Böyük oyun gedir: Bir çox ölkədə hakimiyyət vaxtından tez dəyişəcək - Dövlətlərin adı açıqlandı
Dünya iqtisadiyyatı və Azərbaycan (Layihənin müəllifi Rüfət Quliyevdir)
ABŞ-nin maliyyə naziri Skott Bessent deyib ki, ölkəsi Rusiyaya
iqtisadi təzyiqləri artırmağa hazırdır, lakin bunun üçün avropalı müttəfiqlərin
dəstəyi lazımdır.
Bessent əlavə edib ki, Rusiya neftini alan ölkələrə əlavə ikinci
dərəcəli sanksiyaların və tariflərin tətbiqi Rusiya iqtisadiyyatının tamamilə
çökməsinə səbəb ola bilər və Rusiya Prezidenti Vladimir Putini danışıqlar
masası arxasına keçirə bilər.
Xatırladaq
ki, Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski bir gün əvvəl qeyd edib ki, Rusiyanı
sülhə doğru sövq etmək lazımdır və bunun açarı Avropa və ABŞ-nin birgə səylərindədir.
ABŞ Prezidenti Donald Tramp Rusiyaya qarşı yeni
sanksiyalar tətbiq etməyə hazır olduğunu bəyan edib.
Ağ Ev rəhbəri indiyədək
Rusiya- Ukrayna müharibəsi ilə bağlı dəfələrlə müxtəlif vədlər versə də,
sözünün üstündə dura bilməyib. Bu, Vaşinqtonun Şərqi Avropa siyasəti ilə bağlı
ciddi suallar yaratmaqla yanaşı, həm də proseslərin özünü mürəkkəbləşdirir.
Milli Məclisin dörd
çağırış deputatı (III, IV, V, VI), iqtisad elmləri doktoru, professor Rüfət
Quliyev bu barədə Crossmedia.az-ın suallarını cavablandırıb:
-
ABŞ-nin maliyyə naziri Skott
Bessent deyib ki, ABŞ Rusiyaya iqtisadi təzyiqləri artırmağa hazırdır. ABŞ-nin
bunun üçün imkanı varmı? Bu olsa tərəflər arasında siyasi gərginlik daha da
artacaqmı?
- Məsələ burasındadır ki, ABŞ
Çin və Hindistanın Rusiyadan enerji idxalının qarşısını almağa çalışır. Çin
razılaşmır. Hindistanın Rusiyadan enerji alan üç şirkətinin biri fəaliyyətini
davam etdirsə də, ikisi sxemini dəyişməkdədir. Son üç ildə Rusiyadan neft- qaz
ixracı 2,5 dəfə artıb, amma gəlir azalıb. Çünki qiymət aşağı düşüb. Yəni itirən
Rusiya və Avropa, qazanan isə Çin, Hindistan və Ərəb körfəzi ölkələridir. Yəqin
ki, Pekin və Dehli Vaşinqtonla
razılaşmayacaq, başqa yollar axtaracaq.
-
Qərbin bundan sonrakı
addımları nə ola bilər?
- Bu, sual altındadır. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, dünyanın yeraltı və yerüstü sərvətlərinin 40 faizi Rusiyadadır. Belə bir dövləti iqtisadi cəhətdən çökdürmək asan deyil. Ən ciddi “rıçak”lardan biri Rusiyanın beynəlxalq maliyyə əməliyyatlarından uzaqlaşdırılmasıdır. Həmçinin texnoloji baxımdan da Rusiya Qərbdən xeyli asılı vəziyyətdədir. Məsələ burasındadır ki, ABŞ-nin Avropaya ticarət rüsümü əslində rəsmi məlumatlarda göstərilənlərdən, yəni 15 faizdən çoxdur. Polad, aliminium və digər məhsuallara rüsum tətbiq olunur.Həmin polad və aliminium hansısa avadanlıqda istifadə olunanda onun da qiyməti 50 faizlik rüsumla hesablanır. Avropa liderləri özləri də etiraf edirlər ki, ABŞ ilə imzalanan ticarət sazişi nəticəsində onlar faktik olaraq böhran içindədirlər. Çünki avadanlıqların 30 faizinə 50 faizlik rüsum tətbiq olunur. Belə olan halda Avropa parlamenti çətin ki, ticarət sazişini təsdiqləsin. Nəzərə almaq lazımdır ki, kiçik və orta sahibkarlar bu sazişdən ziyan çəkirlər. Avropa necə ABŞ-yə dəstək verə bilər ki, indi özü asılı vəziyyətə düşüb?
-
ABŞ yaxın vaxtda Rusiya
iqtisadiyatını çökdürə və Moskvanı sülhə məcbur edə bilərmi?
- Xeyr, düşünmürəm. Bu, yaxın gələcək üçün mümkün deyil. Avropa Rusiyaya qarşı artıq 19 sanksiya paketi qəbul edib. Bunun nəticələri görünür. Amma Rusiya “diz üstə çökməyib”. Həm də Kreml rəhbərinin başqa yolu yoxdur. Əlbəttə, Rusiyanın bəzi proqnozları səhv oldu. Rusiya Ukraynanın bu qədər müqavimət göstərə biləcəyini gözləmirdi. Rusiya elə bilirdi ki, bir neçə aya Ukraynanı tam məğlub edə biləcək. Amma bu, belə olmadı. Qərb Ukraynaya inanılmaz formada köməklik göstərir. Lakin son aylarda bir neçə Avropa ölkəsi ukraynalıları geri qaytarmağa qərar verib. Rusiya rəhbərliyi başa düşür ki, istədiyinə nail olmasa, siyasi fəlakətlər ola bilər. Hətta Kreml rəhbəri Vladimir Putin hakimiyyətdən gedə bilər. Məsələ burasındadır ki, Rusiyada vəziyyət əslində kifayət qədər gərgindir. İnfrastukrur obyektlər dağıdlıb, benzin iki qat bahalaşıb və bu tendensiyanın qarşısını almaq mümkün deyil. Ümumiyyətlə, belə getsə, bir çox Avropa ölkəsində, o cümlədən Almaniya, İtaliya, Fransada ciddi siyasi böhranlar yarana, hakimiyyətlər dəyişə bilər.
-
Trampın hakimiyyətinin ilk
dövründə ABŞ- Rusiya münasibətləri inanılmaz dərəcədə loyal idi. İndi isə tədricən
gərginləşir. Bu gərginlik siyasi və hərbi baxımdan hansı səviyyəyə qədər
inkişaf edə bilər?
-
Tramp seçkiqabağı kampaniyası zamanı dəfələrlə demişdi ki, bir
günə müharibəni bitirə bilər. Odur ki, sülh yoluna, Moskva ilə dil tapa biləcəyinə
ümid edirdi. Amma alınmadı. Tramp administrasiya başa düşdü ki, Rusiyanın
xüsusi oyunu var və bu müharibənin davam etməsinə yönəlib. Ağ Ev rəhbəri dəfələrlə
vədlər versə də, heçbirini həyata keçirməyib. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki,
ABŞ-nin özünün də durumu yaxşı deyil. Tramp iqtisadiyyatla bağı vədlərini də
yerinə yetirə bilmədi. İşsizsizlik ABŞ-nin bir nömrəli problemidir. Qeyri- kənd
təsərrüfatı fəaliyyəti ilə məşğul olan 75 min yeni iş yeri açılmalı idi. Bunun yerinə 24 min iş yeri açıldı. İşsizlik isə 4,3 faizə çatıb. Bu, çox qorxulu rəqəmdir.
ABŞ-də indiyədək qədər bu qədər işsizlik olmayıb. Trampın opponentləri deyirlər
ki, belə getsə, ABŞ iqtisadiyyatı yenidən tənəzzül fazasına daxil ola bilər. Bu,ölkə
iqtisadiyyatı üçün ən qorxulu göstəricilərdəndir.
Kənan Novruzov
16:53 08.09.2025
Oxunuş sayı: 7401
