Qərbi Azərbaycan: Tariximizə qayıdış yolu

Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan xalqının yaddaşında dərin iz buraxmış bir ərazidir. Qədim türk torpaqları sayılan bu ərazidə əsrlər boyu azərbaycanlılar yaşamış, öz mədəniyyətlərini, adət-ənənələrini və irslərini yaratmışlar. Lakin XX əsrin müxtəlif mərhələlərində Ermənistan tərəfindən həyata keçirilmiş deportasiyalar bu ərazilərdəki azərbaycanlıların zorla köçürülməsinə səbəb olmuşdur. Bugün isə Azərbaycan dövləti bu tarixi ədalətsizliyə son qoymaq və soydaşlarımızın öz yurdlarına qayıtmasını təmin etmək üçün ciddi addımlar atır.

Prezident İlham Əliyev dəfələrlə vurğulamışdır ki, XX əsrin əvvəllərinə aid xəritələr Qərbi Azərbaycanın tarixi Azərbaycan torpaqları olduğunu bir daha təsdiqləyir. Burada mövcud olmuş qədim yaşayış məskənləri, kurqanlar, nekropollar, körpülər, məscidlər və digər maddi-mədəniyyət nümunələri bu torpaqların türk-müsəlman kimliyini göstərir.

Məsələn, Qərbi Azərbaycanda mövcud olmuş qədim qala və saray qalıqları, karvansaralar və qəbirüstü abidələr bu ərazinin zəngin mədəni irsini təsdiqləyən faktlardır. Bu abidələrin araşdırılması və dünya ictimaiyyətinə çatdırılması Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin əsas məqsədlərindəndir.

Qərbi azərbaycanlıların öz yurdlarına qayıdışı beynəlxalq hüququn əsas prinsiplərinə uyğun gəlir. İnsanların doğulduğu yerlərə qayıtmaq hüququ beynəlxalq konvensiyalarla təsbit olunmuşdur. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə hazırlanan "Qayıdış Konsepsiyası" bu hüququn reallaşmasını təmin etmək məqsədi daşıyır.

Hazırda Ermənistanın Konstitusiyasından və normativ-hüquqi aktlarından Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının çıxarılması, sərhədin delimitasiyası və kommunikasiyanın açılması sülh danışıqlarının mərkəzindədir. Bu proseslərdə Qərbi azərbaycanlıların qayıdışı xüsusi əhəmiyyət daşıyır.

Qərbi Azərbaycandan deportasiya olunmuş şəxslərin həyat hekayələri isə  bu mövzunun insani tərəfini ortaya qoyur. Deportasiyaya məruz qalan azərbaycanlılar yurdlarından zorla köçürülmüş, evlərini və həyatlarını itirmişdir.

Məsələn, 1948-53-cü illərdə həyata keçirilmiş deportasiyalar zamanı on minlərlə azərbaycanlı evlərindən didərgin düşmüş, ağır şərtlər altında yeni məskənlərə köçməyə məcbur olmuşdur. Bu insanların iztirabları və qayıdış arzuları bu gün də yaddaşlardan silinməyib.

Azərbaycan dövləti Qərbi Azərbaycan konsepsiyasını dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq üçün aktiv addımlar atır. Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, bu torpaqların tarixən Azərbaycan xalqına məxsus olduğunu sübut edən faktlar beynəlxalq aləmdə tanıdılmalıdır.

Lakin Ermənistan hakimiyyəti bu məsələdə münaqişəli mövqe nümayiş etdirir. Erməni ictimaiyyətində isə Qərbi Azərbaycan konsepsiyası ilə bağlı müxtəlif reaksiyalar müşahidə olunur. Bununla belə, Azərbaycanın güclü mövqeyi və beynəlxalq hüquq prinsiplərinə əsaslanması bu prosesi uğurla irəlilətməkdə mühüm rol oynayır.

Qərbi azərbaycanlıların yurdlarına qayıtması üçün konkret addımların atılması planlaşdırılır. 2025-ci ildə Ermənistanda Milli Qvardiyanın yaradılması azərbaycanlıların qayıdışı ilə bağlı hazırlıq tədbirləri kimi qiymətləndirilir. Bu qayıdış, yalnız hüquqi bir proses deyil, həm də tarixi ədalətin bərpasıdır.

Azərbaycan dövləti Qərbi azərbaycanlıların qayıdışını təmin etmək üçün bütün imkanlarını səfərbər edir. Beynəlxalq ictimaiyyətin bu prosesdə iştirakı və dəstəyi də mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Qərbi Azərbaycan yalnız tarixi bir torpaq deyil, həm də azərbaycanlıların yaddaşında yaşatdığı bir vətən arzusudur. Bu arzu, beynəlxalq hüququn təminatı və Azərbaycan dövlətinin güclü siyasəti ilə reallığa çevriləcək. Öz yurduna qayıdış hər bir Qərbi azərbaycanlının hüququdur və Azərbaycan bu hüququn təminatçısıdır.

Əsli Telmanqızı