Professor: "ABŞ liderinin siyasətinin əsas hədəfi iqtisadi və maliyyə maraqlarıdır"
Donald Trampın Yaxın Şərqdəki siyasi və iqtisadi fəaliyyətləri, xüsusilə Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri (BƏƏ), Qətər və Səudiyyə Ərəbistanı kimi ölkələrdəki sərmayələri, onun xarici siyasətində iqtisadi maraqların ön planda olduğunu göstərir. Bu yanaşma, ənənəvi diplomatik prinsiplərdən fərqli olaraq, daha çox şəxsi və milli iqtisadi maraqlara əsaslanır.
Trampın Yaxın Şərqdəki fəaliyyəti, onun "Amerika Birinci" siyasətinin bir hissəsi olaraq, ABŞ-ın bölgədəki hərbi iştirakını azaltmaq və iqtisadi maraqları ön plana çıxarmaq məqsədi daşıyır. Bu yanaşma, həm Trampın şəxsi biznes maraqlarını, həm də ABŞ-ın milli iqtisadi strategiyasını əks etdirir.
Nəticə etibarilə ABŞ rəhbərinin Yaxın Şərq siyasəti, iqtisadi maraqların diplomatik münasibətlərə təsirini və şəxsi biznes əlaqələrinin dövlət siyasətinə necə inteqrasiya oluna biləcəyini göstərən bir nümunədir.
Mövzuya daha ətraflı açıqlamanı Crossmedia.az-a verən iqtisadi elmlər doktoru, professor, Milli Məclisin dörd çağırış deputatı Rüfət Quliyev qeyd edib ki, Trampın Yaxın Şərq ölkələrində, xüsusilə də BƏƏ ilə bağlı xüsusi maraqları var: "Hazırda onun biznesini övladları idarə edir və mütəmadi olaraq həmin ölkələrə — o cümlədən Dubay, Qətər və Səudiyyə Ərəbistanına — səfərlər edirlər. Bu, təsadüfi deyil, çünki həmin ölkələrdə ailəsinin bir sıra layihələri və biznes maraqları var. Məsələn, Dubayda Trampa məxsus 80 mərtəbəli bir binanın inşası planlaşdırılıb, artıq bu layihə üçün vəsait də ayrılıb. Bununla yanaşı, digər iqtisadi layihələr də gündəmdədir. ABŞ Prezidentinin İsraillə bağlı nə şəxsi, nə də biznes maraqları var".
Siyasətçinin sözlərinə görə, rəsmi Təl- Əviv xüsusilə müharibə şəraitində, ABŞ-dən hərbi dəstək tələb edir: "Göndərilən hərbi texnikanın hamısını İsrail özü maliyyələşdirmir, bu dəstəklərin əhəmiyyətli hissəsi ABŞ büdcəsindən təmin olunur. ABŞ-da İsrail lobbisinin güclü və təsirli olması da məlumdur. Bu lobbi dünyanın ən varlı və nüfuzlu dairələrindən hesab olunur və təbii olaraq Amerika prezidentlərinə təsir imkanları genişdir. Lakin Trampın mövqeyi fərqlidir. O, son 35-40 ildə Yaxın Şərqdə mövcud olan İsrail-Ərəb qarşıdurmalarına son qoymaq istəyir. Tramp görünür ki, siyasi strategiyasını ərəb ölkələri ilə əməkdaşlıq üzərində qurmağa üstünlük verir. Bu yanaşma həm də iqtisadi maraqlarla şərtlənir. Məsələn, Qətər kimi ölkələrin İranla sıx münasibətləri Tramp üçün bu regiondakı problemlərin, o cümlədən İran məsələsinin həllində vasitəçi rolunu oynaya bilər. Suriyaya gəldikdə isə, artıq bu ölkənin təbii sərvətlərindən istifadə ilə bağlı ABŞ-la razılaşma əldə olunub. Bu, həm Suriya iqtisadiyyatının inkişafı, həm də ABŞ üçün strateji qazanc baxımından mühüm addımdır".
Müsahibimizin fikrincə, ABŞ liderinin siyasətinin əsas hədəfi iqtisadi və maliyyə maraqlarıdır: "ABŞ-ın silah satışından əldə etdiyi gəlir trilyonlarla dollarla ölçülür (təxminən 1.2–1.4 trilyon dollar). Bu satışlar sayəsində ABŞ-ın nəhəng hərbi-sənaye kompleksi fəaliyyətini davam etdirir. Ərəb ölkələri isə bu alqı-satqılarla Trampın rəğbətini qazanmağa çalışırlar. Məsələn, Trampa məxsus təyyarə hədiyyə edilib və bu, ABŞ-da ciddi narazılığa səbəb olub. İddialara görə, bu hədiyyənin əvəzində pul ödənilməli idi və bu vəziyyət "rüşvət" kimi qiymətləndirilib. Beləliklə, bu siyasət çoxşaxəli və çoxvektorludur, amma onun əsas mahiyyəti iqtisadi maraqlardır. ABŞ rəhbərinin BƏƏ-yə və digər ərəb ölkələrinə sərmayə qoyması, eləcə də bu ölkələrlə iqtisadi əməkdaşlığa üstünlük verməsi təsadüfi deyil. Hətta Tramp özü etiraf edir ki, Qətər qaz bazarına və bu sahədəki layihələrə şəxsən nəzarət edəcək. Qeyd etmək lazımdır ki, Tramp ilk dəfə prezident seçiləndə Qətərlə ciddi ideoloji və iqtisadi qarşıdurma içində idi. Hazırda isə onun siyasəti tamamilə dəyişib və 180 dərəcə fərqli bir mövqeyə keçib. Artıq onun çıxışlarının əsas özəyini danışıqlar aparmaq, əməkdaşlıq etmək və qazanc əldə etməkdir. Bu, onun siyasi və şəxsi kredosudur".
Ləman Həsənova
15:11 16.05.2025
Oxunuş sayı: 719
