğunu bir daha vurğuladı. Bu çıxışda təkcə ümumi nailiyyətlər deyil, həm də strukturlaşmış bir enerji modelinin əsas prinsipləri ifadə olunurdu: davamlılıq, diversifikasiya və strateji tərəfdaşlıq.
Azərbaycanın neft və qaz sektoru artıq uzun müddətdir ki, ölkənin əsas ixrac gəliri mənbəyi olmaqla yanaşı, regional enerji təhlükəsizliyinin formalaşmasında da həlledici rol oynayır. “Azəri-Çıraq-Günəşli”, “Şahdəniz” və Cənub Qaz Dəhlizi layihələri sayəsində Azərbaycan təkcə Avrasiyanın enerji xəritəsində deyil, Avropanın enerji təminatında da sabitləşdirici bir aktora çevrilmişdir. Lakin bugünkü reallıqlar bu uğurlu modeli təkmilləşdirməyi tələb edir. Qlobal iqlim çağırışları, yaşıl enerjiyə keçidin qaçılmazlığı və beynəlxalq maliyyə mexanizmlərinin dəyişməsi fonunda enerji siyasətinin tək sütun üzərində yox, çoxşaxəli dayanıqlı platformalar üzərində qurulması aktuallaşır.
Məhz bu reallıqlar fonunda Azərbaycan hökuməti neft-qaz gəlirlərinin idarə olunmasında çevik və məsuliyyətli yanaşmanı qoruyaraq, eyni zamanda yaşıl enerji sahəsində ambisiyalı layihələrə start vermişdir. Prezidentin çıxışında qeyd olunan Qaradağ Günəş Elektrik Stansiyası, “yaşıl enerji zonaları” konsepsiyası bu baxımdan ciddi siyasi iradənin göstəricisidir. Ölkənin azad edilmiş ərazilərində planlaşdırılan günəş və külək stansiyaları təkcə enerji təchizatı deyil, həm də regional inkişaf və sosial-iqtisadi canlanma baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır.
Azərbaycanın bərpa olunan enerji potensialı, aparılmış ilkin hesablamalara görə, yalnız texniki baxımdan yox, iqtisadi və institusional baxımdan da cəlbedicidir. Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası (IFC), Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (EBRD), Səudiyyə Ərəbistanının ACWA Power və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Masdar şirkəti ilə əməkdaşlıqlar bu sahədə artıq real nəticələr doğurur. Azərbaycan ilk dəfə olaraq yaşıl enerji sahəsində enerji ixracatçısı rolunu da test etməyə başlayır — bu isə ölkənin geoiqtisadi statusunu keyfiyyətcə yeni mərhələyə yüksəldə bilər.
COP29 tədbirinə ev sahibliyi etmiş bir ölkə olaraq, Azərbaycanın enerji strategiyası həm daxili, həm regional, həm də qlobal çağırışlara cavab verməlidir. İqlim dəyişikliyi, karbon emissiyalarının azaldılması, “yaşıl maliyyə” alətlərindən istifadə və enerji səmərəliliyi sahəsində hüquqi və institusional baza genişləndirilir. Bu sahədə təqdim olunan yol xəritələrinin real layihələrə çevrilməsi isə Azərbaycanın qarşısında dayanan əsas sınaqlardan biridir.
Bu kontekstdə bir neçə strateji istiqamət üzrə tövsiyələr vacibdir. Birincisi, enerji idarəçiliyində institusional koordinasiyanın gücləndirilməsi və yaşıl enerji üzrə vahid milli strategiyanın tətbiq olunması vacibdir. İkincisi, xarici investorlar üçün hüquqi mühit daha da təkmilləşdirilməli, xüsusilə bərpa olunan enerji sahəsində investisiya risklərini azaldan mexanizmlər hazırlanmalıdır. Üçüncüsü, Azərbaycan öz enerji keçidi modelini beynəlxalq forumlarda məruzə etməli və COP29-un nəticələrindən diplomatik vasitə kimi istifadə etməlidir.
Azərbaycanın enerji siyasəti artıq ixrac həcmi və geosiyasi əlaqələrlə yanaşı, texnologiyaların lokallaşdırılması, milli insan kapitalının hazırlanması və “enerji innovasiyası” sahəsində yaradılan ekosistemlə ölçülməlidir. Bakı Enerji Həftəsi çərçivəsində keçirilən panel və müzakirələr də göstərdi ki, enerji sektoru artıq təkcə mühəndislik sahəsi deyil, iqtisadiyyat, hüquq, maliyyə və texnologiyanın sintezini tələb edən kompleks bir sahəyə çevrilmişdir.
Sonda qeyd etmək lazımdır ki, enerji siyasətinin mərkəzində insan və gələcək nəsillər dayanmalıdır. Azərbaycanın enerji resursları nə qədər zəngin olsa da, bu zənginlikdən effektiv istifadə, resursların ədalətli bölgüsü, ətraf mühitin qorunması və sosial rifahın yüksəldilməsi əsas məqsəd olmalıdır. Bakı Enerji Həftəsi də məhz bu hədəfləri güdən və Azərbaycanın beynəlxalq imicini gücləndirən bir hadisə kimi tarixə düşdü.
Aqil Eyvazov, iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
18:09 03.06.2025
Oxunuş sayı: 16450
