Əmlak bazarında qiymət artımları - Ekspertdən maraqlı şərh 

Daşınmaz əmlak bazarındakı qiymət artımları son illərdə həm ictimaiyyətin, həm də ekspertlərin diqqət mərkəzində olan məsələlərdən biridir. Bu artımların səbəbləri kompleks xarakter daşıyır və müxtəlif amillərlə izah olunur. İqtisadi, inzibati və hüquqi faktorlarla yanaşı, sosial və digər  təsirlər də qiymətlərin dəyişməsində mühüm rol oynayır. Azərbaycanda daşınmaz əmlak bazarında baş verən prosesləri anlamaq üçün bu amillərin hər birini ayrılıqda və bir-birilə əlaqəli şəkildə təhlil etmək vacibdir. Daşınmaz əmlak bazarındakı qiymət artımları daha çox hansı amillərlə bağlıdır? İqtisadi, sosial, yoxsa hüquqi faktorlarla? Qiymət artımlarının qarşısını almaq üçün hansı tənzimləmə mexanizmləri tətbiq edilməlidir?

Mövzu ilə bağlı əmlak məsələləri üzrə ekspert Ramil Osmanlı Crossmedia.az saytına açıqlama verib: "Daşınmaz əmlak bazarındakı qiymət artımlarının müxtəlif səbəbləri var. Burada iqtisadi, inzibati, hüquqi məsələlər mövcuddur. Digər təsirlərdən qaynaqlanan müəyyən qədər süni qiymət artımları da müşahidə olunur. Sosial səbəb dedikdə, məsələyə akademik tərəfdən yanaşsaq, daha çox şəhərsalma və infrastruktur layihələrinin icrası nəticəsində meydana çıxan bahalaşmaları və qiymət artımlarını bu istiqamətdə qeyd edə bilərik. Amma ilk növbədə iqtisadi səbəblərdən başlayaq. Bura müəyyən makroiqtisadi təsirlər daxildir. Məsələn, xaricdən daxili bazara pul axınları, inflyasiya, eyni zamanda milli valyuta üzərində müəyyən neqativ yaxud pozitiv təsirlər, yəni pul siyasətinə təsir edən amillər. O cümlədən, tələb-təklif strukturu və bu strukturun dəyişməsi. Bütün bu səbəblər iqtisadi səbəblərdir. Deyə bilmərik ki, iqtisadi səbəblər mövcud deyil. Var, amma çox deyil. Məsələn,  2022-ci ilin sonunda tələbin kəskin artımı müşahidə olunurdu ki, bu daha çox xarici təsirlər nəticəsində meydana gəldi. Rusiyada səfərbərliklə bağlı qəbul edilən qərar Azərbaycana insan axını ilə nəticələndi və kəskin qiymət artımı baş verdi və  bu artım 2023-cü ilin ortalarına qədər davam etdi. Bu il isə iqtisadi səbəblərdən yaranan qiymət artımı çox qısa bir dövrü əhatə etdi. Bu qısa müddətdə qeydə alınan göstəricilər demək olar ki, ümumi iqtisadi göstəricilərə adekvat olub".

Qiymət artımında inzibati təsirlərdən danışan ekspert qeyd edib: "İnzibati təsirlər də qiymət artımına kifayət qədər təsir edir. Şəhərsalma ilə bağlı qərarların sərtləşdirilməsi, sıxlıq əmsalları və digər istiqamətlər üzrə qəbul olunan ciddi qərarlar, eyni zamanda sənəd dövriyyəsinin elektronlaşması və bunun nəticəsində tikinti qaydalarının sərtləşməsi, nəhayət şəhərsalma ilə bağlı ümumi qərarların təsirləri nəticəsində bahalaşma qeydə alınır. Bu səbəblər daha çox inzibati təsirlərin nəticəsidir".

İqtisadiyyata inzibati təsirlərin daha çox mənfi nəticələrə gətirəcəyini hesab edən Ramil Osmanlı deyib: "Hesab etmirəm ki, bu proseslərin, xüsusilə də iqtisadi proseslərin qarşısını almaq üçün hər hansı tənzimləmə mexanizminin tətbiq olunmasına ehtiyac olsun. Çünki bir çox hallarda tənzimləmə bu cür iqtisadi proseslərdə daha çox neqativ təsirlərlə yadda qalır, nəinki müsbət təsirlər. Düşünürəm ki, iqtisadiyyata inzibati təsirlər daha çox mənfi nəticələrə gətirə bilər. Bu həm də sahibkarlıq subyektlərinə də təsir edə bilər. Hüquqi tənzimləmə yolu ilə bazarda müəyyən məsələlərin qarşısını almağa ehtiyac var. Məsələn, mənzil satışı və alışı  zamanı sahənin hesablanması ilə bağlı qaydalar, istər əhalinin köçürülməsi, istərsə də mənzillərin satışı zamanı. Burada  Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsinin tələblərinin kobud şəkildə pozulmasının qarşısı alınmalıdır. Vətəndaşlara real və Şəhərsalma Məcəlləsinin müvafiq tələblərinə uyğun olaraq mənzil satılmalıdır".

Ayhan Ağarzayev