Almaniyanın sərtləşən miqrasiya siyasəti: əfqan qaçqınların qorxulu taleyi

M-nin vəziyyəti getdikcə daha çətinləşir, çünki onun sığınacaq iddiası rədd edilə bilər və o, Yunanıstana deportasiya olunmaq təhlükəsi ilə üz-üzədir. M, üç il əvvəl Əfqanıstandan qaçaraq Yunanıstanın Lesvos adasına çatıb və oradan Almaniyaya keçib.

Anonimlik məqsədilə M adlandırılan bu şəxs, Almaniyanın sərtləşən miqrasiya siyasəti fonunda əfqan qaçqınların yaşadığı narahatlıqları əks etdirir. “Əfqanıstana qayıtmaq fikri o qədər qorxuncdur ki, ora getməkdənsə, ölməyi üstün tuturam,” deyir.

Dekabrda məhkəmənin verdiyi ilkin qərar onun əleyhinə oldu. O, məhkəmələrin Yunanıstan və ya İtaliyadan gələn sığınacaq axtaranlara qarşı sərt mövqe sərgilədiyini başa düşür. Bundan əlavə, sənədlərinin müddətinin bitməsi vəziyyətini daha da mürəkkəbləşdirir. M qorxur ki, Yunanıstana deportasiya olunsa, orada həbs ediləcək və sonda Türkiyəyə, hətta heç vaxt görmədiyi Əfqanıstana geri göndəriləcək.

Almaniyada sığınacaq axtaran yüz minlərlə əfqan kimi, M də uzun və təhlükəli bir yol keçib. Onun valideynləri Talibandan qaçaraq İrana sığınmışdı. Orada böyüyən M daim ayrı-seçkilik və sənədsiz yaşamağın çətinlikləri ilə üzləşib. O, İrandan Türkiyə və Zaqros dağlarını keçərək Yunanıstana gəlib. Türkiyədən keçən yol təhlükələrlə dolu idi. Əfqan qaçqınlar İran və Türkiyə sərhədçilərindən qaçaraq, bəzən həyatlarını riskə atıblar. Daha sonra, gecə balaca bir qayığa minərək Yunanıstana çatıb.

Son illərdə Almaniyada miqrasiya ilə bağlı siyasətlər daha da sərtləşib. Xüsusilə suriyalılar və əfqan qaçqınlar hədəf alınıb. Almaniyanın ifrat sağçı “Almaniya üçün Alternativ” (AfD) partiyasının siyasi nüfuzu artıb və miqrasiya siyasətini daha sərt etmək üçün digər partiyalara təzyiq göstərib. Deportasiyalar artırılıb və yeni qaydalar gənc, sağlam kişilərin Əfqanıstana qaytarılmasının “təhlükəsiz” olduğunu iddia edir.

2021-ci ilin avqustunda Taliban Əfqanıstanda hakimiyyəti ələ keçirdikdən sonra Almaniya Əfqanıstana deportasiyaları dayandırmışdı. Amma bu il Almaniya kansleri Olaf Şolz cinayət törətmiş qaçqınların Əfqanıstana deportasiyasını bərpa edəcəyini elan edib. Avqust ayında 28 əfqanın Kabilə deportasiya edildiyi ilk uçuş həyata keçirildi.

Müxtəlif insan hüquqları təşkilatları Əfqanıstana deportasiyaların qanunsuz olduğunu bildirir. Amnesty International qeyd edir ki, Taliban hakimiyyəti altında heç kəsin təhlükəsizliyi təmin edilə bilməz. İşgəncə və insan hüquqlarının kobud şəkildə pozulması riskləri yüksək olaraq qalır.

Almaniya hökuməti isə Talibanla münasibətlərin normallaşdırılmadığını israr edir. Lakin son aylarda deportasiyalarla bağlı artan təzyiqlər, Almaniya ilə Taliban arasındakı diplomatik əlaqələrin mümkünlüyü ilə bağlı narahatlıqlar yaradıb.

Almaniyada böyük əfqan diasporu var və bu insanların bir çoxu Talibanın Almaniyada diplomatik təsir əldə edəcəyindən narahatdır. Talibanın pasport və sənədlərlə bağlı qəbul etdiyi yeni qaydalar Almaniyadakı əfqanları çətin vəziyyətə salıb. Onlar öz şəxsi məlumatlarının Talibanın əlinə keçəcəyindən qorxurlar.

M-nin və digər əfqan qaçqınların taleyi Almaniyanın dəyişən miqrasiya siyasətinin kölgəsində qeyri-müəyyən olaraq qalır. Almaniyanın miqrasiya siyasətində sərtləşmələr və Avropanın qaçqınlara münasibəti əfqanların həyatını daha da çətinləşdirir. Bu siyasətlər təkcə fərdi talelərə deyil, həm də beynəlxalq insan hüquqları prinsiplərinə böyük təsir göstərir. 

Almaniya ilə Taliban arasında əlaqələr mövzusu müzakirə mövzusudur və region üzrə ekspertlər bu məsələyə şübhə ilə yanaşırlar.

Bir əfqan ekspertin sözlərinə görə, “Almaniyanın Talibanla heç bir əlaqəsi olmadığını söyləməsi qəribədir. Avropa İttifaqı Kabildə diplomatik missiyasını saxlayır və Talibanla mütəmadi olaraq danışıqlar aparır. Belə olduğu halda, Qətərdə görüşməyə ehtiyaclarının nədən qaynaqlandığını anlamıram.” Xatırladaq ki, Aİ 2021-ci ildə Talibanla Qətərdə danışıqlar aparmışdı.

Son on ildə çoxlu sayda əfqan Almaniyaya köç edib. Bəziləri sığınacaq ala bilib, digərləri isə rədd cavabı alaraq qaçqın mərkəzlərində məskunlaşıblar. Berlin Dövlət Qaçqınlarla İş üzrə İdarəsinin sözçüsü Saşa Langenbax bildirir ki, Almaniya Əfqanıstandakı ağır vəziyyəti nəzərə alaraq bu insanları geri göndərməyib.

Langenbax əlavə edir: “Bir çox əfqan buradakı həyata yaxşı uyğunlaşıb. Amma elələri də var ki, inteqrasiya onlara çox çətin gəlir.”

Almaniyada qaçqınların üzləşdiyi əsas problemlərdən biri bürokratiya və yüksək dil maneələridir. Judith adlı ekspert isə qeyd edir ki, əfqan qaçqınlar bəzən mənfi stereotiplərlə üzləşirlər. Onlar “təhlükəli” və “cinayətlərə meylli” kimi təsvir edilir ki, bu da ictimai rəyi formalaşdırır və münasibətlərə mənfi təsir göstərir.

Judith bildirir ki, qaçqınların inteqrasiyası üçün dil, iş təcrübəsi və psixi sağlamlıq dəstəyi vacibdir. Lakin son vaxtlar bu sahələrdə büdcə ixtisarları narahatlıq doğurur:
“İnteqrasiya dərslərində və terapiya mərkəzlərində kifayət qədər maliyyə ayrılmır. Bu, qaçqınların cəmiyyətə uyğunlaşmasını daha da çətinləşdirir.”

Saşa Langenbax isə vurğulayır ki, Almaniyanın inteqrasiya standartları çox yüksəkdir. “Əgər bu insanlar öz potensiallarını göstərə bilmirlərsə, bu, qəribə vəziyyət yaradır. Onlar sistemin tələblərini və özlərindən nə gözlənildiyini anlamırlar.”

Talibanın 2021-ci ilin avqustunda hakimiyyəti ələ keçirməsindən sonra minlərlə əfqan Almaniyaya köçmək üçün proqramlara müraciət edib. Lakin bu proses çox vaxt aparır və qeyri-müəyyənliklə doludur.

Bir əfqan ailəsi ilə birlikdə Almaniyaya köçmək üçün aylarla gözlədiklərini, lakin hələ də yekun qərar verilmədiyini bildirir. Uzun müddət gözləmək ailələri həm emosional, həm də maliyyə baxımından yükləyir. Onların bəziləri hər şeyini sataraq Almaniyada yeni həyata başlamaq ümidi ilə gözləməyə davam edir.

Bir əfqan isə qeyd edir: “Pakistanda bir ildən çoxdur gözləyirik. Hələ də heç bir qərar yoxdur. Yalnız bir az dəstək və izahat istəyirik, amma səfirlikdən heç bir cavab ala bilmirik.”

Bəzi ailələr rədd cavabı aldıqlarında ağır travmalar yaşayır. Bir qadın rədd xəbərindən sonra intihara cəhd edib, çünki Əfqanıstana qayıtmaq üçün heç bir imkanı qalmamışdı. Buna baxmayaraq, ümidlərini itirməyənlər hələ də yeni həyata başlamaq üçün gözləməyə davam edirlər.

Almaniyada bir çox əfqan qaçqın siyasi mühitin dəyişməsi və deportasiya qorxusu ilə üzləşir. Digər tərəfdən, hələ də Almaniyaya köçmək şansını gözləyənlər ümidlərini qoruyurlar. Amma miqrasiya siyasətindəki sərtləşmələr onların gələcək arzularını təhlükə altına sala bilər.

Gülay Qəribova