İstanbulda Ukrayna-Rusiya sammiti: Əsas məsələlərdə fikir ayrılığı
Ukrayna və Rusiya nümayəndə heyətlərinin bir saatdan çox davam edən görüşündə sülh əldə olunmasa da, əsirlərin mübadiləsi ilə bağlı razılıq əldə olunub.
Görüş mayın 16-da keçirilən birinci raundun davamı kimi qiymətləndirilir. Hər iki tərəf öz mövqelərini və tələblərini aydın şəkildə ortaya qoyub. Məlumata görə, sammitdən əvvəl Kiyev və Moskva nümayəndə heyətləri danışıqlara hazırlıq məqsədilə sülh memorandumlarını təqdim etməyə razılaşıblar.
Crossmedia.az xarici mediaya istinadən bildirir ki, Ukrayna öz sənədini öncədən təqdim etsə də, Rusiya bu addımı İstanbul görüşünədək təxirə salıb. Danışıqlar 18-25 yaşlı gənc əsgərlər və ağır xəstə hərbi əsirləri əhatə edən əsir mübadiləsi razılaşması ilə başa çatıb. Tərəflər, həmçinin təxminən 6000 əsgərin cəsədinin dəyişdirilməsinə razılaşıblar. Rusiya nümayəndə heyətinin rəhbərləri əlavə olaraq iki saat yarım davam edən ayrıca görüş də keçiriblər.
Kiyevin sülh memorandumu
Ukraynanın təqdim etdiyi yol xəritəsində əsas tələb tam atəşkəsin əldə olunmasıdır. Müdafiə naziri Rustem Umerov bildirib ki, Ukrayna Moskvaya hərbi əsirlərin mübadiləsi, Rusiya tərəfindən qaçırılmış uşaqların geri qaytarılması və mülki şəxslərin azad olunması ilə bağlı təklif verib. O, həmçinin Rusiyaya zorla deportasiya olunmuş “bir neçə yüz” ukraynalı uşağın siyahısını təqdim etdiklərini bildirib.
Ukrayna, iyunun 20-30-u aralığında liderlər səviyyəsində görüş keçirilməsini və ABŞ prezidenti Donald Trampın da bu görüşdə iştirak etməsini təklif edir. Memorandumda Kiyevin Aİ-yə üzvlük istiqamətində fəaliyyətini davam etdirəcəyi, NATO-ya üzvlük məsələsinin isə konsensus əsasında qərarlaşdırılacağı qeyd olunub.
Ukrayna, eyni zamanda, Rusiyanın yeni hücumlarının qarşısını alacaq beynəlxalq təhlükəsizlik zəmanətləri tələb edir. Əvəzində bəzi sanksiyaların mərhələli şəkildə ləğvinə razı ola bilər, lakin sanksiyaların bərpasını təmin edən mexanizmin də mövcudluğunu şərt kimi irəli sürür.
Moskvanın sülh memorandumu
Rusiya isə yol xəritəsində “qismən atəşkəs” təklifi irəli sürüb. Nümayəndə heyətinin rəhbəri Vladimir Medinski qeyd edib ki, memorandumun ikinci hissəsində bəzi ərazilərdə iki-üç günlük atəşkəs planlaşdırılıb. O, qarşıdan gələn əsir mübadiləsini təsdiqləyərək, Ukraynanın təqdim etdiyi 339 deportasiya olunmuş uşağın siyahısını aldığını bildirib.
Medinski Kiyevi bu məsələ ilə “şou yaratmaqda” və Avropa ictimaiyyətinə təsir göstərməyə çalışmaqda ittiham edib. Rusiya hər bir uşağın taleyini ayrıca araşdıracağını deyib. Rəsmi Kiyev isə Rusiyada təxminən 20 min ukraynalı uşağın saxlanıldığını bildirir, bəzi mənbələr bu rəqəmin 35 minə yaxın olduğunu qeyd edir. Moskva isə bu rəqəmin 700 minə çatdığını iddia edir.
Rusiyanın tam atəşkəs üçün əsas şərti Ukrayna qüvvələrinin Donetsk, Luqansk, Zaporojjiya və Xersondan çıxmasıdır. Bundan əlavə, Moskva Krım daxil olmaqla 2014-cü ildən bəri işğal etdiyi ərazilərin beynəlxalq səviyyədə tanınmasını tələb edir.
Memoranduma görə, atəşkəs dövründə Qərbdən Ukraynaya silah tədarükü və kəşfiyyat məlumatlarının ötürülməsi dayandırılmalıdır. Rusiya, həmçinin sülh sazişi imzalanmadan əvvəl Ukraynada hərbi vəziyyətin ləğvini və seçkilərin keçirilməsini istəyir.
Qeyd edək ki, İstanbul görüşü Kiyevin Rusiya raketdaşıyıcılarına qarşı həyata keçirdiyi “Hörümçək toru” adlı pilotsuz hücum əməliyyatından bir gün sonraya təsadüf edib. Bundan sonra Rusiya Ukraynadan “təxribat fəaliyyətindən imtina etməsini” də tələb edib.
Zəhra Ağayeva
13:30 03.06.2025
Oxunuş sayı: 1773
