Milli Mətbuatın şərəf yolu

Milli mətbuat bir millətin düşünən, danışan, qələm tutan vicdanıdır. Bu vicdanın Azərbaycan xalqında oyandığı gün – 22 iyul 1875-ci il – bizim üçün sadəcə bir tarixi hadisə deyil, milli özünüdərk prosesinin başlanğıcıdır. Həmin gün Həsən bəy Zərdabinin təşəbbüsü ilə işıq üzü görən "Əkinçi" qəzeti sadə bir nəşr deyil, maarifçilik hərəkatının mətbu tribunasına çevrildi. Bu qəzetin səhifələrində xalqın dili, dərdi, arzusu yazıya çevrilmişdi. Yazmaq – o dövr üçün sadəcə məlumat vermək deyil, bir mövqeyi ifadə etmək, cəmiyyətə yön vermək və azad fikir üçün mübarizə aparmaq idi. "Əkinçi" qəzetinin ilk nömrəsi ilə başlayan bu mübarizə təkcə Zərdabinin mübarizəsi deyildi. O gündən etibarən Azərbaycanda qələm sahibləri öz xalqı üçün yazmağı bir vəzifə, bir vətən borcu bildilər. Hər dövrün öz mətbuat qəhrəmanları oldu. Çar senzurasına sinə gərən, sovet təbliğatına alternativ söz axtaran, müstəqillik illərində isə informasiya sahəsində suverenliyi qorumağa çalışan jurnalistlər xalqın səsinə çevrildilər. Mətbuat zamanla sadəcə maarifçilik funksiyası ilə kifayətlənmədi. O, həm də ictimai nəzarət vasitəsinə, dövlət və cəmiyyət arasında körpüyə çevrildi. Sovet dövründə bu körpü nə qədər senzura ilə çərçivələnsə də, qələm sahibləri sözün gücünə arxalanaraq xalqın hisslərini ifadə etməyə çalışırdılar. Bəzən satiranın arxasında, bəzən publisistikanın sərt dili ilə ictimai ədaləti səsləndirirdilər. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə isə mətbuat azadlığı öz ən gözəl nümunəsini göstərdi. Qısa, lakin parlaq bu dövrdə azad mətbuat orqanları demokratik cəmiyyətin, insan hüquqlarının, xalq hakimiyyətinin səsinə çevrildi. Senzura olmadan fəaliyyət göstərən qəzet və jurnallar milli istiqlalın ideoloji əsaslarını möhkəmləndirirdi. Bu dövr sübut etdi ki, azad sözlə idarə olunan cəmiyyət daha sürətlə inkişaf edir, daha sağlam təməllər üzərində qurulur.

Sovet illərində mətbuat nə qədər sistemə tabe olsa da, yenə də bir çox ziyalılar sözün dəyərini qoruyub saxlamağa çalışdı. Bu dövrdə mətbuat əksər hallarda ideoloji təbliğat vasitəsi kimi təqdim olunsa da, bəzi yazarlar mədəniyyət, elm, ədəbiyyat sahəsində dolayısı ilə maarifçi fəaliyyətlərini davam etdirirdilər. Onlar zamanın sərt qaydalarına uyğun olaraq oxucuya doğru mesajlar çatdırmağı bacarırdılar. 1991-ci ildə müstəqillik əldə edildikdən sonra Azərbaycan mətbuatı yeni bir mərhələyə qədəm qoydu. Azad söz üçün hüquqi baza yaradıldı, senzura ləğv edildi, yeni qəzetlər və jurnallar fəaliyyətə başladı. İnformasiya texnologiyalarının inkişafı isə bu prosesə təkan verdi. Jurnalistika yeni formatlarda özünü göstərməyə başladı: televiziya, radio, internet portalları, sosial media kanalları mətbuatın üfüqlərini genişləndirdi. Ulu Öndər Heydər Əliyevin ikinci dəfə hakimiyyətə gəlişi ilə mətbuat daha dayanıqlı inkişaf müstəvisinə keçdi. Onun rəhbərliyi ilə informasiya sahəsində qanunvericilik bazası möhkəmləndirildi, dövlətin media siyasəti formalaşdırıldı. Həm peşəkar medianın, həm də jurnalistlərin hüquqi, sosial və iqtisadi təminatı üçün mühüm addımlar atıldı. Heydər Əliyev deyirdi: “Azad mətbuat, söz və fikir azadlığı müstəqil dövlətin əsas sütunlarından biridir.” Bu ifadə təkcə nəzəri fikir deyil, real siyasi xətt idi. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi dövründə isə informasiya təhlükəsizliyi və media islahatları daha da sistemləşdi. Medianın peşəkarlığı artırıldı, yeni jurnalist nəsli yetişdirildi, informasiya cəbhəsində milli maraqları qorumaq üçün strateji yanaşmalar tətbiq olundu. Mətbuat Şurasının, Medianın İnkişafı Agentliyinin və digər qurumların fəaliyyəti nəticəsində media sahəsi daha strukturlaşmış şəkildə inkişaf etməyə başladı. Milli mətbuat bu gün təkcə ölkə daxilində deyil, beynəlxalq aləmdə də Azərbaycan həqiqətlərinin carçısı rolunu oynayır. Qarabağ həqiqətlərinin dünyaya çatdırılmasında, 44 günlük Vətən müharibəsi zamanı informasiya cəbhəsində əldə edilən qələbələrdə mətbuatın rolu əvəzolunmaz oldu. Jurnalistlər ön cəbhədə döyüşən əsgərlər qədər fədakarlıq göstərərək informasiya müharibəsinin əsgərləri oldular. Onlar təkcə xəbərləri çatdırmadılar, həm də xalqın ruhunu ucaltdılar, tarixi ədalətin bərpa olunduğunu dünyaya bəyan etdilər.

Bu gün Azərbaycan mətbuatı yeni çağırışlarla üz-üzədir. Qlobal informasiya axınının sürətlənməsi, saxta xəbərlərin yayılması, süni intellekt və rəqəmsal texnologiyalar fonunda media peşəkarlığı, operativlik və məsuliyyət baxımından daha da inkişaf etməlidir. Milli mətbuat təkcə xəbər daşıyıcısı deyil, həm də milli-mənəvi dəyərlərin qoruyucusu, ictimai rifahın dəstəkçisi, dövlətçilik düşüncəsinin daşıyıcısı olmalıdır. Peşəkar jurnalist təkcə məlumatı yayan deyil, həm də onu dəqiqləşdirən, məsuliyyətlə təqdim edən, oxucuda maarifçi təfəkkür yaradan şəxsdir. Bu kontekstdə jurnalistika həm bir sənətdir, həm də vicdanın missiyasıdır. Jurnalistin yazısı təkcə sözlər toplusu deyil, o, həm də bir mövqe, bir düşüncə və bir əqidə təzahürüdür. Bu gün ölkədə media təhsili də ön plana çıxır. Ali məktəblərdə jurnalistika fakültələrinin fəaliyyət göstərməsi, ixtisaslı mütəxəssislərin hazırlanması, beynəlxalq jurnalistika standartlarının öyrədilməsi bu sahənin gələcəyini təmin edən əsas amillərdir. Elmi əsaslarla formalaşan jurnalist hazırlığı informasiya dövrünün tələblərinə cavab verən peşəkar nəsil yetişdirir. Dövlətin jurnalistlərə göstərdiyi qayğı da diqqətəlayiqdir. Prezidentin sərəncamı ilə jurnalistlər üçün mənzil tikintisi, mükafatlandırma tədbirləri, informasiya siyasətinin dəstəklənməsi və digər sosial təşəbbüslər media sahəsinin inkişafını stimullaşdırır. Bu, bir daha onu göstərir ki, Azərbaycan dövləti azad, obyektiv və məsuliyyətli mətbuatın strateji rolunu qəbul edir və ona dəstək verir. Sosial medianın sürətli inkişafı yeni imkanlarla yanaşı, yeni məsuliyyətlər də doğurur. Ənənəvi media ilə bərabər, rəqəmsal platformalarda da informasiya təhlükəsizliyini qorumaq, cəmiyyəti dezinformasiyadan qorumaq, milli maraqları müdafiə etmək jurnalistikanın əsas vəzifələrindən biridir. Bu dövrdə media savadlılığı, informasiya etikasına riayət və ictimai şüurun formalaşdırılması daha böyük əhəmiyyət daşıyır. Milli Mətbuat Günü – 22 iyul təkcə bir bayram deyil. Bu, həm də vicdanın, qəlbin, sözün, əqidənin günüdür. Bu tarix hər il bizə xatırladır ki, söz yazanlar – sözün əsgərləri – cəmiyyətin irəli getməsində mühüm missiya daşıyırlar. Bu gün biz hər bir jurnalistə, hər bir qələm sahibinə borcluyuq. Onların fədakar əməyinə hörmət və dəyər göstərmək hər birimizin vətəndaşlıq vəzifəsidir. Tarix boyunca mətbuat nümayəndələri zamanın çətin sınaqlarından keçsələr də, daim həqiqətin və ədalətin yanında oldular. Onlar bəzən təzyiqlərə məruz qaldılar, bəzən həyatları ilə haqq sözün bədəlini ödədilər, amma heç zaman xalqın səsinə çevrilməkdən imtina etmədilər. Mətbuatımızın şərəfli yolu – onun hər sətri, hər başlığı, hər sərlövhəsi bu fədakarlığın izlərini daşıyır. Bugünkü reallıqda isə bizə daha çox düşünən, araşdıran, analiz edən jurnalistlər lazımdır. Təkcə xəbər vermək deyil, məlumatı süzgəcdən keçirib düzgün şəkildə cəmiyyətə təqdim etmək, hadisələrin arxa planını izah etmək, dəyərləndirmə aparmaq medianın əsas funksiyalarına çevrilməlidir. Azərbaycan mətbuatı təkcə milli səviyyədə deyil, türk dünyasında və beynəlxalq mediada da öz yerini möhkəmləndirməlidir. Azərbaycanın səsi, haqqı, ədaləti dünyaya ancaq güclü və peşəkar mətbuat vasitəsilə çatdırıla bilər. Bu baxımdan, jurnalistika sahəsində regional və beynəlxalq əməkdaşlıqlar genişləndirilməli, Azərbaycan mediası qlobal informasiya sistemində daha fəal rol oynamalıdır. Sonda isə demək olar ki, milli mətbuatın inkişafı, onun azadlığı və müstəqilliyi Azərbaycan dövlətçiliyinin inkişafı ilə birbaşa bağlıdır. Güclü dövlət, güclü mətbuatla yanaşı inkişaf edir. Söz azadlığına, informasiyaya çıxış hüququna dəyər verən bir cəmiyyət isə daim tərəqqi yolundadır.

Fərid Mustafayev 

YAP Yasamal rayon Elm və Təhsil Nazirliyinin Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutu üzrə ərazi partiya təşkilatının sədr müavini