Mən rəqəmsal dünyada yaşaya bilmərəm və yaşamayacağam - Anarla MÜSAHİBƏ
Azərbaycan ədəbiyyatının canlı əfsanələrindən biri, altmışıncılar nəslinin yaddaşlarda iz buraxan siması Anar — yarım əsrdən artıq bir dövrün şahidi, sözün nəfəslə yazıldığı bir zamanın daşıyıcısıdır. O, təkcə bədii ədəbiyyatın deyil, bütöv bir düşüncə mühitinin formalaşmasına təsir edən, milli kino tariximizin bünövrəsinə çevrilmiş əsərlərin müəllifidir. Zaman dəyişib, nəsillər yenilənib, dünya rəqəmsal həqiqətlərlə dolub, amma Anarın sözü həm ədəbiyyat, həm də ictimai yaddaş üçün hələ də canlı nəfəs, ölçü, mayak olaraq qalır. Biz də söz ustadının yanına gedib yaradıcılığı, ictimai məsələlərə olan münasibəti və ədəbiyyatımızın bu günü ilə bağlı fikirlərilə tanış olmaq istədik. Gərgin iş rejiminə baxmayaraq Anar müəllim bizi qəbul etməkdən imtina etmədi və suallarımızı cavablandırdı. Beləliklə, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anarın Crossmedia.az-a müsahibəsini təqdim edirik:
- Siz altmışıncılar nəşrinin fenomen nümayəndələrindənsiniz. Altmışıncıların bədii sözə gətirdiyi demokratik meyillər hardan qaynaqlanırdı?
- Zamandan qaynaqlanırdı. Xoşbəxtlikdən biz elə zaman kəsiyinə düşdük ki, sovet dövründə yumşalma dövrü idi. Stalin kultu ifşa olunmuşdu. Müəyyən demokratikləşmələr gedirdi. Haqsız sürgün olunmus adamlar qaytarılırdı. Biz de bu ümidlərlə başladıq. O zaman yıxılan Stalin kultu Xruşşov kultu ilə əvəz olundu. Elə bir zaman oldu ki, yazıçılar bu imkandan yararlandılar və o ideyaları gələcəkdə də davam etdirdilər.
- Necə düşünürsünüz, o dövrdə qarşınıza qoyduğunuz bütün məqsədlərə çatdınız?
- Məqsədlərin hamısına çatmaq mümkün deyil. Çünki məqsədlər sonsuzdur. Amma əlbəttə ki, bir hissəsinə çatdıq. Mən həmişə deyirəm ki, ola bilər mənim yazılarımda tam həqiqət yoxdu. Amma yalan da yoxdur. Mən o vaxt nə yazmışamsa hamsını bu gün də çap edə bilirəm. Utandığım bir şey yoxdur. Daha çox həqiqətləri deyə bilərdim. Amma təəssüf ki, ona imkan olmadı.
- Sizin "Gürcü familiyası" hekəyaniz əsasında çəkilən və çəkdiyiniz "Gün keçdi" filmi hər zaman üçün şedevr əsərdir. Doğrudanmı gün keçdi?
- "Gün keçdi" filminin adı bayatıdan alınıb. "Ömür keçdi, gün keçdi, cavan olmaram bir də mən". Doğrudan da həyat elədir ki, bir də cavan olmaq mümkün deyil. Gün də keçir, zaman da keçir.
- Böyük yazıçımız Elçinlə dəfn mərasimində sizin göz yaşlarınızı heç kim unuda bilmir. Sizin Elçinlə bu uzun və əbədiyyətə qovuşan dostluğunuz haradan başlandı və hara getdi? Bunun mahiyyətini aça bilərsinizmi?
- Elçinlə dostluğumuz 1960-cı illərin ortalarında başladı. Elçindən əvvəl də dostlarım var idi. Yusif Səmədoğlu, Vaqif Səmədoğlu, Emin Sabitoğlu. Amma indi heç biri həyatda deyil, itirmişəm. Elçinlə biz gec tanış olduq. Və çox yaxın dost olduq. Dost olduğumuz dövrdə aramızda heç inciklik olmadı. Görürsən bəzən yazıçılar arasında qısqanclıqlar olur. Amma biz bir-birimizi başa düşürdük. Ona görə onun vəfatı mənim üçün çox ağır bir zərbə idi. Demək olar ki, mən öz nəslimdən olan sonuncu dostumu itirdim. Ona görə onun xatirəsinə hər zaman hörmət edirəm.
- Sizcə senzura hər zamanmı yaradıcılığa mane olur?
- Bilirsiz, mən senzuranın əleyhinəyəm. Çünki senzuradan ən çox başı ağrı çəkənlərdən biri mənəm. Hələ indi məlum olur ki, sovet vaxtı nəşriyyat hər kitabı çap etmirdi, çıxardıqlarını da təhlükəsizlik komitəsinə göndərirmiş. Senzuradan ən çox əziyyət çəkənlərdənəm. Senzura olmamalıdır amma məsuliyyət hissi olmalıdır. Biz indi elə bir dövrdə yaşayırıq ki, məsuliyyət unudulub. Və düşünürlər ki, senzura yoxdursa ağzına gələni yaza bilərsən. Senzura gərək insanın, yazıçının içində olsun. Daxili senzura olsun ki, nəyi yazmaq olar nəyi yox.
- Anar müəllim, qəzetlər yavaş yavaş tarixə qovuşur. Rəqəmsal dövr qəzetləri də udur. Siz necə düşünürsünüz, rəqəmsal dünya çap ənənəsini əvəzləyə biləcəkmi?
- Təssüf ki, əvəz edir. Mən rəqəmsal dünyada yaşaya bilmərəm və yaşamayacağam. Bu təbiidir. Mən başqa dünyaya alışmışam. Amma yeni nəsillər elə bir dünyada yaşayacaqlar. Amma mən isə təəsüf edirəm. Rəqəmsallıq elədir ki, bu gün var, sabah pozula bilər. Mətbuat isə qalır. Kitabxanalarda, arxivlərdə qalır və gələcəkdə bu gün haqqında məlumat almaq istəyən hardan alacaq? Mənə elə gəlir ki, qəzetlərin həftəliyə keçməsi duz deyil. Ən azından bir neçə əsas qəzet olmalıdır ki, gündəlik çıxsın. Butun dünyada gündəlik qəzetlər var. Amma nə "Fiqaro"nu həftəlik edirlər, nə rus qəzetlərini. Bizdə niyə edirlər başa düşmürəm.
- Sizi sosial şəbəkələrdə çox tənqid edirlər. Xüsusən gənc yazıçılar. Bunlara qarşı susqunsunuz. Bunun səbəbi nədir?
- Bəs necə olmalıdır? Mən hər yetənə cavab verməliyəm? Deyib-deyib yorulacaqlar. Mən heç nə demirəm, çünki sosial şəbəkələrə girmirəm. Orda mənim üçün maraqlı heçnə yoxdu. Elə-belə deyirlər sonra peşman olurlar ki, səhv eləmişik. Gec tez hamsı peşman olacaq.
- Sizcə, ədəbiyyatımız, yazıçılarımız 21-ci əsr insanına təsir edə bilirmi?
- Ədəbiyyat təsiri tək bizdə yox bütün dünyada azalıb. Bu sosial şəbəkələr insanların vaxtını, fikrini, düşüncəsini zəbt edib və ciddi ədəbiyyata ayrılan vaxt çox azdır. Bu az vaxtin nə təsiri ola bilər? Mən buna çox təəssüff edirəm. İnsanı ədəbiyyat yetişdirir sosial şəbəkə yox. Klassik ədəbiyyatı bilməyən insanlar öz mənəviyyatlarını kasıblaşdırırlar.
- Yaradıcılığa davam edirsinizmi? Yaxın zamanda çap edəcəyiniz kitab varmı?
- Əlbəttə mənim hər il kitablarım çıxır. İndi bu yaxında ancaq 21-ci əsrdə yazdıqlarım cildlər halında çıxacaq. 20-ci əsrdəki əsərlərim 10 cilddə nəşr edilib. İndi isə 21-ci əsrdə yazdıqlarım çıxacaq. Bunları da toplasaq 10 cild olar. Sadəcə oxumurlar və gəlirlər ki, nə yazmisan? Deyirəm get oxu heç olmasa adını öyrən sonra gəl danışaq.
- Zəfərimizin 5 illiyi ilə bağlı xalqımıza nə demək istərdiniz?
- Xalqımız hər zaman zəfər çalsın. Bu zəfər tarixi zəfərdir. Mənim həyatımın ən fərəhli hadisələrindən biri oldu ki, Qarabağ azad olundu və Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bərpa olundu. Mənim arzum odur ki, belə güclü ordusu olan dövlətin mədəniyyəti də inkişaf eləsin. Mədəniyyətə də daha çox fikir verilsin, vaxt ayrılsın və vəsait ayrılsın. Çünki mədəniyyətin kino, teatr sahəsi həm də vəsaitlə bağlıdır. Bəlkə də ayrı yerdən kəsmək olar amma mədəniyyətdən kəsmək olmaz. Lazım olan vəsait ayrılmalıdır. Bizim mədəniyyətimiz də xalqımıza, ordumuza, Prezidentimizə layiq olsun. Biz dünyanı siyasətlə fəth etdik, indi isə mədəniyyətimizlə dünyanın diqqətini çəkməliyik. Teatrla, rəsmlərlə, sənətlə çəkməliyik.
19:13 27.11.2025
Oxunuş sayı: 1673
