Rusiya diaspor "kart"ından Azərbaycana qarşı təzyiq kimi istifadə edir

Son günlər Rusiya ərazisində Azərbaycan diaspor nümayəndələrinə qarşı müşahidə olunan ardıcıl təzyiq dalğası bu proseslərin təsadüfi və ya ayrı-ayrı hüquqi hallar olmadığını göstərir. Xüsusilə Yekaterinburqda diaspor lideri olan Şahin Şıxlinskinin həbsi və məhkəmə prosesinin süni şəkildə uzadılması Moskvanın Bakıya qarşı birbaşa diplomatik kanallar əvəzinə, dolayı və daha həssas təsir mexanizmlərdən istifadə etdiyinə dair ciddi suallar yaradır. Müşahidəçilərin fikrincə, bu yanaşma diasporu ölkələrarası körpü deyil, siyasi alətə çevirmə cəhdinin açıq nümunəsidir.

Məhkəmə prosesinin gedişi və seçici xarakter daşıyan hüquqi addımlar isə məsələnin kriminal çərçivədən çıxdığını, siyasi qərarların hüquq müstəvisində icra edildiyini göstərir. Bu kontekstdə Şıxlinski işi təkcə bir diaspor fəalının taleyi deyil, Moskvanın Bakıya ünvanladığı daha geniş siyasi mesajın tərkib hissəsi kimi dəyərləndirilir.

Crossmedia.az məsələ ilə bağlı ekspertlərin fikirlərini öyrənib:

Milli Məclisin deputatı, Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyasının sədri Arzuxan Əlizadə:

"Təbii ki, Rusiyadan gözləntilərimiz var, xüsusilə də Düşənbə görüşündən sonra. Prezident Putinin verdiyi vədlər, öhdəliklər və görüləcək işlərlə bağlı səsləndirdiyi fikirlər bu gözləntiləri formalaşdırmışdı. Əslində, bu gözləntilər var idi və indi də tam aradan qalxmayıb. Çünki hələ bir il tamam olmayıb, amma artıq bu müddətin bitməsinə çox az vaxt qalıb. Xatırladım ki, Dekabrın 25-də təyyarəmizin vurulması hadisəsinin bir ili tamam olacaq. Putin Düşənbədə bu məsələ ilə bağlı növbəti dəfə münasibət bildirdi, təzminat və digər məsələlərin həll olunacağını dedi. Lakin faktiki olaraq ortada heç bir real nəticə yoxdur. Əksinə, hazırda gördüyümüz mənzərə ondan ibarətdir ki, təkcə Yekaterinburqdakı diaspora rəhbərimiz Şahin Şıxlinski deyil, onun oğlu da həbsdədir. Rusiyanın müxtəlif regionlarında fəaliyyət göstərən digər diaspora rəhbərlərimiz barəsində də cinayət işləri açılıb, bəziləri həbs olunub. Deportasiya edilən iş adamlarımız var, bir çox sahibkarların əmlakına əl qoyulub, bizneslərinə qarşı təzyiqlər davam edir".

Deputat qeyd edib ki, faktiki olaraq azərbaycanlılara qarşı təzyiq davam edir və bu, dolayı yolla Azərbaycana qarşı təzyiq mexanizmi kimi istifadə olunur: "Rusiya köhnə metodlara yenidən qayıtmağa çalışır. Bu prosesdə səsləndirilən bəyanatlarda səmimiyyət olmadığı açıq şəkildə görünür və bu gün də həmin səmimiyyət yoxdur. Son vaxtlar guya Azərbaycanda saxlanılan bir neçə Rusiya vətəndaşı ilə bağlı, casusluq və digər ittihamlar əsasında onların azadlığa buraxılması üçün cəhdlər edilir. Lakin burada əsas addım ilk növbədə Rusiya tərəfindən atılmalıdır. Çünki münasibətlərin gərginləşməsinin əsas səbəbkarı məhz Rusiyadır. Əgər Rusiya Prezidenti Putin səsləndirdiyi fikirlərin reallaşmasını istəyirsə, bunun üçün konkret addımlar atmalı və müvafiq strukturlara tapşırıqlar verməlidir. Bu addımlar sözdə yox, əməldə özünü göstərməlidir. Azərbaycanla münasibətdə real yumşalma olacaqsa, səmimi şəkildə əl uzadılacaqsa, Azərbaycan da bu əli geri çevirməyəcək. Ancaq mövcud münasibət davam etdikcə, heç bir halda münasibətlərin yaxşılaşdığını demək mümkün deyil. Azərbaycana qarşı siyasətdə dəyişiklik baş verdiyini də iddia edə bilmərik. Düşənbə görüşündə Putinin səsləndirdiyi fikirlər müəyyən ümidlər yaratdı, dövlətlərarası münasibətlərin normallaşacağına dair gözlənti formalaşdırdı. Lakin təəssüf ki, bu gün həmin ümidlərin reallıqda təsdiqini görmürük".

A.Əlizadə son olaraq bildirib ki, Rusiya prosesi daha da dərinləşdirməyə çalışır: "Diaspora rəhbərlərimizin – xüsusilə Şahin Şıxlinskinin və digərlərinin adlarının cinayət işləri ilə ictimailəşdirilməsi, onların diqqət mərkəzinə çıxarılması Azərbaycana qarşı yeni təzyiq dalğası yaratmaq məqsədi daşıyır. Lakin bu siyasət nəticə verməyəcək. Azərbaycan Rusiya ilə münasibətlərin normal, sağlam məcrada davam etməsində maraqlıdır. Amma bu münasibətlər yalnız bərabərhüquqlu əsasda mümkündür. Əgər bizə düşmən münasibət sərgilənərsə, qarşılığında da eyni mövqe ilə üzləşəcəklər".

Hüquqşünas, Konstitusiya Araşdırmalar Fondunun prezidenti Əliməmməd Nuriyev:

"Şahin Şıxlınskinin həbsi və məhkəmə prosesinin məqsədli şəkildə uzadılması artıq sırf hüquqi prosedurdan çox, siyasi motivli və selektiv yanaşmanın açıq əlamətlərini daşıyır. Bu halı təkcə fərdi cinayət təqibi çərçivəsində deyil, daha geniş — dövlətlərarası münasibətlər kontekstində qiymətləndirmək zərurəti yaranır. Xüsusilə diqqətçəkən məqam prosesdə erməni mənşəli aktorların və lobbi çevrələrinin fəal iştirakıdır. Həssas regional şəraitdə bu faktı təsadüf kimi təqdim etmək mümkün deyil. Sözügedən iştirak məhkəmə icraatının qərəzsizliyini və neytrallığını ciddi şəkildə sual altına alır, prosesi hüquqi müstəvidən çıxararaq məqsədli siyasi təsir alətinə çevirir. Məhkəmə prosesinin əsassız şəkildə uzadılması hüquqi zərurətlə deyil, daha çox psixoloji və siyasi təzyiq məqsədləri ilə izah olunur və bu da izah tələb edir. Beləə ki, bu yanaşma beynəlxalq hüquqda qəbul edilmiş ədalətli məhkəmə və ağlabatan müddət prinsiplərinə açıq şəkildə ziddir".

Hüquqşünas əlavə edib ki, diaspora nümayəndələrinə qarşı bu cür seçici və selektiv münasibət Azərbaycan dövlətinə dolayı təzyiq mexanizmi kimi qiymətləndirilməlidir: "Hüququn üçüncü tərəflərin siyasi maraqlarına uyğun şəkildə instrumental istifadəsi qəbuledilməzdir və cavabsız qala bilməz. Azərbaycan dövləti öz vətəndaşlarının hüquqlarının müdafiəsini suveren öhdəlik kimi qəbul edir və bu tip yanaşmaları hüquqi əməkdaşlığı zəiflədən, etimadı sarsıdan və nəticə etibarilə təzyiqi həyata keçirən tərəfin özünə zərər vuran addımlar kimi qiymətləndirir".

"Polisə Dəstək" ictimai birliyinin sədri Şəmsəddin Əliyev:

"Açıq desək, bu gün Azərbaycan–Rusiya münasibətlərində ciddi bir soyuqluq müşahidə olunur. Mən bunu daha əvvəllər də qeyd etmişəm ki, təkcə Azərbaycan–Rusiya münasibətləri yox, ümumilikdə Rusiyanın regiondakı münasibətləri müəyyən mənada patologiyaya uğrayıb. Yəni bu münasibətlər artıq müalicəyə ehtiyac duyur. Son təxminən iki ilə yaxın müddət ərzində Rusiya regionda öz nəzarətini və funksionallığını tədricən itirir. Bunun əsas səbəbi isə Rusiyanın bütün diqqətinin Ukrayna müharibəsinə yönəlməsidir. Bu prosesdə Avropanın rolu da kifayət qədər böyükdür. Çünki Rusiya faktiki olaraq təkcə Ukrayna ilə yox, həm də Avropa və demokratiya ilə qarşıdurma içindədir. Belə bir vəziyyətdə region Rusiyanın tam yadından çıxmayıb, sadəcə olaraq Moskvanın bu bölgəyə ayırmağa vaxtı və resursu məhduddur. Rusiya Ukraynada irəlilədiyi əraziləri saxlamaq və sülh danışıqlarında həmin ərazilərin hüquqi statusunun tanınmasını tələb edir. Təəssüf ki, ABŞ tərəfi də müəyyən məqamlarda bu yanaşmaya anlayış göstərir".

Ş.Əliyev qeyd edib ki, həm Rusiya Federasiyasının, həm də Azərbaycan Respublikasının cinayət qanunvericiliyinə əsasən, cinayət hansı ərazidə törədilibsə, həmin ərazinin cinayət məcəlləsi tətbiq olunmalıdır: "Azərbaycan vətəndaşlarının Rusiyada törətdiyi cinayət əməlləri varsa, təbii ki, Rusiya Federasiyasının Cinayət Məcəlləsinin müvafiq maddələri ilə məsuliyyətə cəlb olunmalıdırlar. Ancaq burada diqqətdən kənarda qalan çox mühüm bir məqam var. İctimai rəydə, xüsusilə sosial şəbəkələrdə yayılan görüntülər göstərdi ki, həmin şəxslərin saxlanılma prosesi cinayət hüququnun hamı tərəfindən qəbul edilmiş bərabərlik və humanizm prinsiplərinə zidd şəkildə həyata keçirilib. İnsanların avtomobildən zorla çıxarılması, yerə yıxılması, üzüstə uzadılaraq qandallanması hüquqi baxımdan ciddi suallar yaradır. Bu, artıq Rusiyada müəyyən dairələrin Azərbaycan vətəndaşlarına qarşı münasibətinin açıq göstəricisidir. Bununla belə, hesab edirəm ki, iki dövlət arasında bu məsələlərin hüquqi müstəvidə tənzimlənməsi üçün həm bizim, həm də onların cinayət qanunvericiliyində kifayət qədər mexanizmlər mövcuddur. Əgər Rusiya hansısa maddələrlə həmin şəxsləri məsuliyyətə cəlb edibsə və Azərbaycan Cinayət Məcəlləsində də analoji maddələr varsa, sanksiyalar arasında ciddi fərq yoxdursa, o zaman cinayət işlərinin materialları Azərbaycana təqdim edilə və bu şəxslər öz ölkəmizdə istintaqa cəlb oluna bilər".

Ekspert həmçinin qeyd edib ki, bizim Cinayət Məcəlləsinin 120-ci maddəsində – mütəşəkkil dəstə tərəfindən iki və daha çox şəxsin öldürülməsi ağırlaşdırıcı hal kimi nəzərdə tutulur: "Bundan başqa, quldurluq, şəxsiyyət və cəmiyyət əleyhinə olan digər ağır cinayətlər üzrə də kifayət qədər maddələr mövcuddur. Yəni hüquqi baxımdan bu məsələnin həlli mümkündür. Bu istiqamətdə Baş Prokurorluğun Rusiya Baş Prokurorluğu ilə rəsmi yazışmalar aparması, danışıqlar keçirməsi yolu ilə problem hüquqi müstəvidə həll oluna bilər. Mən demirəm ki, cinayət törətmiş şəxslər əfv edilsin. Sadəcə olaraq, bu şəxslərin guya illər əvvəl çox ağır cinayətlər törədib bu günə qədər məsuliyyətdən kənarda qalması iddiası müəyyən suallar doğurur. Hazırda bu şəxslərin hansı cinayət işləri üzrə ittiham olunduğu, sübut bazasının nə dərəcədə əsaslı olduğu bizə məlum deyil. Cinayət işi materialları açıqlanmadığı üçün konkret hökm vermək də düzgün olmaz. Bu baxımdan ehtiyatlı yanaşmaq lazımdır. Bir məsələ də aydındır ki, regionda Rusiyanın “dirijor çubuğu” tam aradan qalxmayıb. Bu proses daha çox siyasi mesaj xarakteri daşıyır. Eyni zamanda onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycanın xarici siyasəti artıq formalaşıb, balanslaşdırılıb və beynəlxalq hüququn hamılıqla qəbul olunmuş prinsiplərinə uyğun şəkildə həyata keçirilir. Azərbaycanın son illərdə yürütdüyü uğurlu diplomatiya Avropa İttifaqı və aparıcı Avropa dövlətləri tərəfindən də qəbul edilir. Fransa Prezidenti Emmanuel Makronla görüşlər, Almaniya kanslerinin Azərbaycan Prezidentinə zəng etməsi bunu açıq şəkildə göstərir. Bütün bunlar Azərbaycanın uğurlarını qəbul etməyən, ölkəmizin inkişafını həzm edə bilməyən bəzi dövlətlərdə qısqanclıq yaradır. Azərbaycan böyüdükcə, siyasi kursunu da inkişaf tempinə uyğun şəkildə davam etdirir. Təəssüf ki, Azərbaycanın uzun illər yaxın münasibətdə olduğu bəzi qonşular, o cümlədən Rusiya və hətta dini və mədəni baxımdan yaxın sayılan İran belə bu reallığı qəbul etməkdə çətinlik çəkir".