Ukraynada müharibədən sonrakı silah təhlükəsi: İndi nə olacaq?
Sülh danışıqları intensivləşdikcə mütəxəssislər və rəsmi qurumlar artıq müharibədən sonrakı dövr üçün böyük bir təhlükə barədə xəbərdarlıq edirlər: ölkədə qalan silahların geniş miqyasda yayılması ehtimalı.
Crossmedia.az xəbər verir ki, bu barədə kyivindependent məlumat yayıb.
"Ukraynada müharibədən sonra yalnız infrastrukturun bərpası və köçkünlərin yerləşdirilməsi ilə kifayətlənmək yetməyəcək. Eyni zamanda döyüş bölgələrində tərk edilmiş, vətəndaşlar tərəfindən saxlanılan və ya itirilmiş silah və sursatların toplanması və məhv edilməsi də vacib olacaq" , – deyə Cenevrədə yerləşən Small Arms Survey təşkilatının baş analitiki Nikola Florken bildirib.
Qeyd olunub ki, müharibəyə qədər ölkədə yalnız lisenziyalı şəxslər qanuni şəkildə silah əldə edə bilərdi. Lakin 24 fevral 2022-ci ildə hərbi vəziyyət elan edildikdən sonra bu qaydalar dəyişdi. Təkcə Kiyevdə müharibənin ilk günlərində 25 mindən çox avtomat və 10 milyon güllə mülki vətəndaşlara paylanıb.
Üç ildən artıq davam edən müharibə ərzində Ukraynaya müxtəlif ölkələrdən və beynəlxalq yardım paketlərindən saysız-hesabsız silahlar daxil olub. Onların dəqiq sayını hesablamaq çətindir, çünki məlumatlar dağınıq və qeyri-tam şəkildə təqdim olunur.
Son vaxtlar ölkə daxilində bəzi silahların qanunsuz satışına dair insidentlər baş versə də, beynəlxalq narahatlıqlara baxmayaraq, silahların ölkə xaricinə yayılması ilə bağlı ciddi sübut yoxdur. Small Arms Survey-in tədqiqatlarına əsasən, mülki əhali arasında silah əldə etmə halları 2022-ci ildən sonra azalıb.
"Müharibənin davam etməsi silahların əsasən cəbhə bölgələrində cəmlənməsinə səbəb olur və bu da onların ölkə daxilində və ya xaricə yayılmasının qarşısını alır" , – Florken əlavə edib.
Bununla belə, 2024-cü ildə aparılmış bir sorğuda cinayət qurbanı olan ailələrin 10%-i hadisənin odlu silahla baş verdiyini bildirib. Bu, az da olsa artımdır və mütəxəssislər bunun diqqətlə izlənilməli olduğunu vurğulayır.
Ukraynanın daxili işlər naziri İqor Klimenkonun sözlərinə görə, ölkədə 1–5 milyon arasında odlu silah ola bilər. Bu təhlükəni azaltmaq üçün bəzi tədbirlər həyata keçirilsə də, tam qanunverici baza hələ formalaşmayıb.
Xatırladaq ki, 2023-cü ilin iyununda könüllü silah qeydiyyat sistemi tətbiq edilsə də, hələ də bir çox ailələr sahibləndikləri silahları qeydiyyatdan keçirməyib.
Daxili İşlər Nazirliyi yanında yaradılan Koordinasiya Mərkəzi qanunsuz silah ticarətinə qarşı mübarizədə dövlət orqanlarını və beynəlxalq təşkilatları bir araya gətirir. Bu struktur tövsiyə xarakterli fəaliyyət göstərsə də, siyasət formalaşdırılmasında mühüm rol oynayır.
Qeyd edək ki silah nəzarəti ilə bağlı əsas qanun layihəsi isə illərdir parlamentdə ikinci oxunuşdan keçmir. Ekspert Viktoriya Voroninanın fikrincə, bu, artıq siyasi məsələ halını alıb. "Ukraynada müxtəlif regionlarda insanların silaha münasibəti fərqlidir. Cəbhə bölgəsinə yaxın Xarkov kimi şəhərlərdə insanlar silahın yalnız hərbçilərdə olmalı olduğunu düşünür. Lakin mərkəzi regionlarda özünü müdafiə üçün silah daşımağın vacib olduğunu hesab edənlər çoxdur", – o bildirib.
Voronina əlavə edir ki, beynəlxalq ictimaiyyət Ukrayna silahlarının xaricə çıxması ilə bağlı narahat olsa da, hazırda əsas təhlükə ölkə daxilindəki qanunsuz dövriyyədir: “Silahlar uşaqların oynadığı meydançalarda və mənzillərdə tapılır”.
Florken də bu fikri təsdiqləyərək vurğulayıb ki, əsas təhlükə Ukraynanın öz daxilindəki zorakılıq, təsadüfi atəşlər və intihar hallarıdır. “Silahların idarə olunması və insan itkisi baxımından bu yükü əsasən ukraynalılar daşıyacaq", – o qeyd edib.
Fatimə Məmmədova
21:31 23.05.2025
Oxunuş sayı: 1015
