USAID: Demokratiyanın dəstəyi, yoxsa geosiyasi təsir aləti?
Azərbaycanın beynəlxalq AnewZ kanalında USAID-in bir sıra ölkələrdəki fəaliyyəti və onun regiona təsiri ilə bağlı süjet yayımlanıb.
Crossmedia.az xəbər verir ki, materialda qeyd olunur ki, 1961-ci ildə yaradıldıqdan bəri USAID demokratiyanın, iqtisadi inkişafın və insan hüquqlarının müdafiəsinə dəstək vermək şüarı altında fəaliyyət göstərib. Lakin postsovet məkanında agentliyin fəaliyyəti dəfələrlə dövlətlərin daxili işlərinə müdaxilə kimi qiymətləndirilib.
Süjetin müəllifləri vurğulayırlar ki, Donald Tramp administrasiyasının hakimiyyətə gəlməsi ilə USAID-in gələcəyi təhlükə altına düşüb. Agentlik sərt tənqidlərə məruz qalıb, Tramp isə onun “radikal sol gündəliyi” irəlilətdiyini bəyan edib. USAID-in islahatı çərçivəsində əməkdaşların sayı 10 000-dən 290 nəfərə qədər azaldılıb, baş qərargah sökülüb və rəsmi vebsayt bağlanıb. Eyni zamanda, İlon Mask açıq şəkildə USAID-i “cinayətkar təşkilat” adlandırıb və onun ləğvinə çağırıb. Lakin hüquqi maneələr administrasiyanın agentliyi tamamilə bağlamasına hələlik imkan verməyib.
Süjetdə son 30 ildə USAID-in regionda demokratiyanın, medianın və vətəndaş cəmiyyətinin dəstəklənməsi üçün milyardlarla dollar ayırdığı bildirilir:
$450 milyon – media, QHT-lər və iqtisadi islahatların dəstəklənməsinə (konkret ölkələr göstərilmədən)
Gürcüstan – $1,8 milyard: demokratik islahatlar, məhkəmə sistemi və enerji təhlükəsizliyi üçün
Ermənistan – $3,3 milyard: humanitar yardım və vətəndaş cəmiyyətinin gücləndirilməsi üçün
Ukrayna – 2022-ci ilə qədər $3 milyard, 2023-cü ildə isə Rusiya ilə münaqişənin gərginləşməsindən sonra əlavə $16,6 milyard
Moldova – $2,6 milyard: əsasən seçki islahatı və Avropaya inteqrasiya dəstəyi üçün
Materialda qeyd olunur ki, USAID-in fəaliyyəti müxtəlif ölkələrin hakimiyyət orqanları ilə gərginliyə səbəb olub və bəzi hallarda agentlik öz işini dayandırmağa məcbur qalıb.
Süjetdə USAID-in etiraz hərəkatlarını dəstəkləməsi ilə bağlı iddialara da yer verilir:
Ukrayna (2014) – hakimiyyət dəyişikliyinə gətirib çıxaran Maydan hadisələrinin maliyyələşdirilməsində ittiham olunub
Gürcüstan (2003) – Gül İnqilabında mühüm rol oynayan QHT-lərin dəstəklənməsi
Ermənistan (2018) – Nikol Paşinyanın hakimiyyətə gəlməsinə yardım edən təşkilatlara kömək göstərilməsi
Materialda vurğulanır ki, Co Bayden administrasiyası dövründə USAID rekord həcmdə – 2022-ci ildə $74 milyard büdcə alıb. Lakin Donald Trampın hakimiyyətə qayıtması ilə agentliyin gələcəyi qeyri-müəyyən qalır. Yeni siyasi reallıqda USAID-i ya ləğv, ya da ciddi transformasiya gözləyir. Bu arada, onun postsovet məkanındakı fəaliyyəti ətrafında mübahisələr davam edir – bəziləri üçün USAID demokratiyanın aləti, digərləri üçün isə ABŞ-ın geosiyasi təsir mexanizmidir ki, bu da bəzi ölkələrdə mənfi qarşılanır.
20:23 23.02.2025
Oxunuş sayı: 4019
