10 dekabr insan hüquqlarının aktuallığının və universallığının bir daha vurğulandığı gündür

Hər il dekabrın 10-u dünyada Ümumdünya İnsan Hüquqları Günü kimi qeyd olunur. Bu tarixi gün, 1948-ci ildə BMT Baş Assambleyasının qəbul etdiyi İnsan Hüquqları Ümumi Bəyannaməsi ilə bağlıdır. Bu sənəd insan hüquqlarının qorunması və təşviqi üçün qlobal səylərin təməlini qoyaraq, hər kəsin ləyaqət və hüquqlarını universal dəyərlər kimi qəbul edib.

Lakin müasir dövrdə insan hüquqlarının təmin olunması hələ də çoxsaylı problemlərlə üzləşir. Müharibələr, qaçqın böhranları, ayrı-seçkilik və sosial ədalətsizlik bir çox insanı əsas hüquqlardan məhrum edir. Azərbaycanda da insan hüquqları sahəsində müzakirələr diqqət mərkəzindədir. Ölkədə məhkəmə sisteminin şəffaflaşdırılması, sosial hüquqların genişləndirilməsi və ifadə azadlığının qorunması üçün islahatlar həyata keçirilir.

Azərbaycan hökuməti milli maraqları və beynəlxalq hüquq normalarını rəhbər tutaraq ədalətli qərarlar qəbul edir. Xüsusilə ərazi bütövlüyü və suverenlik məsələlərində beynəlxalq hüquqa uyğun mövqe nümayiş etdirərək ədalətin bərpasına yönəlmiş addımlar atılıb. Eyni zamanda, ölkə daxilində sosial rifahın artırılması, məhkəmə islahatlarının aparılması və bərabər imkanların təmin edilməsi üçün təsirli tədbirlər görülür.

Ümumdünya İnsan Hüquqları Günü, insan hüquqlarının qorunması sahəsində həm irəliləyişləri qeyd etmək, həm də qarşıda duran çağırışları birgə həll etmək üçün önəmli bir fürsətdir. Azərbaycanın bu sahədə tənqidlərə rəğmən qanunun aliliyinə sadiq qalması, ölkənin insan hüquqları üzrə daha güclü bir mövqeyə doğru irəliləməsinin göstəricisidir.

BDU İnsan Hüquqları kafedrasının dosenti Daşqın Qənbərov Crossmedia.az-a verdiyi açıqlamada Ümumdünya İnsan Hüquqları Günü kontekstində insan hüquqlarının tarixi inkişafı və müasir dövrdəki əhəmiyyətindən danışıb.

Daşqın Qənbərov vurğulayıb ki, insan hüquqlarının tarixi qədim dövrlərə uzansa da, bu hüquqların universallığı və hamı üçün bərabər tanınması yalnız İkinci Dünya Müharibəsindən sonra aktuallaşmağa başladı. Müharibədən öncə müxtəlif regionlarda insan hüquqlarına ciddi əhəmiyyət verilmirdi və çox zaman bu hüquqlar pozulurdu. Məsələn, Hindistan İngiltərənin müstəmləkəsi altında idi, Afrika dövlətlərinin əksəriyyəti isə işğalçı ölkələrin təsiri altında idi. Avropanın inkişaf etmiş dövlətləri belə digər xalqları ikinci və ya üçüncü dərəcəli insanlar kimi qiymətləndirirdi.
D.Qənbərov bildirib ki, İkinci Dünya Müharibəsindən sonra dünyada yeni siyasi reallıqlar formalaşdı. Müasir insan hüquqlarının fəlsəfəsi bu dövrdə inkişaf etdi və insanların sadəcə insan olduqlarına görə hüquqlara malik olmaları ideyası geniş yayıldı. 1948-ci ildə qəbul edilən İnsan Hüquqları Ümumi Bəyannaməsi və daha sonra Avropada sistemləşdirilən 1950-ci il Konvensiyası bu yanaşmanın hüquqi əsaslarını yaratdı.
"Seçki hüququ, iqtisadi hüquqlar, mülkiyyət hüququ və digər insan hüquqları tarixin müxtəlif dövrlərində fərqli şəkildə tətbiq edilib. Qədim Afinada seçki hüququ yalnız müəyyən sosial təbəqələrə aid idi, orta əsrlərdə isə mülkiyyət hüququ yalnız mülkədarların haqqı idi. Amma müasir yanaşmaya görə, hüquqlar heç bir fərq qoyulmadan hər kəsə bərabər şəkildə tanınmalıdır". – deyə Daşqın Qənbərov qeyd edib.
Azərbaycanın insan hüquqları sahəsindəki vəziyyətindən danışan hüquqşünas ölkəmizin beynəlxalq standartlara uyğun fəaliyyət göstərdiyini bildirib. Azərbaycan Respublikasının hüquq sistemi 1950-ci il Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası və 1966-cı il Beynəlxalq Pakt kimi sənədlərdən irəli gələn prinsiplərə tam uyğun olaraq formalaşıb.
Daşqın Qənbərov həmçinin Azərbaycanın Konstitusiyasının bu sahədə xüsusi rol oynadığını vurğulayıb:"Azərbaycan Konstitusiyası beynəlxalq hüquq standartlarına uyğun şəkildə hazırlanıb. Bu yanaşma bütün digər qanunların beynəlxalq insan hüquqları standartlarına uyğun olmasını təmin edir".

O, 10 dekabrın Ümumdünya İnsan Hüquqları Günü kimi qeyd olunmasının insan hüquqlarının aktuallığını və universallığını bir daha vurğuladığını qeyd edib. "Bu gün, insan hüquqlarını qorumaq və bərabərliyi təmin etmək məqsədilə həyata keçirilən səyləri müzakirə etmək üçün əhəmiyyətli gündür". – deyə hüquqşünas açıqlamasını yekunlaşdırıb.

Nihat Tahirov