Tramp Putinə Ukraynada törətdiyi cinayətlərə görə cəzasız qalmaq üçün yardım edəcəkmi?
ABŞ-nin keçmiş prezidenti Cozef Bayden dövründə Vaşinqton beynəlxalq məhkəmələrlə əməkdaşlığı əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirmişdi. Lakin Donald Trampın yenidən hakimiyyətə qayıtması ilə bu əməkdaşlıq sürətlə dayandırılıb. Tramp vəzifəyə başladıqdan sonra atdığı ilk addımlardan biri Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə (BCM) qarşı sanksiyalar tətbiq etmək olub. Ardınca ABŞ Ukraynaya qarşı təcavüz cinayətlərinin araşdırılması məqsədilə yaradılmış Beynəlxalq Təcavüz Cinayətinin İstintaq Mərkəzindən (ICPA) geri çəkilib və Rusiya hərbi cinayətlərinə dair məlumatların toplanmasına cavabdeh olan koordinatoru vəzifəsindən azad edib.
Crossmedia.az xəbər verir ki, bu barədə "Kyiv Independent" nəşri məlumat yayıb.
Məlumata görə, Ukrayna müharibə başladığı gündən bəri Rusiya hərbçiləri və onların əmrlərini verən şəxslərin törətdiyi cinayətlərin sübutlarını toplamağa çalışır. Lakin beynəlxalq dəstək olmadan bu prosesin nəticə verməsi mümkün deyil.
Ukrayna Baş Prokurorluğunun açıqlamasına əsasən, Rusiya ordusu üç ildən artıq davam edən işğal dövründə təxminən 152 min müharibə cinayəti törədib. Ukrayna bu cinayətlərə görə məsuliyyət daşıyan 800-dən çox şəxsi müəyyənləşdirib. Lakin əsas məqsəd Rusiya Prezidenti Vladimir Putin və onun yaxın ətrafının məsuliyyətə cəlb edilməsidir.
2023-cü ildə yaradılmış ICPA məhz bu məqsədlə sübutların toplanmasını və gələcəkdə xüsusi tribunalın yaradılması üçün baza formalaşdırmağı hədəfləyirdi. Lakin Tramp administrasiyası 2025-ci ilin mart ayında bu istintaqdan geri çəkildiyini bəyan edib. Aprel ayında isə müharibə cinayətlərini araşdıran xüsusi qrupun rəhbəri vəzifəsindən uzaqlaşdırılıb.
Qeyd edək ki, fevral ayında Tramp BCM-in prokuroru Karim Xana qarşı sanksiyalar tətbiq edib. Səbəb kimi isə məhkəmənin İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu və keçmiş müdafiə naziri Yoav Qallant barəsində həbs qərarı çıxarması göstərilib.
Ukrayna üçün təhlükəli siqnalı
Ekspertlər Trampın bu qərarlarını beynəlxalq ədalət sisteminə ciddi təhlükə kimi dəyərləndirirlər. Hüquqşünas Maksim Vişçik bildirir ki, ABŞ-nin istintaqdan çəkilməsi simvolik baxımdan geriyə addım sayılsa da, texniki baxımdan istintaq prosesi davam edəcək.
Hüquq müdafiəçisi Katerina Raşevska isə qeyd edir ki, ABŞ heç vaxt BCM-in aktiv üzvü olmayıb və Bayden dövründəki əməkdaşlıq istisna hal təşkil edirdi. Tramp sadəcə ölkəni əvvəlki mövqeyinə qaytarır.
Hazırda beynəlxalq hüquq normalarına əsasən, bir dövlətin prezidenti, baş naziri və xarici işlər naziri toxunulmaz şəxs hesab olunur. Bu toxunulmazlığı yalnız xüsusi tribunal ləğv edə bilər. Lakin ABŞ-nin bu prosesdən geri çəkilməsi belə bir tribunalın gələcəyini sual altına qoyur.
Putin cəzasız qala bilərmi?
2023-cü ildə BCM Vladimir Putin və uşaq hüquqları üzrə komissar Mariya Lvova-Belova barəsində Ukraynalı uşaqların qanunsuz şəkildə Rusiyaya köçürülməsi ilə bağlı həbs qərarı çıxarıb. Lakin 2024-cü ilin sentyabrında Putin BCM-in üzvü olan Monqolustana səfər etsə də, orada saxlanılmayıb. Bu isə beynəlxalq hüququn açıq şəkildə pozulması kimi qiymətləndirilib.
Raşevska bildirir ki, üzv dövlətlərin bu cür davranışları məhkəməyə sanksiya tətbiq edən qeyri-üzv dövlətlərdən daha çox zərər verir: “Üzv dövlətlər öhdəlik götürüblər və bu öhdəlikləri yerinə yetirməlidirlər”, – deyə o qeyd edib.
Hazırda 20-dən çox ölkə Rusiya ordusunun müharibə cinayətlərinə dair istintaqa başlayıb. Lakin beynəlxalq ədalət sisteminin tam işləməsi illərlə vaxt tələb edə bilər.
Ukraynalı hüquqşünaslar bildirirlər ki, bu mərhələdə əsas hədəf rus komandirlərin məsuliyyətə cəlb olunmasıdır. Lakin işğal altındakı ərazilərə çıxışın olmaması, şahid və sübut çatışmazlığı bu prosesə ciddi şəkildə mane olur.
“Ədalət gələcək, amma bu, uzun və mürəkkəb bir yoldur”, – deyə Vişçik vurğulayıb.
Fatimə Məmmədova
22:37 08.05.2025
Oxunuş sayı: 951
