Media savadlılığı dezinformasiyanın qarşısını almağın əsas yoludur

16-22 dekabr tarixlərində Medianın İnkişafı Agentliyi tərəfindən “Media Savadlılığı” həftəsi təşkil olunub. Məqsəd, cəmiyyətdə media savadlılığı ilə bağlı məlumatlılığı artırmaq, beynəlxalq təcrübələri öyrənmək və gənclərin bu sahədə bilik və bacarıqlarını təkmilləşdirməkdir.

Həftə ərzində iştirakçılara informasiya mənbələrindən düzgün və effektiv istifadə yolları öyrədiləcək, məsuliyyətli rəqəmsal vətəndaşlıq prinsipləri təşviq ediləcək. Tədbir çərçivəsində həm yerli, həm də xarici ekspertlər öz təcrübələrini paylaşacaq, müxtəlif tərəfdaş qurumların nümayəndələri ilə müzakirələr aparılacaq.

Medianın İnkişafı Agentliyinin hər il ənənəvi olaraq keçirdiyi bu həftə, media savadlılığının müxtəlif aspektlərini əhatə edən layihələrlə fərqlənir. Xüsusilə, gənclərin biliklərinin artırılması və onların rəqəmsal məkanda daha şüurlu davranışlarının təşviqi həftənin əsas prioritetlərindən biridir.

BDU Jurnalistika fakültəsinin Beynəlxalq jurnalistika və informasiya siyasəti kafedrasının müdiri, dosent Aynur Nəsirova Crossmedia.az-a açıqlamasında media savadlılığının cəmiyyət üçün vacib bacarıq olduğunu vurğulayıb. O, xüsusilə dezinformasiya və manipulyasiyanın qarşısının alınmasında bu bacarığın əhəmiyyətindən bəhs edib.

Aynur Nəsirovanın sözlərinə görə, media savadlılığı mənbəni düzgün qiymətləndirmək, informasiyanı analiz etmək və onun doğruluğunu təsdiqləmək qabiliyyətidir: “Media savadlı olmaq təkcə informasiya istehsalçıları və istehlakçıları arasındakı əlaqələri anlamaq deyil, məlumatların daha etibarlı olması üçün dəqiqləşdirmə bacarığını özünə aşılamaqdır. Rəqəmsal və sosial mediada yayılan məlumatların ani sürətlə geniş kütləyə çatması dezinformasiya və manipulyasiya hallarını artırır. Bu isə ciddi fəsadlara gətirib çıxarır. Bu səbəbdən cəmiyyətin bütün üzvləri doğru, etibarlı və balanslı informasiya üçün media savadlı olmalıdır”.

A.Nəsirova qeyd edib ki, Azərbaycanda media savadlılığının səviyyəsi hələ ilkin mərhələdədir: “Media savadlılığını artırmaq üçün dünya praktikası araşdırılır, müxtəlif təlim və layihələr həyata keçirilir. Sosial mediada yayılan yanlış məlumatların qarşısını almaq üçün daha geniş və effektiv təlimlərə ehtiyac var. Bağçalardan başlayaraq, orta məktəb və ali təhsil müəssisələrində bu sahədə təhsil proqramlarının olması qarşımızda duran əsas məsələdir”.

Mütəxəssis hesab edir ki, media savadlılığı dezinformasiyanın qarşısını almağın əsas yollarından biridir: “Cəmiyyət informasiya mənbələrini tanımalı, doğru məlumatı yalnız etibarlı mənbələrdən almalı və saxta xəbəri tanımağı bacarmalıdır. Məsələn, biz həm COVID-19 pandemiyası, həm də 44 günlük Vətən Müharibəsi zamanı media savadlılığının olmaması səbəbindən xeyli neqativ hallarla qarşılaşdıq. Bu gün isə insanlar kibertəhlükəsizliklə bağlı ciddi problemlər yaşayırlar. Tanınmayan informasiya resurslarından yayılan saxta məlumatlar insanların bank məlumatlarının oğurlanmasına səbəb olur. Deepfake texnologiyası isə hətta dövlətlərarası münasibətlərə təsir edə bilir”.

O, vurğulayıb ki, media savadlılığını təhsil proqramlarına salmaq və bu sahədə mütəxəssislər yetişdirmək vacibdir: “Tədrisə cəlb edə bilmədiyimiz kəsim saxta məlumata daha tez inanır və onu daha sürətli yayır. Bu səbəbdən saxta məlumatları yayan platformalarla mübarizəyə başlamalı, o platformalara uyğun kontentlər hazırlamalıyıq”.

BDU-nun kafedra müdiri jurnalistlərin bu sahədə böyük məsuliyyət daşıdığını bildirib: “Biz jurnalistlərin əsas vəzifəsi operativ məlumat vermək və cəmiyyəti etibarlı mənbələrə yönəltməkdir. Bu yolla saxta məlumatların qarşısını ala bilərik”. Nəsirova əlavə edib ki, cəmiyyət media savadlı olarsa, dezinformasiya və manipulyasiyanın təsiri minimuma enəcək. Bu, daha sağlam və məlumatlı bir mühitin formalaşmasına imkan yaradacaq.

Nihat Tahirov