Rusiyanın Suriyada mövcudluğunun səbəbləri
Bu gün Suriyada baş verən hadisələrlə bağlı çoxsaylı mülahizələrin ortaya qoyulması davam edir. Suriya hadisələri müxtəlif aspektlərdən öyrənilir, yaxın tarixə ekskurs edilir, hazırkı durum və gələcək hadisələrin mümkün inkişaf ssenariləri müzakirə olunur. Belə məsələlərdən biri də Rusiyanın Suriyada baş vermiş hadisələr fonunda davranışıdır. Rusiyanın bu hadisələr fonunda fəaliyyəti, daha doğrusu fəaliyyətsizliyinin səbəbləri axtarılır. Bu səbəblərin kökü yaxın tarixə gedib çıxmır ki? Hər halda bu gün baş verməkdə olan hadisələrin tarixlə müəyyən əlaqəsi olduğunu irəli sürənlərə müəyyən qədər haqq vermək lazımdır. Biz də bu tarixi faktorları əsas götürərək Rusiya-Suriya münasibətlərinin genezisini tapmağa çalışaq.
Rusiyanın yaxın xaricdən kənar bir ölkədə hərbi əməliyyata başlamasının keçmiş sovet respublikaları və Yaxın Şərqdəki hadisələrlə bağlı bir çox səbəbləri var idi. 2000-ci illərin əvvəllərində baş verən rəngli inqilablar, NATO-nun genişlənməsi, Ərəb baharı və xüsusən də Liviyada Qərb mərkəzli rejim dəyişikliyi ilə bağlı narahatlıqlar Moskvaya Qərbin müdaxilələrini Rusiyanın maraqlarına zərər vuran və beynəlxalq sistemi ona qarşı yönəldən səylər kimi qiymətləndirməyə əsas verirdi. Məhz bu səbəbdən Liviyadan dərs alan Rusiya zamanında BMT Təhlükəsizlik Şurasının Suriya və Əsədlə bağlı demək olar ki, bütün qətnamələrinə veto qoyurdu. Qərbin müdaxiləsinin növbəti təzahürü kimi qiymətləndirilən Ukraynadakı Avro Maydan hərəkatının gətirdiyi nəticələr Krımın Rusiya tərəfindən ilhaqına və Kremlin Qərb tərəfindən təcrid olunmasına gətirib çıxardı. Sonda Suriya da Rusiya baxımından bu təcrid və yadlaşma pərdəsini qırmalı olmalı idi.
Suriya kampaniyasının Rusiya üçün 2011-ci ildə deyil, 2015-ci ildə başlamasının digər səbəbi İŞİD-in artan radikal-cihadçı təhlükəsi idi. Rusiyanın nöqteyi-nəzərindən radikal islamçılığın yüksəlişi ciddi hadisələrin baş verməsinə səbəb olub ki, bu, təkcə Yaxın Şərqdə deyil, həm də öz ölkəsində, yaxın xaricdə xaosa səbəb ola bilər.
Təhdid və risklərlə yanaşı, bu kampaniya həm də bəzi siyasi və iqtisadi nailiyyətlər üçün fürsət pəncərəsi oldu. Rusiyanın bu müdaxilədəki uğuru onun qlobal oyunçu ola biləcəyini göstərməli, Suriyadakı münaqişədən özü üçün faydalanmasına imkan verməli, öz silahlarını təqdim etməklə sənayesi üçün yeni bazarlar açmalı, etibarlı və sərt bir ölkə kimi etibarını artırmalı idi.
Təbii ki, qeyd olunanlar Rusiyanın 2015-ci ildə Suriyada məskən salmasına işıq gətirən bəzi mülahizələrdir. Onun görünməyən və elan etmədiyi gizli məqsədləri də olmamış deyildi. Bütün bu cəhdlərin sona çıxdığını düşünmək olarmı. Təbii ki, nəticə çıxarmaq bir qədər tezdir. Görünən odur ki, HTŞ Rusiya və onun Suriyadakı kontingenti ilə olduqca yumşaq davranır və bunu üçün bir çox faktorlar mövcuddur. Rusiya ABŞ-nin Əfqanıstanda yaşadığı taleyi yaşamadı. Bu isə hələlik Kremli razı salan faktor kimi dəyərləndirilməlidir.
Əlimusa İbrahimov
politoloq
04:07 16.12.2024
Oxunuş sayı: 6972
