Rusiyanın Avropa İttifaqı üçün enerji təchizatçısı kimi rolu onilliklər boyu güclü olsa da, son illərdə geosiyasi gərginliklərin artması, xüsusilə də Rusiya-Ukrayna münaqişəsi, bu əlaqələrə böyük təsir göstərdi. İttifaqın Rusiyadan enerji asılılığını azaltmaq və yeni enerji mənbələri axtarmaq qərarı Avropanın enerji siyasətini yenidən formalaşdırma ehtiyacını gündəmə gətirdi. Rusiyadan enerji axınının kəsilməsi ilə Avropa yalnız iqtisadi təsirlərlə deyil, həm də enerji təhlükəsizliyi məsələləri ilə üzləşdi, bu da İttifaq daxilində strateji yenilikləri qaçınılmaz etdi.
Rusiyadan enerji axınının kəsilməsi ilə Avropa İttifaqı təchizat mənbələrini diversifikasiya etmək zərurəti ilə qarşı-qarşıya qaldı. Bu istiqamətdə İttifaq, ABŞ və Qətər kimi ölkələrdən maye qaz (LNG) idxalını artırmaqla yanaşı, Norveç və Azərbaycan kimi ölkələrlə enerji əməkdaşlığını gücləndirir. Xüsusilə Azərbaycanın "Cənub Qaz Dəhlizi" vasitəsilə Avropaya təbii qaz nəqlini artırması Avropa üçün mühüm alternativ mənbəyə çevrilib. Bu dəyişiklik, qitənin enerji təchizatında daha çevik və dayanıqlı bir sistemə sahib olmasına imkan verərək, həm iqtisadi, həm də geosiyasi təhlükəsizliyi təmin edir.
Dünya nəhəngindən enerji asılılığının azalması, Avropa İttifaqının yaşıl enerji siyasətini daha sürətli həyata keçirmək niyyətini gücləndirdi. Avropanın enerji təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə bərpa olunan enerji mənbələrinə qoyulan investisiyalar sürətlə artır. Günəş, külək və su elektrik stansiyaları ilə yanaşı, hidrogen texnologiyasının inkişafı da strateji əhəmiyyət qazanır. Enerji keçidi ilə Avropa, həm enerji təhlükəsizliyini təmin edəcək, həm də ekoloji baxımdan dayanıqlı bir gələcəyə doğru irəliləyəcək. Bu proses qlobal iqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizə strategiyasında Avropanın liderliyini gücləndirir. Rusiyadan enerji asılılığının kəsilməsi qısa müddətdə Avropa İttifaqında enerji xərclərinin artmasına səbəb olub. Rusiya ilə mövcud olan ucuz qaz müqavilələri pozulduğu üçün Avropa ölkələri yüksək qiymətlərlə alternativ enerji mənbələrinə yönəlməli oldular. Bu vəziyyət xüsusilə sənaye sahəsində istehsal xərclərinin yüksəlməsinə və ümumi inflyasiyaya təsir göstərdi. Həmçinin, qaz qiymətlərinin yüksəlməsi Avropada istehlakçılar üçün enerji xərclərinin artmasına səbəb olaraq iqtisadi yükü artırır. Avropa ölkələri isə bu təsirləri minimuma endirmək üçün enerji subsidiyaları və vergiləri azaltmaq kimi tədbirlər həyata keçirməyə çalışır.
Avropa İttifaqının Rusiya ilə enerji əlaqələrinin kəsilməsi qlobal geosiyasi balansda dəyişikliklərə səbəb olur. Avropa İttifaqı bu əlaqələri dəyişdirməklə yeni əməkdaşlıqlara yönəlib və Mərkəzi Asiya, Orta Şərq və Qafqaz bölgəsində enerji əməkdaşlıqlarını artırmaq niyyətindədir. Xüsusilə Azərbaycan və Türkiyə ilə enerji sahəsində əməkdaşlıqlar, Avropa üçün yeni enerji marşrutlarının yaradılmasında mühüm rol oynayır. Bu dəyişiklik, həm də Rusiyanın iqtisadi təsir dairəsinin zəifləməsinə gətirib çıxarır və Avropaya öz enerji siyasətində daha müstəqil bir mövqe qazandırır. Bu həm də Avropanın enerji təhlükəsizliyini möhkəmləndirərək, qitənin geosiyasi qərarlarda daha sərbəst davranmasına imkan yaradır.
Avropa İttifaqının enerji siyasətində Rusiya ilə əlaqələrin kəsilməsi uzunmüddətli perspektivdə Avropaya daha dayanıqlı bir enerji bazası qazandırsa da, müəyyən riskləri də ortaya çıxarır. İlk növbədə, alternativ mənbələrin iqtisadi və logistik tələbləri, həmçinin bərpa olunan enerji texnologiyalarının tam gücü ilə istifadəyə verilməsi üçün zaman tələb olunur. Qısa müddətli dövrdə isə qlobal enerji bazarındakı qiymət dalğalanmaları və enerji təchizatı problemləri Avropanın iqtisadi sabitliyinə təsir edə bilər. Bununla yanaşı, Rusiyanın öz enerji ehtiyatlarını Asiya və digər bölgələrə yönəltməsi ilə Çin və digər Asiya ölkələri ilə münasibətləri gücləndirməsi, qlobal iqtisadi münasibətlərdə yeni təmərküzləşmələr yarada bilər.
Avropa İttifaqının enerji siyasətində Rusiyadan asılılığı aradan qaldırmaq qərarı qlobal iqtisadi və geosiyasi nizamın yenidən formalaşmasına səbəb olur. Bu dəyişiklik, Avropanın enerji təhlükəsizliyi, yaşıl enerji keçidi və geosiyasi müstəqillik yolunda mühüm addımlar atmasını təmin edir. Uzunmüddətli dövrdə bu siyasət, Avropanın dünya səhnəsindəki mövqeyini gücləndirərək, yeni bir iqtisadi və siyasi düzən yaratmağa kömək edə bilər.
Əli Hüseynov
