Nobel qardaşlarının nefti – Niyə bu mükafat azərbaycanlılara verilmir? - ŞƏRH
Nobel mükafatı dünyada elm, ədəbiyyat və sülh sahəsində ən yüksək mükafatlardan hesab olunur. Ancaq Azərbaycanın elm sahəsindəki töhfələrinə və potensialına baxmayaraq, yerli alimlər və yazıçılar arasında Nobel mükafatına layiq görülənlər çox azdır. 1908-ci ildə Bakıda anadan olmuş və 1962-ci ildə fizika üzrə Nobel mükafatı qazanan Lev Landau Azərbaycan kökənli yeganə fərdi laureatdır. Müasir dövrümüzdə isə azərbaycanlı alimlərin və yazıçıların bu mükafata layiq görülməməsi suallar doğurur.
Bakı Dövlət Universitetinin Milli mətbuat tarixi kafedrasının müdiri, professor Cahangir Məmmədli bu məsələyə belə münasibət bildirib:
“Nobel mükafatı uzun illərdir elm, ədəbiyyat və sülh sahəsində ən yüksək mükafatlardan biri hesab olunur. Ancaq bu mükafatın müəyyən qrupların maraqlarına xidmət etdiyini düşünənlər də az deyil. Fransız yazıçı Jan-Pol Sartr 1964-cü ildə Nobel mükafatına layiq görüldükdə, onu qəbul etmədi. Bunun üç əsas səbəbini izah etdi:
Birincisi, Sartr hesab edirdi ki, Nobel mükafatı qərb dünyası tərəfindən şərq və qeyri-qərb ölkələrində öz dövlətlərinə qarşı çıxan insanlara təqdim edilir. Bu, mükafatın siyasi motivlərə əsaslandığını göstərir. İkincisi, bu qədər böyük bir mükafatı qəbul etmək yazıçıya təzyiq yaradır və onun ağır məsuliyyəti olur. Üçüncüsü isə, mükafatların ədalətli bölüşdürülməməsidir”.
Cahangir Məmmədli həmçinin qeyd edib ki, bəzi Nobel laureatlarının siyasi çıxışları bu mükafatı mübahisəli vəziyyətə salır:
“Məsələn, Türkiyəli yazıçı Orxan Pamuk Nobel mükafatını alarkən çıxışında erməni soyqırımı mövzusunda iddialar səsləndirdi. Bu, həmin mükafatın siyasi alət kimi istifadə olunduğu fikrini yaradır. Azərbaycanda isə yazıçı Anarın məşhur əsərləri olmasına baxmayaraq, o heç vaxt Nobel mükafatına namizəd göstərilməyib. Mənim fikrimcə Anarın tək bu əsərlərinə görə ona mükafat verilməli idi”.
Eyni zamanda, professor Nobel qardaşlarının sərvəti Azərbaycan neftindən qazandığını xatırladaraq vurğulayıb:
“Azərbaycan neftindən böyük sərvət əldə edən Nobel qardaşlarının yaratdığı fond hələ də azərbaycanlılara bu mükafatı təqdim etməyib. Ancaq bəzi yazarlarımız bu mükafata ehtiyac olmadığını deyir. Çünki xalqın sevgisi və dəstəyi onların ən böyük mükafatıdır”.
Maral Şahverdili
16:55 22.01.2025
Oxunuş sayı: 459
