Sosium
Ana olmaq və iş dünyası: Qadınların balans dilemması
Müasir dünyada qadınlar həm ana, həm də peşəkar rolunu uğurla yerinə yetirmək üçün çalışırlar. Ancaq cəmiyyətlərdə mövcud olan sosial, iqtisadi və hüquqi maneələr qadınları bəzən bu iki seçim arasında qalmağa məcbur edir. Ana olmaq bioloji və emosional olaraq xüsusi bir mərhələ olsa da, karyera imkanlarından məhrum olmaq və ya iş həyatından geri qalmaq bir çox qadın üçün ciddi çətinliklər yaradır. Problem nədir?
Bir çox ölkədə qadınlar hamiləlik və analıq dövründə iş yerindən kifayət qədər dəstək ala bilmirlər. Hamiləlik zamanı məzuniyyət hüquqlarının məhdud olması, uşağa baxmaq üçün çevik iş saatlarının olmaması qadınların iş həyatından uzaqlaşmasına səbəb olur. Məsələn, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə qadınların çoxu analıq məzuniyyətindən yararlanmaq əvəzinə işdən ayrılmağa məcbur olur.
Bəzi cəmiyyətlərdə qadınlardan yalnız ana və ev xanımı rolunu yerinə yetirmələri gözlənilir. Karyera qurmaq istəyən qadınlar bəzən “uşaqlarını laqeyd qoymaqda” və ya “ailə həyatını ikinci plana atmaqda” günahlandırılırlar.
Keyfiyyətli və əlçatan uşaq baxımı imkanlarının olmaması qadınların karyeralarını davam etdirməsini çətinləşdirir. Bu məsələ daha çox aşağı və orta gəlirli ailələrdə müşahidə olunur, çünki özəl baxıcılar və ya körpələr evləri böyük maliyyə yükü tələb edir.
Bu problemlərlə bağlı ölkələr müxtəlif tədbirlər həyata keçirirlər.
Azərbaycan
Azərbaycanda analıq məzuniyyəti, qadınların iş həyatına dair hüquqlarını qoruyan mühüm bir sosial təminatdır. Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinə əsasən, analıq məzuniyyəti ümumilikdə 126 gündür və bu müddətə həmçinin doğuşdan əvvəl və sonra verilən vaxtlar daxildir. Bu müddət doğuşun təbii və ya çətin keçməsindən asılı olaraq dəyişə bilər:
1. Doğuşdan əvvəl: Qadınlar doğuşdan əvvəl 70 gün analıq məzuniyyəti alırlar.
2. Doğuşdan sonra: Doğuşdan sonra 56 gün (təbii doğuşda) və ya 70 gün (çətin doğuşda) məzuniyyət verilir.
Əgər qadın doğuş zamanı bir neçə uşaq dünyaya gətirərsə, analıq məzuniyyəti daha uzun olur.
Bundan əlavə, analıq məzuniyyəti dövründə qadınlar işə qayıtdıqda öz əvvəlki vəzifələrində işləməyə davam edə bilərlər. Analıq məzuniyyəti dövründə maaş ödənilir, amma bu maaş dövlətin müəyyən etdiyi məbləğə qədər olur. Həmçinin, uşağın bir yaşına qədər olan dövrdə, qadın işdən sonra uşağa baxmaq məqsədilə əlavə məzuniyyət (uşaq baxımı məzuniyyəti) ala bilər. Bu, müəyyən şərtlərə uyğun olaraq işə qayıtmamış qadınlara verilir.
Türkiyə
Qadınlar doğuşdan əvvəl 8 həftə (56 gün) analıq məzuniyyəti alırlar.
Əgər qadın bir neçə uşaq dünyaya gətirirsə, doğuşdan sonra analıq məzuniyyəti müddəti 2 həftə (14 gün) uzadılır.
Analıq məzuniyyəti dövründə, qadına dövlət tərəfindən müəyyən edilmiş bir məbləğdə müavinət ödənir. Bu məbləğ, işçinin əvvəlki dövrlərdəki əmək haqqına əsaslanır . Uşağın bir yaşına qədər olan dövrdə, qadınlar bir daha əlavə məzuniyyət ala bilərlər. Bu məzuniyyət dövrü əlavə ödənişsiz və ya maaşsız ola bilər. Türkiyədə həmçinin ata üçün də müəyyən bir müddət “babalıq məzuniyyəti” təklif olunur. Bu müddət 5 gündür və ata doğuş zamanı ana ilə birlikdə uşağa baxmaq hüququna malikdir.
Özbəkistanda da ata üçün müəyyən hüquqlar var. Ata, doğum zamanı və ya doğuşdan sonra uşağa baxmaq üçün müəyyən müddət məzuniyyət ala bilər, amma bu müddət qısa olur və ödənişsizdir.
Özbəkistanın qanunvericiliyi, analıq məzuniyyəti dövründə qadınların sosial və iqtisadi hüquqlarını qorumağa yönəlmişdir və sosial sığorta sistemi vasitəsilə bu hüquqlar təmin edilir. Bu, qadınların doğumdan sonra iş həyatına geri dönmələrinə və ailə həyatını davam etdirmələrinə kömək edir.
Skandinaviya ölkələri: İsveç və Norveç
Skandinaviya ölkələri qadınların ana və karyera arasında seçim etmək məcburiyyətində qalmaması üçün ən qabaqcıl modellərdən birini təklif edir. İsveçdə analıq məzuniyyəti 480 gün davam edir və bu müddət ərzində həm analar, həm də atalar məzuniyyətdən istifadə edə bilirlər. Norveçdə isə iş yerlərində çevik iş saatları tətbiq edilir və hər bir ailəyə uşaqlara baxım üçün hökumət dəstəyi təmin olunur.
Almaniya
Almaniyada “Elternzeit” (Valideyn Məzuniyyəti) siyasəti mövcuddur. Bu siyasətə əsasən, valideynlər 3 ilə qədər ödənişsiz məzuniyyət götürə bilər və bu müddət ərzində onların iş yerləri qorunur. Bundan əlavə, Almaniyada uşaq bağçalarının sayı çoxdur və dövlət bu xidmətləri subsidiyalaşdırır.
Yaponiya
Yaponiya iş mədəniyyətində qadınların daha çox təmsil olunması üçün müxtəlif tədbirlər görür. “Work-Life Balance” proqramları vasitəsilə analar üçün çevik iş rejimləri və iş saatlarının azaldılması tətbiq edilir. Bundan əlavə, Yaponiya hökuməti dövlət uşaq bağçalarının sayını artırır və bu xidmətlərə çıxışı asanlaşdırır.
ABŞ
ABŞ-da analıq məzuniyyəti məsələsi digər inkişaf etmiş ölkələrdən xeyli geridədir. Federal səviyyədə ödənişli analıq məzuniyyəti təmin edilmir, lakin bəzi ştatlar və özəl şirkətlər bu hüququ təmin edir. Məsələn, Kaliforniya ştatında ödənişli ailə məzuniyyəti proqramları mövcuddur.
1. Ödənişli Analıq Məzuniyyətləri: Hökumət və şirkətlər qadınlara uzunmüddətli ödənişli məzuniyyətlər təmin etməlidir.
2. Uşaq Baxımı Dəstəyi: Dövlət subsidiyaları ilə daha çox uşaq bağçalarının yaradılması və onların əlçatan olması təmin edilməlidir.
3. Çevik İş Rejimi: Qadınlara evdən işləmək və ya qısa iş saatları kimi imkanlar təqdim olunmalıdır.
4. Atalıq Məzuniyyəti: Ataların da uşağa baxım prosesinə cəlb olunması qadınların yükünü yüngülləşdirə bilər.
5. Qadınlara Dəstək Proqramları: İş yerlərində mentorluq proqramları, qadın rəhbərlər üçün təlimlər və peşəkar inkişaf üçün xüsusi imkanlar yaradılmalıdır.
Ana olmaq və karyera qurmaq dilemması yalnız qadınların problemi deyil, bu, bütün cəmiyyətin rifahını və inkişafını təsir edir. Hökumətlər və işəgötürənlər qadınların həyatını asanlaşdıracaq siyasətlər həyata keçirərək onların həm ailə, həm də karyera sahəsində uğur qazanmasına imkan yaratmalıdır. Dünyada mövcud olan nümunələr göstərir ki, qadınların bu balansı qoruyaraq uğur qazanması üçün çevik yanaşmalar və dəstəklər vacibdir. Azərbaycanda da bu istiqamətdə islahatların sürətləndirilməsi qaçılmazdır.
Bəsti RƏFİZADƏ
11:56 29.11.2024
Oxunuş sayı: 7379
