Prezident İlham Əliyevin 6 noyabr 2024-cü ildə Bişkekdə keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) Dövlət Başçılarının 11-ci Zirvə Görüşündəki çıxışı, Türk dünyasının regionda və beynəlxalq miqyasda inkişaf edən əməkdaşlığını və Azərbaycanının bu təşkilatın gələcəkdəki rolu və mövqeyini aydın şəkildə göstərdi. Prezidentin çıxışı, həmçinin Azərbaycanın qlobal məsələlərdə, xüsusən təhlükəsizlik, iqtisadiyyat və iqlim dəyişikliyi sahələrindəki aktivliyini nümayiş etdirir. Bu analizdə Prezident İlham Əliyevin çıxışında vurğulanan əsas tezislər üzərində dayanacaq və Türk Dövlətləri Təşkilatının gələcək perspektivləri ilə bağlı bir sıra vacib məqamları nəzərdən keçirəcəyik.
Prezident İlham Əliyev, Türk Dövlətləri Təşkilatının inkişafını və Türk dünyası ölkələri arasında güclənən əməkdaşlıq münasibətlərini vurğuladı. Azərbaycan ilə Qırğızıstan arasında davamlı əlaqələrin qurulması və TDT-nin ümumi hədəfləri doğrultusunda ortaq fəaliyyətlər, təşkilatın səmərəli fəaliyyətinə böyük təkan verir. Prezidentin qeyd etdiyi kimi, bu, onun Qırğızıstana üçüncü səfəri olub və hər dəfə bu ölkənin inkişafına şahid olduğunu vurğulaması, təşkilatın əməkdaşlıqda konkret nailiyyətlər əldə etməyə başladığını göstərir.
Azərbaycanın TDT-yə verdiyi töhfələrdən biri də Naxçıvan Sazişi ilə əlaqədar qeyd olunan 15 illik yubileyidir. Bu sazişin təşkilatın əsasını qoyduğunu bildirən Prezident, TDT-nin son 15 ildə güclü inkişaf yolu keçdiyini və Şuşada keçirilmiş qeyri-rəsmi zirvə görüşündə imzalanmış Qarabağ Bəyannaməsinin bu inkişafı daha da sürətləndirəcəyini qeyd etdi. Qarabağ Bəyannaməsi, Türk dövlətləri arasında daha sıx əməkdaşlıq və birgə fəaliyyətin təmin edilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Prezident İlham Əliyev, Türk Dövlətləri Təşkilatının daha effektiv fəaliyyət göstərə bilməsi üçün Azərbaycan tərəfindən maliyyə dəstəyi veriləcəyini açıqladı. Azərbaycanın Türk Dövlətləri Təşkilatının Katibliyinə 2 milyon dollar, Ağsaqqallar Şurasına isə 100 min dollar məbləğində maliyyə vəsaiti ayırması, təşkilatın maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi və məqsədlərə çatmaq üçün sərmayələrin artırılması əhəmiyyətini göstərir.
Prezidentin çıxışında vurğulanan mühüm məsələlərdən biri də Türk dünyası ölkələri arasında təhlükəsizlik və müdafiə sahəsində əməkdaşlığın artmasıdır. Azərbaycan və digər TDT üzv ölkələri arasında təhlükəsizlik məsələləri, silahlı qüvvələr və hüquq-mühafizə orqanları arasında əlaqələrin möhkəmləndirilməsi böyük əhəmiyyət daşıyır. Bu, yalnız regional təhlükəsizlik baxımından deyil, həm də ümumi müdafiə gücünün artırılması baxımından strateji bir addımdır.
Azərbaycan, TDT-nin Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizində mühüm rolunu qeyd edir. Şərq-Qərb dəhlizi, Azərbaycan üzərindən Mərkəzi Asiya və Türkiyə arasında artan ticarət əlaqələri ilə daha da güclənir. Prezidentin qeyd etdiyi kimi, 2024-cü ilin ilk doqquz ayında, üzv və müşahidəçi dövlətlər ilə tranzit daşımalarının həcmi 15% artıb. Bu sahədə həyata keçirilən rəqəmsallaşma və ticarət asanlaşdırılması layihələri, Azərbaycanı logistikada daha da gücləndirir və Türk Dövlətləri Təşkilatının iqtisadi potensialını artırır.
Ölkəmizin başçısı 2020-ci ildəki İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycanın işğaldan azad olunan ərazilərində həyata keçirdiyi genişmiqyaslı yenidənqurma layihələrini də diqqətə çatdırdı. Bu ərazilərdə infrastruktur bərpası, məcburi köçkünlərin qayıdışı və yeni inkişaf layihələri, Azərbaycan dövlətinin sosial və iqtisadi gücünü təcəssüm etdirir. Eyni zamanda, Türk dünyasının bu məsələlərdə Azərbaycanı dəstəkləməsi, qardaşlıq və həmrəylik anlayışını gücləndirir.
Beynəlxalq məsələlərdə Azərbaycan daha çox fəallıq göstərir. Prezidentin çıxışında, Azərbaycanın COP29 iqlim konfransına ev sahibliyi etməsi və 200-ə yaxın ölkənin bu namizədliyi dəstəkləməsi, ölkənin beynəlxalq aləmdə nüfuzunun artdığını göstərir. Azərbaycan, Türk Dövlətləri Təşkilatının digər üzv dövlətlərini bu mühüm konfransda fəal iştirak etməyə çağırır, bu da Türk dünyası ölkələrinin beynəlxalq iqlim siyasətində güclü iştirakını təmin edəcəkdir.
Prezident İlham Əliyevin Bişkekdəki çıxışı Türk dünyası ölkələrinin həm regional, həm də qlobal səviyyədə əməkdaşlığını daha da möhkəmləndirəcək bir çox əhəmiyyətli təşəbbüsləri gündəmə gətirir. Azərbaycanın Türk Dövlətləri Təşkilatına verdiyi dəstək, həm iqtisadi, həm də təhlükəsizlik sahələrindəki irəliləyişlər, bu təşkilatın gələcək inkişafına əsaslı zəmin yaradır. Bu cür əməkdaşlıq, Türk dünyasının həmrəylik və gücünü artırmağa davam edəcək, Azərbaycanın regionda və beynəlxalq aləmdə daha möhkəm bir yer tutmasına imkan verəcəkdir.
Əli Hüseynov
