Sosium

14 İyul Xalqın taleyində dönüş anı

14 iyul 1969-cu il Azərbaycanın siyasi tarixində bir qurtuluş günü kimi yadda qaldı. Bu tarix, Azərbaycanın dirçəliş yoluna qədəm qoyduğu məqam oldu. Həmin gün Heydər Əliyev Azərbaycan SSR Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi seçildi. Bu hadisə, yalnız siyasi rəhbərliyin dəyişməsi deyildi, bu, tarixin istiqamətinin dəyişməsi idi. Sovet imperiyası daxilində müstəqillikdən danışmaq qadağan idi. Lakin Heydər Əliyev bu sistemin içində xalqın mənafeyini qorumağı bacardı. 1960-cı illərin sonu Azərbaycan üçün durğunluq və böhran dövrü idi. Sənaye zəif inkişaf edir, kənd təsərrüfatı geridə qalırdı. Təhsil sahəsi öz funksiyasını itirmək üzrə idi. Gənclər ümidsizlik içində idi, gələcəyə olan inam azalmışdı. İdarəçilikdə rüşvətxorluq, biganəlik və səriştəsizlik hökm sürürdü. Xalq sosial ədalətə susamışdı. Belə bir dövrdə yeni və güclü liderə ehtiyac duyulurdu. Heydər Əliyev bu ehtiyacın cavabı oldu. Onun gəlişi ilə xalq özündə yenidən güc tapdı. O, zamanın ruhunu və xalqın ehtiyacını dərindən dərk edirdi. Onun liderliyi dövründə bütün sahələrdə milli ruhun oyanışı başlandı. Bu dövr, təkcə islahatlar dövrü deyil, həm də ideoloji və mənəvi dirçəliş mərhələsi idi.

İlk gündən o, məsuliyyət və peşəkarlıq prinsipini önə çəkdi. İdarəetmə strukturunda kadr islahatları apardı. Yalnız vətənpərvər və bacarıqlı şəxslər dövlət strukturlarında qalmağa davam etdi. Azərbaycanın bütün sahələrdə dirçəliş mərhələsinə keçidi baş verdi. Sənaye müəssisələri bərpa edildi, yeniləri tikildi. Regional inkişaf siyasəti tətbiq olunmağa başlandı. Bakıdan bölgələrə qədər hər yerdə canlanma hiss olunurdu. Əmək intizamı gücləndirildi. İqtisadiyyatın planlı və məqsədyönlü inkişafı təmin edildi. Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan SSR İttifaqın qabaqcıl respublikalarından birinə çevrildi. SSRİ rəhbərliyi belə bu inkişafı etiraf edirdi. Amma bu uğur asan əldə olunmamışdı. Heydər Əliyev gecə-gündüz çalışaraq sistemin içində sistem qurmuşdu. O, korrupsiyaya qarşı mübarizədə güzəştə getmirdi. Onun siyasi iradəsi idarəetmədə səmərəliliyin əsas dayağı oldu. Dövlət orqanlarında şəffaflıq və məsuliyyət anlayışı formalaşmağa başladı. Azərbaycan gənclərinə xüsusi diqqət ayrıldı. O, təhsilin gücünə inanırdı. Gənclərin SSRİ-nin qabaqcıl ali məktəblərinə göndərilməsi ilə milli kadr potensialı formalaşdırıldı. Bu, gələcək Azərbaycanın elmi-siyasi sütunlarını təşkil edəcək nəsillərin yetişdirilməsi idi. Eyni zamanda milli dəyərlərin qorunması ön plana çəkildi. Azərbaycan dilinin inkişafı istiqamətində gizli və açıq işlər görüldü. Milli ruhun oyanışı musiqidə, ədəbiyyatda, teatrda özünü göstərdi. Müasir mədəniyyət və milli irs arasında körpü salındı. İdeoloji senzura şəraitində belə xalqla birbaşa əlaqə saxlayan sənətkarlar dəstəkləndi. Mədəniyyət sahəsindəki siyasət sadəcə sənəti qorumaq deyil, həm də milli kimliyi saxlamaq məqsədi daşıyırdı. Bu dövrdə milli folklor, musiqi və xalq sənəti yeni nəfəs aldı. Yeni nəslin milli ruhda formalaşması üçün kütləvi tədbirlər və maarifləndirici proqramlar təşkil olunurdu. Dövlətin himayəsi altında təşkil edilən tədbirlər xalqda inam və qürur hissi formalaşdırırdı.

Heydər Əliyev bir lider olaraq xalqı tanıyırdı. O bilirdi ki, xalqın gücü onun köklərindədir. Və bu kökləri qorumaq üçün sistemlə mübarizə aparmaq lazım idi. Qeyri-rəsmi yollarla milli mənlik şüuru gücləndirildi. Bu, gələcək müstəqilliyin təməl hazırlığı idi. Heydər Əliyev siyasi uzaqgörənliklə bu addımları atırdı. O, gələcək üçün strateji düşünürdü. Müstəqil Azərbaycan ideyası o zamanlar sözlə deyil, əməllə yaşanırdı. Xalq isə bu əməli hiss edirdi. Ona görə də Heydər Əliyevə olan etimad sürətlə yüksəlirdi. O, xalqla dövlət arasında körpü rolunu oynayırdı. Onun çıxışlarında xalqın dilindən danışması, sadə insanlara göstərdiyi diqqət və təvazökarlıq onu unikal liderə çevirirdi. O, təkcə dövlət başçısı yox, həm də xalqın qəlbində yaşayan bir sima idi. Onun xalqla birgə olması sosial ədalət anlayışını cəmiyyətin dəyərlərinə daxil etdi.

Onun rəhbərliyi ilə iqtisadi göstəricilər müsbət dinamika qazandı. Neft sənayesi inkişaf etdirildi, yeni yataqlar işlənməyə başlandı. Bakı yenidən Qafqazın sənaye mərkəzinə çevrildi. Regionlarda zavodlar, fabriklər, emal müəssisələri tikildi. İşsizlik azaldı, maaşlar artdı. Əhalinin yaşayış səviyyəsi yüksəldi. Eyni zamanda, mənzil tikintisi genişləndirildi. Bakı və rayonlarda minlərlə yeni bina inşa edildi. Nəqliyyat sistemi modernləşdirildi. Yeni yollar, körpülər, dəmir yolu xətləri çəkildi. Bu, yalnız infrastruktur deyildi, həm də dövlətin xalqına qayğısı idi. Heydər Əliyev xalqın içindən çıxan bir lider olaraq hər ailənin dərdini bilirdi. O, yalnız siyasi rəhbər deyildi, həm də mənəvi dayağ idi. Əhalinin sosial müdafiəsi siyasətində də onun humanist yanaşması özünü göstərdi. Tibb sahəsində xidmətlərin əlçatanlığı artırıldı. Səhiyyə sistemində islahatlar aparıldı. Uşaqlar, qadınlar, ahıllar üçün xüsusi qayğı mexanizmləri formalaşdı. Sosial rifahın yaxşılaşdırılması istiqamətində davamlı addımlar atıldı.

Heydər Əliyevin 14 iyulda rəhbərliyə gəlişi ideoloji təkamülün də başlanğıcı oldu. Azərbaycançılıq ideyası bu dövrdə siyasi dildə deyilməsə də, praktikada tətbiq olunurdu. Tarixi abidələr bərpa olunur, milli bayramlar yeni nəfəs alırdı. Məktəblərdə Azərbaycan tarixinə maraq artdı. Müəllimlərin nüfuzu yüksəldi. Təhsil sistemi yenidən strukturlaşdırıldı. Peşə məktəbləri və texnikumlar gücləndirildi. Yeni tədqiqat institutları yaradıldı. Azərbaycanın gələcəyinə inam gücləndirildi. Bütün bunlar bir şəxsiyyətin əzmi, düşüncəsi və xalqına sevgisi ilə mümkün oldu. Gənclərin elmi və texnoloji sahələrə yönləndirilməsi Heydər Əliyevin inkişaf strategiyasının əsas tərkib hissəsinə çevrildi. İntellektual potensialın gücləndirilməsi dövlət siyasətinə çevrildi. Gənclərin elmə marağını artırmaq üçün yeni proqramlar təsis olundu. Texniki yaradıcılıq mərkəzləri, elmi konfranslar, olimpiadalar təşkil edildi. Bu da gələcək müstəqil Azərbaycanın elmi bünövrəsini formalaşdırdı.

14 iyul 1969-cu il Heydər Əliyevin şəxsi taleyi ilə xalqın taleyinin kəsişdiyi gündür. Bu tarixdən sonra Azərbaycan artıq köhnə Azərbaycan deyildi. Bu tarixdə Azərbaycan öz içində yeni doğuldu. Heydər Əliyev Azərbaycanın simasını dəyişdi. O, keçmişlə gələcək arasında körpü saldı. Onun qoyduğu təməl üzərində bu gün müstəqil Azərbaycan dayanır. Və bu təməl 14 iyulda atılmışdı. Tarixlər dəyişsə də, bu tarix unudulmazdır. Bu tarix bir xalqın öz liderinə çevrilən oğlunun yolunun başlanğıcıdır. Bu yol xalqı xilas edən, milləti dirçəldən yol idi. Heydər Əliyev bu yolun memarı idi. Onun xalqla qurduğu bağ, bu gün də milyonlarla insanın qəlbində yaşayır və ilham verir. 14 iyul tarixi təkcə bir vəzifə dəyişikliyi deyil, milli qurtuluş fəlsəfəsinin əsasını qoyan böyük başlanğıcdır. Heydər Əliyevin rəhbərliyə gəlişi ilə xalq öz liderini tapdı. Bu liderlik, milli yaddaşın ən möhkəm sütunlarından birinə çevrildi. Hər yeni nəsil bu tarixi örnəkdən güc alır. Hər yeni mərhələ bu təməl üzərində inşa olunur. Heydər Əliyevin siyasi irsi gələcəyin etibarlı yol xəritəsinə çevrilmişdir.