Kəşmir münaqişəsi: Ərazi hansı ölkənin sərhədləri daxilində yerləşir?
Kəşmir bu gün Hindistan, Pakistan və Çin arasında bölünmüş bir ərazi kimi tanınır və uzun illərdir bu üç ölkə arasında davam edən mübahisə və qarşıdurmaların mənbəyidir.
Hindistan, Pakistan və Çin sərhədlərinin kəsişdiyi nöqtədə yerləşən Keşmir, dağlıq bir bölgədir. Himalay dağlarının qərb ucunun cənubundakı vadi bu adla tanınır. Burada istehsal olunan və “kaşmir” adlanan parça da adını bu bölgədən alır.
Kəşmir, Böyük Britaniyanın müstəmləkəsi olduğu dövrdə 1947-ci ildə Hindistan və Pakistanın müstəqil olmasından sonra mübahisəli hala gəldi. Əhalisinin böyük hissəsinin müsəlman olması səbəbilə Pakistan bu bölgəyə iddia irəli sürdü. Lakin həmin dövrdə bölgəyə rəhbərlik edən Keşmir əmiri Hindistana birləşməyi seçdi və bu qərarla Hindistan da bölgəyə sahiblənmiş oldu.
Srinagar başda olmaqla bölgənin cənub hissəsi Hindistanın Cammu və Keşmir əyalətinə daxil edildi, şimal hissəsi isə Pakistanın nəzarətinə keçdi. Pakistanın nəzarətində olan hissəyə “Azad Kəşmir” deyilir.
1960-cı ildə Çin, bölgənin şərqində yerləşən Aksay Çin hissəsini işğal edərək nəzarəti ələ aldı və bu ərazi hələ də Çin Xalq Respublikasının nəzarətindədir. Mübahisəli ərazinin bir hissəsi isə 1977-ci ildə Pakistan torpaqlarına birləşdirildi.
Kəşmir adı haradan gəlir?
“Kəşmir” adı qədim Sanskrit dilindəki “káśmīra” sözündən törəmişdir. Nilamata Purana adlı qədim mənbəyə görə, bölgə əvvəllər göl olmuş və bu göl quruduqdan sonra vadi yaranmışdır. Bu fikir həm də müasir geoloqlar tərəfindən dəstəklənir. Alternativ etimologiyaya görə isə “Kəşmir” adı Vedalarda adı keçən bilge Kaşyapadan (Kashyapa) gəlir və “Kaşyapanın gölü” və ya “Kaşyapanın dağı” mənasını verir.
Kəşmirin strateji əhəmiyyəti
-Strateji mövqe: Kəşmir Hindistan, Pakistan və Çin sərhədlərinin kəsişmə nöqtəsində yerləşdiyinə görə hərbi və geosiyasi baxımdan olduqca strateji əhəmiyyət daşıyır. Bu səbəblə bölgə zaman-zaman müharibələrə səbəb olmuşdur.
– Su resursları: Kəşmir həm Hindistan, həm də Pakistan üçün həyati əhəmiyyət daşıyan çayların mənbəyidir. Bu çaylar kənd təsərrüfatı və enerji istehsalı üçün vacib olduğundan, bölgəyə nəzarət su ehtiyatlarına nəzarətlə də əlaqəlidir.
– Siyasi və dini faktorlar: Bölgənin əksəriyyəti müsəlmanlardan ibarət olsa da, Hindistanın qalan hissəsində hindu əhali üstünlük təşkil edir. Bu səbəbdən, Kəşmir dini və siyasi bir mübahisə mövzusuna çevrilmişdir.
– Beynəlxalq münasibətlər: Keşmir problemi yalnız Hindistan, Pakistan və Çin deyil, eyni zamanda BMT və digər beynəlxalq aktorları da maraqlandırır. Bu vəziyyət, bölgənin sülh yolu ilə həllini çətinləşdirir.
Mədinə Cəlilova
20:23 08.05.2025
Oxunuş sayı: 1263
