İranda ali dini liderə qarşı sui- qəsd planı: Onun hədəfə alınması…- Şərh
Son günlər İranın siyasi gündəmi yenidən gərginlik və təhlükəsizlik narahatlıqları ilə müşayiət olunur. Regionda mürəkkəb geosiyasi proseslərin davam etdiyi bir vaxtda ölkə rəhbərliyinə qarşı mümkün təhdidlərin artması Tehran tərəfindən xüsusi həssaslıqla izlənir. Məhz belə bir məqamda İranın kəşfiyyat naziri Seyid İsmayıl Xətibin ali dini lider Ayətullah Seyid Əli Xameneiyə qarşı xarici qüvvələr tərəfindən sui-qəsd planlaşdırılması barədə açıqlaması regiondakı vəziyyəti yenidən diqqət mərkəzinə gətirib.
Nazirin sözlərinə görə, bu cəhdlərin əsas məqsədi ölkədə qeyri-sabitlik yaratmaq və daxili mühitə təsir göstərməkdir. Əlavə detallar açıqlanmasa da, səsləndirilən xəbərdarlıq həm İran daxilində, həm də regionda baş verən proseslərin nə dərəcədə həssas mərhələdə olduğunu bir daha göstərir.
Mövzu ilə bağlı Yaxın Şərq üzrə ekspert Vüqar Zifəroğlu Crossmedia.az-la öz fikirlərini bölüşüb:
"İranın Kəşfiyyat Naziri Seyid İsmail Xətibin son bəyanatı – ABŞ və İsrailin ali rəhbər Ayətullah Xamneyniyə qarşı sui-qəsd cəhdlərində iştirakı barədə iddialar – ölkədə təhlükəsizlik gündəmini kəskin şəkildə yenidən önə çıxarıb. Açıqlamanın məzmunu Tehran rəhbərliyinin uzun illərdir səsləndirdiyi “xarici düşmənlərin təhlükəsi” narrativi ilə üst-üstə düşsə də, məsələ təkcə ideoloji çərçivədən ibarət deyil. Mövcud regional gərginlik, İran–İsrail qarşıdurmasının artması, həm daxili sosial-siyasi narazılıqlar, həm də Qərblə münasibətlərdəki dərin etimadsızlıq konteksti nəzərə alındıqda, bu iddia həm psixoloji, həm də strateji mesaj kimi qiymətləndirilə bilər.
Tarixi təcrübə göstərir ki, İsrail İranın nüvə və hərbi proqramları ilə bağlı gizli əməliyyatlar aparıb: nüvə alimlərinin öldürülməsi, obyektlərdə partlayışlar, kiberhücumlar və s. Buna görə ekspertlər İsrailin yüksək riskli xüsusi əməliyyatlara əl atmasını tam istisna etmirlər. Lakin ali rəhbərin hədəfə alınması adi əməliyyatdan qat-qat ağır nəticələr doğuracaq addımdır.
Xamneyi dövlətin ideoloji mərkəzi və sistemin legitimlik sütunudur. Onun fiziki aradan qaldırılması regionda nəzarətsiz eskalasiya, İranın genişmiqyaslı hərbi cavabı və hətta regional müharibə riskini kəskin artırardı. Bu səbəbdən belə bir əməliyyatın həyata keçirilməsi texniki olaraq mümkündür desək də, siyasi baxımdan son dərəcə risklidir.
Xamneyniyə qarşı sui-qəsd uğurlu olarsa, ölkədə dərhal klassik mənada “hakimiyyət çevrilişi” (red: hərbi qiyam, hakimiyyətin zorla ələ keçirilməsi) gözləmək real deyil. Bunun isə bir sıra səbəbləri var.
“İlk növbədə nəzərə almaq lazımdır ki, İranın siyasi sistemi çoxqatlıdır: Ali Lider Administrasiyası, Sepah, Bəsic, Təhlükəsizlik Şurası, ruhani elita və Məsləhətçilər Məclisi. Bu qurumların hamısı ali rəhbərin dəyişməsi halı üçün hüquqi və inzibati mexanizmlərə malikdir. SEPAH ölkədə ən təsirli institutdur. Onun marağı rejimin bütövlüyünü qorumaqdır. Xamneyninin yoxluğu Sepah üçün riskli güc boşluğu yaradır və buna görə təşkilat sistemin çökməsinə deyil, əksinə, daha çox mərkəzləşməsinə çalışacaq. Bu isə çevriliş ehtimalını xeyli azaldır. Lakin Xamneyinin ölümü siyasi liderlik yarışını qaçılmaz edəcək. Sərt xəttçilər, islahatçılar, prezidentlik institutu, təhlükəsizlik qanadları və ruhani elita arasında ciddi gərginlik yarana bilər. Bu isə qısa müddətdə qeyri-sabitliyə, repressiyanın artmasına və ictimai narazılığın yüksəlməsinə səbəb ola bilər. Belə bir şəraitdə isə xalq etirazları güclənə, iqtisadi çətinliklər dərinləşə, İranın Yaxın Şərqdəki proksi qüvvələri (Hizbullah, husilər və s.) aktiv fəaliyyətə keçə, ABŞ və İsraillə birbaşa toqquşma ehtimalı yüksələ bilər. Əslində sui-qəsd iddialarının özü İranın təhlükəsizlik aparatının xarici təhdidləri qabartmaq cəhdidir və bunu həm siyasi mesaj, həm də daxili konsolidasiya addımı kimi oxumaq mümkündür. Reallıqda İsrail tərəfindən belə bir kəskin əməliyyatın aparılması mümkün görünsə də, siyasi nəticələrinin ağırlığı bu addımı çox təhlükəli edir. Xamneyniyə qarşı sui-qəsd baş verdiyi təqdirdə, İranda klassik hərbi çevrilişin baş tutması ehtimalı aşağıdır. Daha real ssenari – güc boşluğu, Sepahın idarəetməni ələ alması, daxili fraksiya savaşı, sərt repressiyalar və regionda geniş eskalasiyadır", - müsahibimiz əlavə edib.
Elmir Heydərli
22:37 24.11.2025
Oxunuş sayı: 1648
