Azərbaycanda məktəbəqədər təhsil müəssisələri: yeniliklər və perspektivlər

Azərbaycanda məktəbəqədər təhsilin inkişaf tarixi

Azərbaycanda məktəbəqədər təhsilin inkişaf dinamikasına nəzər saldıqda aydın olur ki, bu müəssisələrin ilk aktiv dövrü ötən əsrin ortalarına təsadüf edir. Ümummilli lider Heydər Əliyevin ölkəyə rəhbərlik etdiyi birinci dövrdə, digər sahələr kimi, elm və təhsil sahəsi də dinamik inkişaf edib. O cümlədən, Ulu Öndərin xüsusi diqqəti nəticəsində məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin infrastrukturunun yenilənməsi, yeni binaların tikintisi güclü elmi-pedaqoji kadr potensialının formalaşdırılması istiqamətində ciddi uğurlara imza atılıb. Ümummilli Lider Heydər Əliyevin qətiyyətli siyasəti və birbaşa rəhbərliyi nəticəsində ötən əsrin 70-80-ci illərində məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin sayı 1600-dən 1875-ə çatdırıldı, həmin müəssisələrdə təlim-tərbiyə alanların sayı 110 mindən 147 min nəfərə yüksəlib. Əvvəldə də qeyd edildiyi kimi, yalnız məktəbəqədər təhsil deyil, ümumilikdə elm-təhsil sahəsində kompleks inkişaf təmin olunub, təhsilin müxtəlif mərhələlərinin inkişafı istiqamətində ardıcıl qərarların qəbulu həm kəmiyyət, həm də keyfiyyət göstəricilərinin yüksəlişini təmin edilmişdi. Sonrakı illərdə də müsbət dinamika davam etmiş, rayon-şəhər mərkəzləri, hətta əhalisi çox olan kəndlər-qəsəbələr belə məktəbəqədər təhsil müəssisələri – uşaq bağçaları ilə təmin edilib.  

Məktəbəqədər təhsilin mahiyyəti və zəruriliyi

Ümummilli lider Heydər Əliyevin təhsil, elm, məktəb haqqında aforizmlərindən birində qeyd edilir ki: “Məktəbin, müəllimlərin ən əsas vəzifəsi bizim cəmiyyətimizə, xalqımıza, ölkəmizə dəyərli vətəndaşlar hazırlamaqdır”. Hansı ki, bu hazırlıq, məhz məktəbəqədər təhsildən başlayır.

Azərbaycan Respublikasında təhsilin digər pillələri ilə yanaşı, məktəbəqədər təhsil sistemində baş verən müasir proseslər müxtəlifdir və mühüm vəzifələrin həllinə yönəldilmişdir. Bunlar da məktəbəqədər təhsil sistemində yeni yanaşmaların tətbiqini və təlim prosesinin təşkili üçün yeni səmərəli formaların axtarılmasını tələb edir. Məktəbəqədər təhsil bütün təhsil sisteminin bünövrəsidir,  çünki məhz bu mərhələdə uşağın şəxsiyyət kimi formalaşmasının  təməli  qoyulur. Məktəbəqədər təhsil uşaqların potensial imkanlarının üzə çıxarılmasında, məktəbə hazırlanmasında, onlarda mədəni keyfiyyətlərin, müstəqillik, yaradıcılıq, təşəbbüskarlıq, eləcə də həyati bacarıqların formalaşmasında mühüm rol oynayır. Məktəbəqədər təhsilin məqsədi uşağın fərdi yaş potensialının maksimal açılması üçün şəraitin yaradılmasından ibarətdir. “Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda qeyd edildiyi kimi: məktəbəqədər təhsil məktəbəqədər yaşlı uşaqların erkən yaş dövründən intellektual, fiziki və psixi inkişafını, sadə əmək vərdişlərinə yiyələnməsini, istedad və qabiliyyətinin üzə çıxarılmasını, sağlamlığının qorunmasını, estetik tərbiyəsini, təbiətə və insanlara həssas münasibətinin formalaşmasını təmin edir. Respublikamızda məktəbəqədər təhsilin müasir sistemi dinamizm prinsipləri üzərində qurulur, müxtəlif iş formaları, cəmiyyətin və şəxsiyyətin tələblərinin nəzərə alınması, uşaqlar üçün təlim-tərbiyə müəssisələrinin yeni növlərinin yaranması, pedaqoji xidmətlərin müxtəlifliyi ilə səciyyələnir.

Məktəbəqədər təhsildə əsas dəyər uşaqdır və məktəbəqədər yaş dövrü təkcə məktəb həyatına hazırlıq mərhələsi deyil, eyni zamanda insan həyatının ən məsuliyyətli, ən mühüm yaş dövrüdür ki, bu dövrdə insanda bütün mənəvi dəyərlərin təməli qoyulur. “Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”nda da vurğulandığı kimi, “...Təməl bacarıqlar uşaqlıq dövrünün ilk illərindən əldə edildiyinə görə uşaqların zehninin erkən yaş dövründən inkişaf etdirilməsi vacibdir". Bu səbəbdən məktəbəqədər təhsilin inkişafı dövlət siyasətində əhəmiyyətli yer tutur.

Məktəbəqədər təhsilin keyfiyyəti uşaqların təlim və tərbiyə prosesinin  vəziyyəti və nəticəliliyi ilə müəyyən edilir. Məhz bu səbəbdən də, məktəbəqədər təhsildə yeni keyfiyyət göstəricilərinə  nail olmanın əsas meyarı kimi uşaq inkişafının diaqnostikası çıxış edir. Qeyd edildiyi kimi, məktəbəqədər təhsil sisteminin inkişafı Azərbaycan Respublikasının dövlət təhsil siyasətinin strateji istiqamətlərindən biridir. Dövlət səviyyəsində məktəbəqədər təhsil məsələlərinə əhəmiyyətli dərəcədə diqqət ayrılır, ona görə ki, xalqın gələcəyi olan gəncliyin bünövrəsi, məhz bu mərhələdə formalaşır.

Hərtərəfli inkişaf etmiş gələcək vətəndaşın formalaşmasından ötrü insana istənilən həyati problemləri həll etməkdə lazım olan bilik, bacarıq və vərdişlərin aşılanması  üçün müvafiq şəraitin təşkili  zəruridir. Uşaq şəxsi həyat fəaliyyətinin subyekti olmağı, öz potensialını görməyi, öz gücünə inanmağı, fəaliyyətində müvəffəqiyyət qazanmağı öyrənməlidir. Bu, uşaqları sosiallaşdırmaqla bərabər, onların məktəbəqədər müəssisədən məktəbə keçidini əhəmiyyətli dərəcədə yüngülləşdirir, məktəb təliminə maraq yaradır və inkişaf etdirir.

Pedaqoji prosesin humanistləşdirilməsi gündəlik həyatda və uşaq həyatının ənənəvi fəaliyyət növlərində tərbiyəçi-uşaq münasibətlərinin, ünsiyyətin dəyişdirilməsi, tərbiyənin şəxsiyyətyönümlü modelinin qurulmasını təklif edir.

Tərbiyəçiylə uşağın gündəlik sərbəst ünsiyyəti prosesində inkişafetdirici vəzifələrin realizəsi xüsusi məşğələlərlə uyğunlaşdırılmalıdır. Məşğələlərin təşkili müxtəlif formalarda olmalı və daha çox uşaqların maraqları ilə uzlaşdırılmaldır. Müşahidələr göstərir ki, məşğələlərin fəal təlim əsasında  keçirilməsi hər bir uşağın idrak fəallığını daha yaxşı təmin edir, əks əlaqəni qurmağa  və uşaqların irəliləyişini nəzərə almağa kömək edir.

Həmçinin uşaq bağçası ilə ailənin qarşılıqlı əlaqəsinin də daha əlverişli qaydada qurulması zəruridir. Uşaq problemlərinin həlli zamanı valideynləri aktiv müzakirəyə dəvət etmək, onları uşaqlarla birgə yaradıcılıq işinə cəlb etmək də mümkündür. 

Artıq birmənalı şəkildə başa  düşülməlidir ki, məktəbəqədər təhsil uşağın dünyanı dərk etməsində, inkişafında kömək və dayaqdır. Və bu mərhələ BÜNÖVRƏDİR, ÖZÜLDÜR, NƏ QƏDƏR MÖHKƏM, MÜASİR OLARSA, sonrakı mərhələlərdə daha uğurlu nəticələr əldə olunar. 

Məktəbəqədər təhsil modelləri

Əvvəldə də qeyd edildiyi kimi, məktəbəqədər təhsil uşaqlara paylaşmağı, sosiallaşmağı və birlikdə işləməyi öyrədir və öyrətməlidir. Uşaqların sağlam bir şəxsiyyət kimi formalaşması üçün məktəbəqədər təhsildə bir sıra faydalı modellərdən istifadə olunur. Bu modellərdən ən geniş yayılmışları Montessori və Reccio Emiliyadır. 

Müxtəlif inkişaf sahələrinə istiqamətlənən hər iki model oxşar olsa da, müəyyən dəyərlərə əhəmiyyət verir və bəzi davranışları inkişaf etdirməyi hədəfləyir. Bu yanaşmaları təhlil edərək konkret uşaqlar üçün ən uyğun modeli tapmaq mümkündür 

1900-cü illərin əvvəlində Romada Mariya Montessori tərəfindən yaradılmış Montessori modelinin mərkəzində uşaqlar durur. M.Montessori uşaqlara uyğun bir mühit yaratmış və təbii inkişafın gedişini müşahidə edərək belə qənaətə gəlmişdir ki, uşaq yeriməyi və danışmağı öz-özünə öyrəndiyi kimi, yazıb oxumağı, hesab dərslərini də öz-özünə öyrənə bilər. Montessorinin fikrincə, təlimi verən müəllim müvafiq mühiti yaradır və uşağın həmin mühit ilə əlaqə yaratmasını təmin edir. Bu mühitin 3 əsas xarakterik cəhəti var: qrupda müxtəlif yaşlı uşaqlar toplanır, uşağın ehtiyaclarına uyğun təlim materialları təqdim edilir və qrupla bu ehtiyacları anlayan və uyğun şəkildə qarşılayan müəllim işləyir.

Bu zaman uşaqda özgüvən, səliqə, məsuliyyətlilik, məqsədyönlülük, başqalarına hörmət və s. formalaşır. Montessori modelində uşağın nədən xoşu gəlib-gəlmədiyi müəyyən edilir və nəzərə alınır. Müasir təhsil sistemində eyni yaşdakı uşaqlar bağçada eyni qrupda, məktəbdə eyni sinifdə təhsil alırlar. Montessori yanaşmasında isə belə deyil. Bu yanaşmaya görə fərqli yaş qrupundakı uşaqlar eyni sinifdə təhsil almalıdırlar. Məqsəd böyük yaşlı uşaqların daha kiçik yaşlı uşaqlar üçün rol modeli olmasının dəstəklənməsi, eyni zamanda böyük yaşlı uşaqların empatiya və özgüvən hissinin artırılmasıdır. Montessori modeli ilə təhsil verən bağçalarda uşaqların istifadə etdiyi oyuncaqlar fərqlidir. Uşaqlar fərqli duyğu orqanları ilə oyuncaqları kəşf edərək inkişaf edirlər.

Bu yanaşma uşaqların liderlik bacarıqlarını önə çıxarır, öyrənmə sakit və sərbəst mühitdə keçir, uşaqların fərdi xüsusiyyətləri özünü büruzə verir.

İkinci Dünya müharibəsindən sonra İtaliyada irəli sürülmüş Reccio Emiliya modeli hazırda ən çox istifadə olunan yanaşmalardan biridir. Reccio Emiliya İtaliyada qəsəbə adıdır. Modelin yaranmasına gəldikdə, belə məlum olur ki, ana-atalar uşaqlar üçün qəsəbədə bir məktəb qurmaq istəmiş və bu yanaşma ortaya çıxmışdır. Banisi psixoloq Loris Malaquzzi olan bu modeldə uşaqların araşdıraraq öyrənməsi əsas hədəfdir. Reccio Emiliya yanaşmasının tətbiq olunduğu məktəblərdə bir çox proqramlardan istifadə olunur və proqram uşaqların maraqlarına görə seçilir. Reccio Emiliya məktəbinin əsas cəhətlərinə uşağa mərkəzlənmiş sistem, ailə və müəllimlər ilə qarşılıqlı əlaqə, məktəblərin yaş qrupu üzrə fərqləndirilməsi aid edilə bilər. 

Bütün bunlarla yanaşı, məktəbəqədər təhsilin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi, müxtəlif səbəblərdən məktəbəqədər təhsillə əhatə olunmayan uşaqların cəlb edilməsi Elm və Təhsil Nazirliyinin əsas strateji hədəflərindəndir. Bu məqsədlə Nazirlik tərəfindən alternativ modellərin tətbiqi istiqamətində də davamlı işlər aparılır.

Məktəbəqədər təhsillə bağlı beynəlxalq təcrübə

Bütün dünyada məktəbəqədər təsil, həyat boyu öyrənmənin əsasını qoymaq üçün çox vacibdir və bir çox ölkələr öz uşaqlarının inkişafını dəstəkləmək üçün ən yaxşı təcrübələri tətbiq edirlər, daimi təkmilləşdirirlər. Beynəlxalq təcrübədə, ayrı-ayrı ölkələr uşaqların öyrənməsi üçün daha çox müxtəlif oyunlar tətbiq edirlər. Oyun, uşaqların öyrənməsi və inkişafı üçün vacib bir metod kimi qəbul edilir. Bu, yaradıcılığı, sosial bacarıqları, problem həll etməyi və emosional tənzimləməni təşviq edir. Finlandiya və İtaliya kimi ölkələr, uşaqların öz rəhbərliyi ilə, oyun əsaslı öyrənməyə üstünlük verir və onlara praktik təcrübələr vasitəsilə anlayışları araşdırmağa imkan yaradır. Eyni zamanda, fərdi öyrənmə üsullarına da üstünlük verən ölkələr mövcuddur. İsveç, Finlandiya, Kanadada məktəbəqədər təhsil proqramları tez-tez hər bir uşağın inkişaf sürətinə uyğunlaşmağa yönəlir. Məsələn, İsveçdə, müəllimlər uşaqları yaxından izləyir və fərdi dəstək göstərirlər ki, bu həm də əməkdaşlıq fəaliyyəti ilə sosial bacarıqların inkişafını təmin edir. Norveç, Danimarka və Yeni Zelandiya kimi ölkələrdə təbiət əsaslı bağçalar daha çox məşhurdur, burada uşaqlar ətraf mühitlə təmaslı şəkildə öyrənir, açıq havada xeyli vaxt keçirirlər. Mütəxəssislərin fikrincə, belə yanaşma fiziki sağlamlığı, ətraf mühitə qarşı həssaslığı və emosional rifahı təşviq edir. Avstraliya və Yeni Zelandiya kimi ölkələr isə yerli mədəniyyət və perspektivlərin erkən təhsilə inteqrasiyasına böyük önəm verir. Məktəbəqədər təhsil zamanı uşaqlara yerli tarix, adət-ənənələr, dillər və mədəniyyətlər barədə məlumat vermək müxtəlifliyə hörmətin artırılmasına və milli kimlik hissinin güclənməsinə kömək edir.

Almaniya və Fransa məktəbəqədər təhsil modelləri müəllimlər, valideynlər və geniş icma arasında güclü əməkdaşlığı təşviq edir. Müntəzəm valideyn-müəllim görüşləri, ailənin məktəb fəaliyyətlərinə qatılması və icma tərəfdaşlıqları, uşağın inkişafını dəstəkləmək üçün vacib hesab olunur. Bu ölkələrdə valideyn-müəllim-uşaq üçbucağı möhkəmdir və davamlı əlaqələri təsvir edir. 

Skandinaviya ölkələri uşaqların ümumi sağlamlığına və rifahına böyük önəm verir, onlara qidalı yeməklər təklif edir və gün ərzində fiziki fəaliyyəti təşviq edir. Bu yanaşma, məktəbəqədər yaşda uşaqlıqda zehni sağlamlıq, yaxşı qidalanma və fiziki inkişafın vacibliyini vurğulayır. Sinqapur və Cənubi Koreya isə erkən STEM (Elm, Texnologiya, Mühəndislik və Riyaziyyat) təhsilinə fokuslanır, uşaqlara problem həll etmə, əsas proqramlaşdırma və araşdırma əsaslı öyrənmə kimi anlayışları müxtəlif oyunlarla və praktik bir mühitdə öyrədir. Bu ölkələrdə sosial və emosional zəkanın inkişafına böyük önəm verilir. Cənubi Koreyada bağça təhsili uşaqlara münasibətlərin, empatiyanın və özünü tənzimləmənin əhəmiyyətini başa salır və bu bacarıqlar erkən öyrənmənin vacib tərkib hissəsi hesab olunur.

Məktəbəqədər təhsilin təşkili sahəsində uğurlu modellərdən sayılan Yaponiya təcrübəsinin özəlliklərini nəzərdən keçirək. Ona görə ki, uşaqların erkən təhsili, təlimi və inkişafı istiqamətində planları reallığa çevirən ilk ölkə Yaponiya olub. Yaponlara görə, bütün ən vacib və həyati şeylərin bünövrəsi insanda 3 yaşda formalaşır. Bu ölkədə müasir məktəbəqədər təhsil sisteminin əsasını fərdin erkən sosiallaşması nəzəriyyəsi, eləcə də uşaqda erkən yaşda davranış modelinin formalaşması ideyası təşkil edir. Bütün məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin fəaliyyəti şəxsiyyətin inkişafı tendensiyalarına əsaslanır və cəmiyyətinin formalaşma əsasını təşkil edir.

Yapon və dünya pedaqogikasının nüfuzlu nümayəndəsi M.İbukanın “Üçdən sonra çox gecdir” kitabında həyatın ilk üç ilinin əhəmiyyətindən və şəxsiyyətin sonrakı inkişafına təsirindən bəhs olunur. Məhz, buradan qaynaqlanaraq Yaponiyanın müasir məktəbəqədər təhsil sistemi uşağın marağını daim stimullaşdırmaq, daimi xarakter və şəxsiyyət tərbiyəsi, erkən yaradıcı inkişaf, bilik, bacarıq və bacarıqlar sisteminin yaradılması kimi prinsiplərə əsaslanır. Sistemin hədəfi dahi yetişdirmək deyil, uşağa dərin ağıl və sağlam bədən formalaşmasına kömək etməkdir.

Yapon cəmiyyətinə görə uşaq yalnız məktəbəqədər təhsil alarsa, yəni bir komanda çərçivəsində inkişaf edərsə, tam təhsil ala biləcək. O cümlədən, təhsil almaq üçün gələcək perspektivlər və məşğulluğun nüfuzu uşaq bağçasının nüfuzundan asılıdır.

Bu gündoğan ölkədə məktəbəqədər təhsil sisteminin məcburi olmamasına baxmayaraq, ölkədə dövlət və özəl uşaq bağçaları ilə təmsil olunan inkişaf etmiş məktəbəqədər təhsil müəssisələri sistemi mövcuddur. Eyni zamanda, bu müəssisələr yaş qrupları üzrə təsnifləşdirilərək 7-10 saat fəaliyyət göstərirlər. Elit özəl uşaq bağçaları məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin iyerarxiyasında xüsusi yer tutan uşaq bağçalarıdır. Bu bağçalar nüfuzlu universitetlərin himayəsindədir və əgər valideynlər övladlarını belə bağçaya yerləşdirə bilsələr, onun gələcəyinə arxayın ola bilərlər. Elit uşaq bağçasını bitirmək universitet məktəbinə imtahansız, oradan isə universitetə qəbul olunmağa zəmanət verir. Universitet diplomunun alınması prestijli və yaxşı maaşlı işin təminatıdır. Buna görə də elit uşaq bağçasına daxil olmaq çox çətindir və uşağı orada saxlamaq həddindən artıq bahadır. Bununla belə, hazırda Yaponiyada uşaq bağçalarının təxminən 64%-i özəldir. Hətta tətil günlərində uşaqlar müəllimlə söhbət etmək və ya hovuzda üzmək üçün bağçaya gələ bilərlər.

Beləliklə, Yaponiyada azyaşlı uşaqların tərbiyəsi uşaqda insan cəmiyyəti anlayışının formalaşması, onun fiziki və psixi sağlamlığının möhkəmləndirilməsi, komandada işləyə bilən, göstərişlərə ciddi əməl edən və ətrafdakıları narahat etməyən mükəmməl insan hazırlamaq məqsədi daşıyır.

Ümumilikdə isə, bağça təhsilində ən yaxşı təcrübələr, sosial, emosional, zehni və fiziki inkişafın bir arada dəstəkləndiyi, hərtərəfli inkişafın vacibliyini vurğulayan yanaşmalara əsaslanır. Bütün hallarda isə, təhsil verənin mövcud tələblərə uyğunluğu olduqca önəmlidir. Bu mənada, hər hansı təcrübənin tətbiqindən öncə, onu auditoriyada reallaşdıra biləcək, o təcrübə ilə ayaqlaşa bilən müəllimlər hazırlanmalıdır. Başqa sözlə desək, prosesə kompleks yanaşma səmərəli ola bilər. Sistemin, infrastrukturun yenilənməsi, qabaqcıl təcrübənin tətbiqi və müəllimin hazırlıqlı olması, birlikdə ümumi səmərəliliyi təmin edə bilər.  

Heydər Əliyev Fondu və Azərbaycanda məktəbəqədər təhsilin inkişafı

Heydər Əliyev Fondu uzun müddətdir ki, Azərbaycanda məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin inkişafı proqramına start verib. Fondun dəstəyi ilə çoxsaylı uşaq bağçaları tikilib istifadəyə verilib və müasir üslubda tikilmiş bu müəssisələr məktəbəqədər təhsilin təşkilində önəmli rol oynayır.   

Bu gün ölkəmizdə fəaliyyət göstərən uşaq bağçalarının əksəriyyəti sovet dövründə tikilmiş bağçalardır. Azərbaycanda əhalinin sayı 25-30 faiz artmışdır ki, nəticədə mövcud bağçalar tələbatı ödəmir. Onu da nəzərə almalıyıq ki, son illər ərzində ölkəmizdə milyonlarla yeni iş yeri açılmışdır və bu gün əksər ailələrdə valideynlərin hər ikisi işləmək məcburiyyətindədir. Əhali artımı ilə yanaşı, bu fakt da özlüyündə yeni uşaq bağçalarının sayının artmasını tələb edir. Bu sahədə olan problemlərin həllinin cəmiyyətimiz üçün vacibliyini nəzərə alaraq Heydər Əliyev Fondunun mütəxəssisləri tərəfindən məktəbəqədər təhsil ocaqlarının mövcud vəziyyəti ilə bağlı araşdırmalar aparılmış və geniş məlumat bazası formalaşdırılmışdır. Hələlik Bakı şəhərini əhatə edən bu araşdırmaların nəticəsində təmirə ehtiyacı olan müəssisələr müəyyənləşdirilmiş və təmiri istiqamətində ardıcıl işlər aparılır. Başqa sözlə desək, məktəbəqədər təhsil müəssisələri üzrə işlər iki istiqamətdə - müəssisələri təmir edərək daha yaxşı fəaliyyətinə nail olmaq və yeni bağçalar tikmək. Təbii ki, bəzi hallarda təmirin əvəzinə yeni bağçanın tikintisi daha səmərəli olur. Heydər Əliyev Fondu artıq bir neçə ildir ki, məktəbəqədər təhsilə yüksək diqqət və qayğı göstərir. Son illər ərzində Heydər Əliyev Fondu tərəfindən ölkəmizdə 20 yeni uşaq bağçasının tikilməsi də bunun bariz nümunəsi kimi dəyərləndirilə bilər. 

Azərbaycanda məktəbəqədər təhsilin perspektivləri

Ölkəmizdə müvafiq normativ-hüquqi bazanın formalaşdırılması, proqram və layihələrin reallaşdırılması ilə bütün təhsil sistemi və mərhələləri, o cümlədən məktəbəqədər təhsil sistemi daimi yenilənir, inkişaf edir. Bu sahə elə bir spesifik sahədir ki, yeniliklərin tətbiqi davamlı xarakter daşıyır, yeniliklər bəzən elə də asan qəbul edilmir və bəzən də çox gec effekt verir. Bununla belə, “Təhsil haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu, “Məktəbəqədər təhsilin dövlət standartı və proqramı”, “Məktəbəqədər təhsilin proqramı (kurikulumu)”, “Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”, “Azərbaycan Respublikasında məktəbəqədər təhsilin yeniləşdirilməsi Proqramı (2007-2010-cu illər)”,  “Azərbaycan 2030- sosial-iqtisadi inkişafın Milli Prioritetləri” kimi mühüm sənədlərin qəbulu, Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinin reallaşması istiqamətində davamlı fəaliyyət rəqabətqabiliyyətli insan kapitalının formalaşmasında baza rolu oynayan məktəbəqədər təhsil sahəsində də yaxın gələcəkdə daha ciddi uğurlara imkan yaradacaqdır. 

İnsan cəmiyyəti ilə birbaşa əlaqəli olan, müxtəlif tərbiyəyə və dünyagörüşünə malik insanları bir yerə cəmləşdirən təhsil sistemində həmişə müəyyən çətinliklər qarşıya çıxır. O cümlədən, məktəbəqədər təhsil sistemində də çətinliklər qaçılmazdır və hamının zövqünü oxşayan bir sistemin formalaşdırılması yalnız nəzəri cəhətdən mümkündür. Bu çətinliklərin dəf edilməsi zamanı tərbiyəçilərin öz sosial missiyasının əhəmiyyətini anlamaları  çox vacibdir ki, onlar  öz səylərini dəyərlərin formalaşdırılmasına, gələcəyimiz olan uşaqların inkişafına və təhsilinə, onların psixoloji müdafiəsinə, vətənpərvərliyinə, milli adətlərə bağlılığına yönəltsinlər.

Araşdırmalar göstərir ki, il ərzində, təqribən 120 minə yaxın uşaq məktəbəqədər təhsilə cəlb edilir ki, bu da ölkə üzrə 25 faiz deməkdir. Deməli, 75% uşaqlar məktəbəqədər təhsildən kənarda qalırlar. Bunun da əsas səbəblərindən biri məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin sayının az olmasıdır. Sevindirici haldır ki, 2023-cü ilin oktyabr ayından Elm və Təhsil Nazirliyi tərəfindən “Alternativ məktəbəqədər təhsil xidmətlərinin təşkili” layihəsinə başlanılıb. Layihə çərçivəsində 50 uşağın məktəbəqədər təhsillə əhatə olunması hədəflənir, yəni hazırki göstəricinin 25 faizdən 50 faizə qaldırılması.

Eyni zamanda, ümid etmək olar ki, ETN-nin məktəbəqədər müəssisələrdə çalışan pedaqoji heyətin qiymətləndirilməsi istiqamətində atdığı addımlar da öz bəhrəsini verəcəkdir. Bütün təhsil sisteminin, o cümlədən məktəbəqədər təhsilin əsasını təşkil edən təhsilverənlər və onların istifadə etdikləri metodiki vəsaitlər müasir tələblərə uyğunlaşdırılacaqdır. 

Belə nəticəyə gəlmək olar ki, Azərbaycanda məktəbəqədər təhsil sahəsi əhəmiyyətli inkişaf mərhələsinə qədəm qoymuşdur və gələcəkdə bu sahənin daha da inkişaf edəcəyi gözlənilir. Təhsil sistemində baş verən yeniliklər, tədris metodlarının müasirləşdirilməsi və infrastruktura yatırılan investisiyalar, uşaqların daha sağlam və hərtərəfli inkişafına zəmin yaradır. Bu da gələcəkdə ölkənin təhsil sisteminin ümumi səviyyəsini yüksəltməyə, daha sağlam və intellektual gəncliyin yetişdirilməsinə kömək edəcəkdir.

Cross Media Təhlil Mərkəzi