Sosium

Bratislava 2025: Xüsusi təchizatçıdan təhlükəsizlik zəmanətçisinə keçid mərhələsi

İlk baxışda Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin 8 dekabr 2025-ci ildə Bratislavaya səfəri və ətraflı mətbuat açıqlaması ikitərəfli münasibətlərin tarixində diplomatik bir addım kimi görünür. Lakin, Azərbaycan liderinin çıxışının daha ətraflı təhlili daha dərin və daha strateji əhəmiyyətli mesajlar ortaya qoyur. Bu, sadəcə danışıqlara dair bəyanat deyil, Cənubi Qafqazda regional güc balansında köklü dəyişiklikdən sonra Bakının Avropa və qlobal arenadakı mövqeyinin diqqətlə hazırlanmış təqdimatıdır. Bu kontekstdə Slovakiya təsadüfi deyil, rəmzi və praktik olaraq sübut olunmuş bir platformadır.

Dövlət Başçısının əsas tezisi - Azərbaycan və Slovakiyanın "sözün əsl mənasında dost ölkələr və strateji tərəfdaşlar" olması - bütün çıxış üçün istiqamət müəyyən edir. Bu kontekstdə Azərbaycan Prezidentinin Slovakiyaya ilk rəsmi səfəri, özlüyündə münasibətləri keyfiyyətcə yeni səviyyəyə qaldırmaq niyyətindən xəbər verir.

2024-cü il Strateji Tərəfdaşlıq haqqında Birgə Bəyannamənin qeyd edilməsi bu çərçivənin təməlidir. Aydındır ki, rəsmi Bakı bu cür sənədləri seçmə şəkildə imzalayır, yəni "ənənəvi" Aİ nəhəngi olmayan bir Avropa ölkəsi ilə bağlanması ciddi əhəmiyyət kəsb edir. Bu, xarici əlaqələrin şaxələndirilməsini və xarici siyasəti, cənab İlham Əliyevin öz sözləri ilə desək, "müstəqil" olan Avropa Birliyi daxilində etibarlı, praqmatik müttəfiqlər axtarışını göstərir. Bratislavanın müstəqil siyasətinə verilən tərif həm dəstək, həm də özünü müstəqil oyunçu kimi təqdim edən ölkəmiz üçün belə bir yanaşmanın dəyərinə incə bir işarədir.

Çıxış zamanı Slovakiya Müdafiə Nazirinin "İkinci Qarabağ müharibəsi"nin beşinci ildönümünün qeyd edilməsində iştirakına görə minnətdarlıq xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan üçün bu, tarixi legitimlik və Qarabağ məsələsinin bağlanması məsələsidir. Müəyyən Avropa dövlətləri üçün isə bu mövzu, mütəmadi tənqid mövzusudur. Beləliklə, Slovakiyanın ictimai minnətdarlığı Avropa paytaxtlarına Aİ daxilində bu mövqeyi başa düşən və hörmət edən bir qüvvənin olduğuna dair bir siqnaldır. Bu, üzv dövlətlərlə ittifaq vasitəsilə Avropanın gözündə onun gündəliyini normallaşdırmaq cəhdidir.

Çıxışın əsas mövzularından enerjidir və burada cənab Prezidentin ritorikası tərəfdaşlıqdan güc və imkanların nümayişinə keçir. Slovakiyaya qaz tədarükü barədə bəyanat geniş bir anlama çevrilir, yəni Azərbaycan Slovakiyanın ehtiyacına uyğun istənilən həcmdə enerji resurslarını təmin edə bilər. Bu yanaşma, sadə bazar tələbindən təhlükəsizlik parametrlərinə keçid kimi qiymətləndirilə bilər.

Təbii ki, göstərilən rəqəmlər nəzərə çarpandır. Boru kəməri vasitəsilə qaz ixracında 14 idxalçı ölkə sırasında lider ölkə kimi və ümumi ixracın 25 milyard kubmetri, o cümlədən bu rəqəmin yarısı Avropaya gedir (səkkiz Aİ ölkəsi) Azərbaycan qazı ilə təhlükəsizliyi təmin edir. Bu, açıq bir mesajdır: Azərbaycan alternativ deyil, Rusiya karbohidrogenlərinin əvəzedicisi axtarışı dövründə Avropa üçün sistemli və kritik dərəcədə vacib enerji təminatçısıdır.

Bununla yanaşı, Cənab İlham Əliyev Avropa ilə strateji tərəfdaşlığın yalnız enerji ilə məhdudlaşmadığını nümayiş etdirir. O, ən azı üç yeni cəbhəni, o cümlədən Müdafiə Sənayesi, İT və Məlumat Mərkəzləri, Şərq-Qərb Nəqliyyat Dəhlizidir.

Dövlət Başçısının Slovakiyadakı bəyanatı çoxşahəli strateji mövqedir və analitik olaraq bir sıra faktorlara bağlıdır. Məsələn, Qarabağ məsələsini bağlayan Azərbaycan özünü münaqişənin regional tərəfi kimi deyil, beynəlxalq siyasət və iqtisadiyyatda bərabər səviyyədə tərəfdaşlıq təklif edən, özünəinamlı bir aktor kimi təqdim edir. Bundan əlavə, enerji suverenliyin əsası kimi, qaz əsas əməkdaşlıq parametrinə və Avropa siyasətinin yüksək liqasına açılan qapıya çevrilir. Rəsmi Bakı mövqeyini daha da möhkəmləndirərək, Avropanın enerji böhranından çıxışına məharətlə tövhə edir. Əlavə olaraq, praqmatizmi və inkişaf etmiş sənayesi ilə Slovakiya, böyük paytaxtların mütəmadi mənəvi ritorikasını kənara qoyaraq, əlaqələri dərinləşdirmək üçün Avropa İttifaqına ideal "pəncərə" kimi görünür. Və nəhayət, tranzit, logistika, İT və yaşıl enerji ilə bağlı müzakirələr göstərir ki, Azərbaycan tərəfi iqtisadiyyatın şaxələndirilməsinin zəruriliyini anlayır və qazın əməkdaşlıq gücündən biri kimi, birgə fəaliyyətin olacağı gələcəyə hazırlaşır.

Beləliklə, Bratislavada çıxış dar mənada Slovakiya haqqında deyil. Bu, "yeni Azərbaycan" üçün bir yol xəritəsidir: enerji potensiyalı, nəqliyyat mərkəzi, texnoloji tərəfdaş və ən əsası, Şərqlə Qərbin kəsişməsində yerləşən suveren güc mərkəzi, Avropa ilə qarşılıqlı fayda və strateji anlaşma dilində danışır. Bu strategiyanın uğuru Azərbaycanın bəyan etdiyi imkanlar qarşısında, qarşı tərəflərin gözlənilən ciddi layihələrə və institusional əlaqələrə çevirmək qabiliyyətindən asılı olacaq.