Texnologiyanın həyatımızın ayrılmaz bir hissəsinə çevrildiyi müasir dövrdə uşaqlara ağıllı telefon verilmə yaşı valideynlər arasında ən çox müzakirə olunan mövzulardan biridir. “Microsoft”un qurucusu Bill Qeyts də bu mövzuda diqqətçəkən bir tövsiyə verib.
Bill Qeyts öz uşaqlarına telefon vermək üçün 14 yaşına qədər gözlədiyini və bu qərarın arxasında vacib səbəblərin olduğunu vurğulayır. O deyir: “Adətən ekran istifadəsi olmayan bir vaxt təyin edirik. Bu da onların məqbul bir saatda yatmasına kömək edir.” Qeytsə görə, uşaqların erkən yaşda ağıllı telefon sahibi olması sosial və emosional inkişaflarına mənfi təsir göstərə bilər.
Telefonlara yalnız rabitə vasitəsi kimi baxmamaq lazımdır. Bu cihazlar həmçinin oyunların, sosial media proqramlarının və internet dünyasının qapısını açan bir açar rolunu oynayır. Bu vəziyyət isə təbii olaraq uşaqların sosial həyatını və ailədaxili münasibətlərini zəiflədə biləcək ciddi bir potensiala malikdir. Qeyts bildirir ki, uşaqlarının telefon istifadə etmədən əvvəl sosial əlaqə bacarıqlarını inkişaf etdirməsini və rəqəmsal dünyanın mürəkkəb dinamikalarını anlamağa hazır olmalarını istəyib.
Əslində, Qeytsin yanaşması texnologiyanı tamamilə qadağan etmək deyil, onu nəzarətli şəkildə həyata inteqrasiya etməkdir. Ağıllı telefonların təhsil, ünsiyyət və məlumat əldə etmək sahələrindəki üstünlükləri danılmazdır. Ancaq Qeyts qeyd edir ki, bu üstünlüklərin erkən yaşda bir asılılığa çevrilmə riskini nəzərə almaq vacibdir.
Sosial medianın yaratdığı qorxulu müqayisə mədəniyyəti uşaqların özünə inamını mənfi təsirləndirə biləcəyi kimi, oyunlar da fiziki aktivliyi və üz-üzə ünsiyyəti məhdudlaşdıra bilər. Bill Qeytsin bu tövsiyəsi, telefon istifadəsini mükafat və ya təzyiq vasitəsi olaraq görməkdən daha çox, uşaqların inkişafını dəstəkləyən bir vasitə kimi qiymətləndirməyimizin vacibliyini göstərir.
Telefon istifadəsinə məhdudiyyətlər qoymaq, müəyyən saatlarda ekran vaxtını məhdudlaşdırmaq və ailədaxili ünsiyyəti artıracaq qaydalar tətbiq etmək bu prosesdə köməkçi ola bilər. Məsələn, Qeyts ailəsində yemək masasında telefon istifadəsinə qətiyyən icazə verilmir. Sadə bir qayda kimi görünsə də, ailədaxili münasibətlərin güclənməsinə əhəmiyyətli bir töhfə verir.
Hər uşağı eyni səviyyədə qiymətləndirmək doğru olmaz. Uşaqlar bir-birindən fərqlidir və texnologiyaya adaptasiya qabiliyyətləri də müxtəlif ola bilər. Ancaq Qeytsin yanaşmasını nəzərə alsaq, ümumi bir bələdçi kimi qəbul etmək mümkündür. Valideynlər uşaqlarının telefon sahibi olmağa emosional olaraq hazır olub-olmadığını qiymətləndirməlidirlər.
Ailələr üçün məzmun və məhsulları araşdıran qeyri-kommersiya təşkilatı olan “Common Sense Media”nın baş direktoru Ceyms P. Steyer, “Times”a verdiyi müsahibədə uşaqları üçün sərt bir qaydasının olduğunu bildirib: “Orta məktəbə başladıqları zaman və yalnız məhdudiyyətlərə əməl etdiklərini sübut etdikdə bir telefon alırlar. İki uşaq eyni deyil və sehrli bir yaş rəqəmi yoxdur. Bir uşağın yaşı, onun məsuliyyəti və ya yetkinlik səviyyəsi qədər vacib deyil,” deyə bildirib.
2016-cı ildə yayımlanan “Uşaqlar və Texnologiya: Müasir Rəqəmsal Yerli Əhalinin İnkişafı” adlı hesabatda isə bir uşağın ilk ağıllı telefonunu aldığı orta yaşın artıq 10,3 olduğu göstərilib. Qısacası, bu yalnız yaş məsələsi deyil, həm də uşağın məsuliyyət götürmə bacarığı ilə yaxından bağlıdır.
Emil Nağızadə
