ABŞ-ın iqtisadi siyasətindəki dəyişikliklər olacaq?

Donald Trampın iqtisadi siyasəti, xüsusilə “Əvvəllər Amerika” şüarı ilə olan yanaşması, Cənubi Asiyanın iqtisadi və geosiyasi mənzərəsinə böyük təsir göstərə bilər. Onun ikinci prezidentlik dövründə Vaşinqtonun Cənubi Asiya siyasəti Hind-Sakit Okean vizionu ilə uyğunlaşdırılacaq. Hindistan bu vizionda əsas rol oynayacaq, çünki onun bu regiona töhfələri mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Xarici siyasət, ABŞ-Çin ticarət gərginlikləri fonunda, regionun təhlükəsizliyinə və iqtisadiyyatına ciddi təsir göstərəcək.

Tramp özünü “tarif adamı” kimi təqdim edir və iqtisadi platformasını əsasən ticarət rüsumları üzərində qurur. İkinci Tramp administrasiyasının iqtisadi millətçiliyi ön planda tutaraq, ABŞ maraqlarını üstünlük verəcəyi, fərdlər və korporasiyalar üçün vergi güzəştləri tətbiq edəcəyi gözlənilir. 2017-ci il Vergi Endirimləri və İş Qanununu qalıcı etmək də planları arasındadır. O, enerji, maliyyə və səhiyyə sahələrində tənzimləmələri azaldaraq uyğunluq xərclərini minimuma endirməyi və iqtisadi fəaliyyətə təkan verməyi hədəfləyir. Proteksionist ticarət siyasəti ilə sazişləri yenidən müzakirə edərək, idxalata – xüsusən də Çindən gələn məhsullara – rüsumlar tətbiq etməyi və daxili istehsalı artırmağı planlaşdırır.

Trampın 2024-cü il seçki kampaniyasındakı iqtisadi proqramları arasında Çin idxalatına 60 faiz, qlobal idxalata isə 10-20 faiz rüsum tətbiq etmək planı var. BRİKS ölkələrinin ticarət valyutası yaratması halında bu ölkələrdən gələn məhsullara 100 faiz rüsum tətbiq edilə biləcəyi də açıqlanıb. İnfrastruktur layihələrinə böyük sərmayələr qoyacağı, nəqliyyat, enerji və texnologiya sahələrində iş yerləri yaratmağa çalışacağı gözlənilir. Eyni zamanda, fosil yanacaqların istehsalını artırmaq və ətraf mühit tənzimləmələrini azaltmaqla enerji müstəqilliyini dəstəkləyəcək.

Onun iqtisadi siyasəti Cənubi Asiyaya ciddi təsirlər göstərə bilər. ABŞ-Çin ticarət gərginlikləri qlobal tədarük zəncirlərinin yenidən qurulmasına səbəb ola bilər. 2025-ci ilə qədər istehsalın 20 faizinin Çindən çıxarılması gözlənilir. Bu vəziyyətdə Malayziya, Vyetnam və Tailand kimi ölkələr öz ərazilərinə yeni fabriklər cəlb edərək bundan yararlana bilər. Bununla yanaşı, regionda ucuz istehsal üçün rəqabət davam edəcək.

Banqladeş və Hindistan kimi ixracdan asılı iqtisadiyyatlar Trampın proteksionist siyasətindən təsirlənə bilər. Banqladeşin ABŞ-a ixrac etdiyi məhsullara beş faiz rüsum tətbiqi bu ölkəyə ildə 487 milyon dollar itki gətirə bilər. ABŞ-dan gələn pul köçürmələrinin azalması da Banqladeş üçün böyük iqtisadi problem yarada bilər. Hazırda Banqladeş ABŞ-dan ildə 2.6 milyard dollar remittans alır ki, bu da ölkənin ümumi pul köçürmələrinin 15 faizini təşkil edir. Təhsil mübadilələri də zərər görə bilər. ABŞ-da hazırda təhsil alan 200,000-dən çox Cənubi Asiyalı tələbə digər ölkələrə, məsələn, Kanada, Avropa və ya Avstraliyaya yönələ bilər.

Banqladeşin hazır geyim sektoru ümumi ixracın 84.7 faizini təşkil edir və qlobal dəyər zəncirində irəliləmək üçün məhsul şaxələndirilməsi tələb olunur. Eyni zamanda, ölkə qanunvericiliyini optimallaşdırmalı, infrastruktura sərmayə qoyuluşunu artırmalı və daha dəyərli xidmətlər təqdim etməlidir. Təhsil sektorunda isə yerli institutlar gücləndirilməli və beynəlxalq akademik əməkdaşlıqlar inkişaf etdirilməlidir.

Cənubi Asiya regionu qlobal iqtisadi dəyişikliklərə uyğunlaşmaq üçün ixracı şaxələndirməli və xarici sərmayələri cəlb etməlidir. ABŞ-ın iqtisadi siyasətindəki dəyişikliklər regionda həm çağırışlar, həm də yeni imkanlar yaradır. Bu dəyişikliklərdən yararlanmaq üçün çevik və strateji yanaşmalar tələb olunur.

Gülay Qəribova