OPEK+ ölkələrinin qərarları neft qiymətinə birbaşa təsir göstərir
Qlobal enerji bazarında neftin qiyməti təkcə fiziki tələbat və təklif balansı ilə deyil, həm də siyasi və iqtisadi faktorların qarşılıqlı təsiri ilə formalaşır. Son illərdə xüsusilə OPEK və OPEK+ ölkələrinin neft hasilatı ilə bağlı verdiyi qərarlar dünya neft bazarında qiymətlərin dalğalanmasında mühüm rol oynayır. Hasilatın artırılması və ya azaldılması istiqamətində atılan addımlar qlobal bazarda təchizat səviyyəsinə birbaşa təsir göstərərək, qiymətlərin dəyişməsinə səbəb olur. Eyni zamanda, “futures” adlanan gələcək tarixli müqavilələrlə həyata keçirilən ticarət də bu qiymətlərin sabitliyi və ya dəyişkənliyi baxımından önəmli mexanizmlərdən biridir.
İqtisadçı-alim, professor Murad Tağıyev bu mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a münasibət bildirərək qeyd edib ki, neftin qiyməti sənaye istehsalının səviyyəsi ilə sıx bağlıdır. Onun sözlərinə görə, bu məhsula olan qlobal tələb ilk növbədə sənaye sahəsindəki canlanmadan asılıdır. Yəni dünya iqtisadiyyatında fəallıq artdıqca, neftə olan tələbat da yüksəlir.
Professor bildirib ki, qiymətə ciddi təsir edən amillərdən biri də “fyuçers” müqavilələridir. Bu tip sazişlər vasitəsilə neft əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş qiymətlə gələcəkdə təhvil verilmək şərtilə alınır və satılır. Nəticədə bazarda baş verən real qiymət dəyişiklikləri müqavilə üzrə alıcıya və ya satıcıya iqtisadi üstünlük qazandırır.
Murad Tağıyev əlavə edib ki, OPEK+ ölkələrinin hasilatla bağlı verdiyi qərarlar neftin bazar qiymətinə birbaşa təsir edir: “OPEK+ daxilində hasilat həcminin azaldılması ilə bağlı qərar qəbul edildikdə, bazarda təklif azalır və bu da qiymətlərin artmasına səbəb olur. Əksinə, hasilat artdıqda bazarda bolluq yaranır və qiymətlər aşağı düşür. Bu da satış həcmlərinin dəyişməsinə səbəb olur. Qiymət qalxdıqda satışlar azalır, ucuzlaşdıqda isə tələbat artır”.
Ekspert vurğulayıb ki, dünya iqtisadiyyatında sabitlik hökm sürdükcə, neftin qiyməti də sabit və yüksək səviyyədə qalır. Ancaq iqtisadi qeyri-müəyyənlik fonunda bu tarazlıq pozulur, nəticədə qiymətlərdə dalğalanmalar müşahidə olunur və bazarda tələbin dəyişməsi baş verir.
Sonda professor qeyd edib ki, əsas neft istehsalçılarının bu gün də qiymətə təsir imkanları mövcuddur: “Ya neft ucuz qiymətə daha çox satılır, ya da baha qiymətə daha az həcmdə satış həyata keçirilir. Neftin satış həcminin onun qiymətinə hasil olan dəyəri isə təxminən dəyişməz olaraq qalır. Yəni neftdən əldə olunan gəlir sabit qalır. Bu, neft ehtiyatları çox olan ölkələrə aiddir. Lakin zəngin neft ehtiyatlarına malik olmayan ölkələr bu prosesdən uduzurlar. Dünya bazarında neftin qiyməti aşağı düşəndə, bu ölkələrin gəlirləri azalır. Çünki onların təchizat imkanları məhduddur”.
“Yəni neft təchizatı kiçik olan ölkələr qısa müddətdə neft bazarına böyük həcmdə neft çıxara bilmirlər. Onlar üçün daha sərfəlisi odur ki, neft baha olsun və nisbətən az miqdarda satılsın”, – deyə professor vurğulayıb.
Zəhra Ağayeva
21:36 04.06.2025
Oxunuş sayı: 11797
