Dənizlə zarafat qorxuludur!: Son istirahətdən özünüzü qoruyun - ARAŞDIRMA

Yay aylarının gəlişi ilə ölkədə çimərlik mövsümü başlayır. İsti hava şəraitindən qaçaraq istirahət etmək, sərinləmək və ailə üzvləri ilə vaxt keçirmək istəyən insanlar dənizkənarı ərazilərə üz tuturlar. Bu dövrdə çimərliklər həm yerli sakinlərin, həm də turistlərin ən çox ziyarət etdiyi məkanlara çevrilir. Lakin hər mövsümdə olduğu kimi bu dəfə də təəssüf doğuran hadisələr baş verir. İstirahət üçün seçilən bu məkanlar bəzən insan həyatına son qoyan faciələrlə nəticələnir. Mövsüm yenicə başlasa da, artıq boğulma halları qeydə alınmağa başlayıb. Boğulma halları təəssüf ki, hər yay təkrarlanır və bu tendensiya artıq adi hal kimi qarşılanmağa başlayıb. Halbuki, aidiyyəti dövlət qurumları tərəfindən davamlı şəkildə maarifləndirici tədbirlər həyata keçirilir, təhlükəli ərazilər barədə xəbərdarlıqlar edilir, xüsusi nəzarət postları qurulur və çimərliklərin monitorinqi aparılır. Lakin bəzi vətəndaşların məsuliyyətsiz davranışları, xəbərdarlıqlara məhəl qoymaması, təhlükəsizlik qaydalarını pozması, xüsusilə də nəzarətsiz və rəsmi statusu olmayan ərazilərdə dənizə girməsi boğulma riskini artırır.

Üstəlik, bu cür hadisələrin baş verməsinə təkcə fərdi məsuliyyətsizlik deyil, həm də müəyyən hallarda çimərliklərin texniki və operativ çatışmazlıqları da səbəb olur. Yəni bəzi sahələrdə xilasetmə qüvvələrinin çatışmazlığı, xəbərdaredici nişanların olmaması, çimərlik ərazilərinin normativ tələblərə uyğun şəkildə təşkil olunmaması da faciələrə zəmin yarada bilir. Bütün bunlar fonunda sual yaranır: görəsən, hər mövsüm eyni mənzərə ilə qarşılaşırıqsa, bu hadisələrin köklü şəkildə qarşısını almaq üçün hansı əlavə tədbirlər görülməlidir? Bu sualın cavabı həm aidiyyəti qurumların, həm də cəmiyyətin ortaq məsuliyyətini gündəmə gətirir. Çünki dünyada insan həyatından qiymətli nə isə yoxdur.  Bu mövsümi istirahət üçün qurban verilməməlidir.

Çimərliklərdə boğulma hallarında dərhal müdaxilə üçün tibbi yardım birqadaları yoxdur. Bəzi fikirlərə görə, bu, yuxarıda qeyd olunan neqativ halların sayına təsir edir.

Məsələ ilə bağlı Tibbi Ərazi Bölmələri İdarəetmə Birliyindən (TƏBİB) Crossmedia.az-ın sorğusuna cavab olaraq bildirilib ki, yay mövsümü ilə əlaqədar çimərliklərdə tibbi yardım ehtiyacının yarana bilmə zərurəti nəzərə alınaraq, Respublika Təcili və Təxirəsalınmaz Tibbi Yardım Mərkəzi tərəfindən müvafiq tədbirlər görülür: "Çimərliklərdə hər hansı boğulma hadisəsi baş verdikdə və Təcili Tibbi Yardım xidmətinə çağırış daxil olduqda, həmin ərazilərə coğrafi baxımdan daha yaxın olan təcili yardım stansiyalarından briqadalar yönləndirilir. Qeyd edək ki,  çimərliklərin çoxluğu, həmçinin təcili yardım çağırışlarının intensivliyi nəzərə alınaraq hər bir çimərlikdə ayrı-ayrılıqda briqadaların birbaşa təhkim olunması nəzərdə tutulmur”.

Deməli, insanların öz təhlükəsizliklərinin qayğısına özlərinin qalmasından başqa variant yoxdur. Yəni vətəndaşlar özləri diqqətli olmalı, kiminsə onları xilas edəcəyinə ümid etməməlidirlər. 

Təhlükəsizlik eksperti Elmar Nurəliyev məsələ ilə bağlı açıqlamasında söyləyib ki,  çimərlikdə təhlükəsizlik hər kəsin ciddi yanaşmalı olduğu məsələdir: "Burada əsas məsələ insanların istirahət üçün doğru çimərliyi seçməsidir. Mütləq fəaliyyətinə icazə verilən çimərliklərə getmək lazımdır. İnsanlar bu amilə mütləq ciddi diqqət etməlidir. Çimərlik mövsümü başlamazdan qabaq aidiyyatı üzrə müvafiq qurumlar çimərlik ərazilərinə baxış keçirir. Burada həm suyun dibinin akvatoriyası, həm də sualtı relyef, suyun fiziki, kimyəvi sanitar normaları yoxlanılır. Çimərlikdə insanın sağlamlığına təhlükə yaradacaq bir hal yoxdursa, fəaliyyətinə icazə verilir.  Hər il dünyada 400 minə yaxın insan suda boğularaq həlak olur. Dünya üzrə bu statistikanın 98% i fəaliyyətinə icazə verilməyən çimərliklərin payına düşür. Bu da onu deməyə əsas verir ki, nəzarətsiz çimərliklərdə boğulma hallarına daha çox rast gəlinir. Həmçinin fəaliyyətinə icazə verilən çimərliklərdə Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Kiçikhəcmli Gəmilərə Nəzarət və Sularda Xilasetmə Dövlət Xidmətinin xilasediciləri tərəfindən hər il yüzlərlə boğulma təhlükəsi ilə üzləşən şəxs xilas edilir. Statistikaya əsasən nazirliyin nəzarət etdiyi çimərliklərdə bir dəfə də olsun boğulma halı qeydə alınmayıb”. 

FHN-nin Kiçikhəcmli Gəmilərə Nəzarət və Sularda Xilasetmə Dövlət Xidmətinin İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin rəisi, daxili xidmət polkovnik-leytenantı Akşin Əlili isə saytımıza açıqlamasında bildirib ki, nazirlik çimərlik mövsümünə hazırlıq olaraq hər il olduğu kimi, bu il də zəruri təhlükəsizlik tədbirlərini həyata keçirib: "Belə ki, cari ilin may ayından etibarən nazirlik Kiçikhəcmli Gəmilərə Nəzarət və Sularda Xilasetmə Dövlət Xidmətinin əməkdaşları yerli icra nümayəndələrinin iştirakı ilə birlikdə sahilboyu ərazilərdə monitorinqlər həyata keçiriblər. Bu monitorinqlərin keçirilməsində əsas məqsəd istifadəyə yararsız qeyri-çimərlik ərazilərinin müəyyən edilməsi və çimərlik operatorlarına təhlükəsizlik qaydaları barədə bildirişlərin təqdim edilməsi olmuşdur. Bununla yanaşı, xidmətin nəzarət etdiyi çimərliklərdə və İDEA ictimai birliyinin təşəbbüsü ilə yaradılmış çimərliklərdə dalğıclar vasitəsilə sualtı müayinələr, sualtı təmizləmələr aparılmış, dənizdə üzmə sərhədlərini müəyyən edən nişanlar 1.75 sm dərinliklərində quraşdırılmış, çimərlik ərazilərində istirahət edən vətəndaşların təhlükəsizlik qaydaları ilə məlumatlandırılması üçün maarifləndirici lövhələr yerləşdirilmişdir. Xidmətin balansında olan texniki vasitələr, o cümlədən dalğıc axtarış işlərində istifadəsi nəzərdə tutulmuş avadanlıqlar işlək vəziyyətə gətirilmiş və xidmət iyunun 15-dən başlayaraq gücləndirilmiş iş rejimində fəaliyyət göstərir. Məhz bu təhlükəsizlik tədbirlərinin nəticəsidir ki, cari ildə 46 sudaboğulma təhlükəsi ilə üzləşən şəxs nazirliyin Kiçikhəcmli Gəmilərə Nəzarət və Sularda Xilasetmə Xidmətinin xilasediciləri tərəfindən sudan xilas edilib və hazırda sağlamdırlar. Eyni zamanda xidmətin nəzarət etdiyi çimərliklərdə ölümlə nəticələnən sudaboğulma hadisəsi qeydə alınmamışdır. Təəssüflə bildirməliyik ki, FHN-in apardığı kütləvi maarifləndirmə tədbirlərinə baxmayaraq, hələ də bəzi vətəndaşların, uşaqların nəzarətsiz, qeyri-çimərlik ərazilərindən, çimərlik olmayan suvarma kanallarından və  süni göllərdən istifadəsinə rast gəlinir.  Bu da sonda acı nəticələrə səbəb olur. Nəzarətsiz qeyri-çimərlik əraziləri, o cümlədən çaylar, süni göllər, suvarma kanalları, arxlar, mürəkkəb relyeflər, sürətli axına, qeyri-məhdud görüntüyə və təhlükəli xüsusiyyətlərə malik olması bu hövzələrdən istifadə edənlərin sağlamlıqlarına ciddi təhlükədir. Odur ki, biz bir daha vətəndaşlara və xüsusən valideynlərə müraciət edirik ki, nəzarətsiz qeyri-çimərlik ərazilərindən istifadə etməsinlər, uşaq və yeniyetmələri nəzarətsiz qoymasınlar. Çimərlikdə xilasedici yoxdursa, bu, həmin çimərlikdə təhlükəsizlik tədbirlərinin görülmədiyini və bu ərazidən istifadənin təhlükəli olduğunu bildirir. Əgər ərazidə sudaboğulma təhlükəsi ilə üz-üzə qalırıqsa, bizi xilasedici qurtarmalıdır. Həmin ərazidə xilasedici yoxdursa, deməli, boğulacağıq. Orada xilasedici ona görə yoxdur ki, ora nəzarətsiz ərazidir. Düzdür, FHN-ə hər hansı sudaboğulma hadisəsi ilə bağlı məlumat daxil olduqda biz dərhal axtarış işlərinə başlayırıq. Ancaq sudaboğulan vətəndaşı xilas edən zaman saniyələrin çox böyük önəmi var. Odur ki, diqqətli olmalı, xilasedici olmayan çimərliklərdən istifadə edilməməlidir. Bəzən vətəndaşlar ərazisində çox gözəl səliqə- səhman yaradılmış, bütün təhlükəsizlik baxımından digər bütün tələblərə cavab verən çimərliklərdən istifadə etməyə çalışırlar. Ancaq həmin çimərliyə diqqət etməlidirlər. Əgər orada xilasedici yoxdursa, həmin ərazidə suya girmək olduqca təhlükəlidir. Küləkli havada, dəniz dalğalı olarkən, spirtli içki qəbul edərək suya girmək, suda kobud hərəkətlər etmək, üzmə sərhədləri müəyyən edən nişanları keçmək, çimərlik ərazisində balıq ovlamaq, su nəqliyyatı vasitələri ilə çimərliyə girmək qadağandır. Sonda onu da vurğulamaq istəyirəm ki, FHN-nin Kiçikhəcmli Gəmilərə Nəzarət və Sularda Xilasetmə Dövlət Xidmətinin əməkdaşları yerli icra nümayəndələrinin iştirakı ilə sahilboyu ərazilərdə monitorinq keçirən zaman xüsusi təhlükəliçimərlik ərazilərini müəyyən ediblər. Bunlar: Bakı şəhəri Xəzər rayonu Şüvəlan qəsəbəsində “Mil qaya”, Bilgəh qəsəbəsində “12-ci dalan”, Nardaran qəsəbəsində “Yaxta klub”, “Estekada”, Novxanı-Görədil qəsəbələri arasında “Sarıqaya”, Qaradağ rayonunda “Mayak” olduqca təhlükəli ərazilərdir. Burada təhlükə ondan ibarətdir ki, sualtı axınların sürəti normadan artıqdır, sualtı relyef daş-qaya və digər cisimlərlə zəngindir, ərazidə qəfləti dərinliklər, çuxurlar və xüsusən burulğanlar var. Odur ki, diqqətli olmalı, xilasedici olmayan çimərliklərdən istifadə etməməliyik”.

Sosioloq Lalə Mehralı isə dənizdə daha çox uşaq və yeniyetmələrin boğulması faktı barədə saytımıza açıqlamasında söyləyib ki, hər il dəniz mövsümündə təhlükəsizlik tədbirlərinə əməl etməyən, qadağan olunmuş ərazilərdə və nəzarətsiz çimən insanların ölüm hadisələri ilə rastlaşırıq: "Bu il də istisna olmadı. Yay mövsümü başlayandan dəniz xeyli can aldı. Tək dənizdə deyil, çaylar və kanallarda da boğulma xəbərləri tez-tez medianın gündəminə gəlir. Statistik məlumatlara baxanda görürük ki, ən çox azyaşlılar, yeniyetmələr boğulur. Deməli, nəzarət yoxdur. Çimərlikdə xüsusilə uşaqlar nəzarətsiz qalmamalı, xəbərdarlıq nişanlarına və xilasedicilərin tələblərinə əməl edilməlidir. Onlar yaşlarının verdiyi təcrübəsizlikdən dolayı buna əhəmiyyət vermir. Amma onları tək buraxan valideynləri bunun fərqində olmalıdır. Məsələn iki gənc gecə saat 4-də dənizdə batdı. Onların təxminən 14-15 yaşları olardı. Onlar gecə vaxtı dənizə necə girir? Valideynləri  o saatda onları evdən necə buraxır? Yaxud, üç azyaşlı çayda boğuldu - dörd, altı, səkkiz yaşlı uşaqlar. Təsəvvür edirsiniz? Üç körpə özbaşına çayda çimir. Bu normaldır?  Hava qaraldıqdan sonra suya girmək, təkbaşına çimməyə getmək, qadağan olunan ərazilərdə üzmək  - insanlar hamısını edirş FHN tez-tez xəbərdarlıq edir, lazımi tədbirlərə əməl etməyi məsləhət görür. Amma insanlar qadağan olunmuş ərazilərdə çimməyə davam edir, qadağan olunmuş saatlarda dənizə girir. Qadağaları pozmaq heç vaxt insana xeyir gətirmir, üstəlik, bu qadağanı dəniz boyda bir "əjdahanın" ağzında pozursansa geri dönüşü olmaz. Dəniz zarafatı sevmir”.

Ayhan