Texnologiya

Bu, ölkədə rəqəmsal hüquqların və media etikası anlayışının inkişafına mühüm təsir göstərəcək - Açıqlama

Gələn ildən etibarən Azərbaycanda vətəndaşların şəxsi məlumatlarının qorunması və onların istifadəsinə nəzarət sahəsində mühüm yeniliklər həyata keçiriləcək. Rəqəmsal inkişaf istiqamətində atılan addımlar nəticəsində hər bir vətəndaş artıq öz məlumatlarının kim tərəfindən, nə vaxt və hansı məqsədlə istifadə olunduğunu şəffaf şəkildə izləyə biləcək.

Bu islahatlar Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən İnnovasiya və Rəqəmsal İnkişaf Agentliyi (IRIA) tərəfindən həyata keçirilir və "MyGov" platforması vasitəsilə reallaşdırılır. Yeni sistem vətəndaşlara şəxsi məlumatlarının istifadəsinə dair razılıqlarını müstəqil şəkildə idarə etmək imkanı verir istənilən şəxs və ya qurumun məlumatlara girişini məhdudlaşdırmaq, müəyyən müddətə və ya birdəfəlik icazə vermək mümkün olacaq.

Eyni zamanda, vətəndaşlar məlumatlarından hər hansı dövlət və ya özəl qurum tərəfindən istifadə olunduqda dərhal bildiriş alacaqlar. Bu da şəffaflığın təmin edilməsinə, şəxsi məlumatların təhlükəsizliyinin artırılmasına və vətəndaşların dövlət xidmətlərinə olan etimadının güclənməsinə xidmət edəcək.

Beləliklə, 2026-cı ildən etibarən Azərbaycan vətəndaşları şəxsi məlumatlarının idarə edilməsində tam şəffaf və nəzarət olunan bir mühitdə iştirak edərək rəqəmsal dövlət idarəçiliyinin real faydalarını hiss edə biləcəklər.

Məsələ ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən İKT üzrə mütəxəssis Qoşqar Bəylərov Azərbaycanın rəqəmsal idarəetmə sistemində şəxsi məlumatların istifadəsinə vətəndaş nəzarətinin tətbiqi istiqamətində atılan addımın prinsipcə, çox müsbət və zəruri yenilik olduğunu bildirib: "Bu, dövlət-vətəndaş münasibətlərində şəffaflığın artırılmasına, rəqəmsal mühitdə etimadın möhkəmlənməsinə xidmət edir. Çünki bu gün istər dövlət, istərsə də özəl sektor səviyyəsində vətəndaş haqqında toplanan məlumatların həcmi çox böyükdür və onların hansı məqsədlərlə istifadə olunduğu bəzən qeyri-müəyyən qalır.

“MyGov” platformasının vətəndaşlara məlumatların istifadəsinə razılıq vermək, onu məhdudlaşdırmaq və ya tamamilə ləğv etmək imkanı yaratması, əslində, Avropa İttifaqının “Ümumi Məlumatların Qorunması Qaydaları”na (GDPR) bənzər yanaşmadır. Bu, müasir rəqəmsal idarəetmə standartlarının Azərbaycan modelinə inteqrasiyasını göstərir. Əgər bu sistem real şəkildə vətəndaşın gündəlik rəqəmsal təcrübəsində işlək olarsa, bu, şəxsi məlumatların müdafiəsi mədəniyyətinin formalaşmasına və dövlət xidmətlərində şəffaflığın dərinləşməsinə ciddi töhfə verəcək.

Bununla belə, nəzərə almaq lazımdır ki, texnoloji platformanın mövcudluğu hələ tam hüquqi təminat anlamına gəlmir. Bu islahatın effektivliyi üçün bir neçə vacib şərt mövcuddur. Əvvəla, hüquqi mexanizmlər tam şəkildə işlək olmalıdır ki, vətəndaşın razılığı olmadan məlumat istifadəsinə yol verildiyi halda məsuliyyət aydın şəkildə müəyyən edilsin. Eyni zamanda, müstəqil nəzarət mexanizmlərinin yaradılması vacibdir, çünki dövlət qurumlarının özləri tərəfindən toplanan məlumatların istifadəsinə də real nəzarət təmin edilməlidir".

Mütəxəssis həmçinin rəqəmsal savadlılığın artırılmasının mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini qeyd edib: "Vətəndaş bilməlidir ki, şəxsi məlumatını hansı hallarda, kimə və niyə icazə verdiyini, eləcə də bu məlumatların idarə edilməsinin onun hüquqlarına necə təsir göstərə biləcək.

Əgər bu üç istiqamətdə paralel addımlar atılarsa, Azərbaycan rəqəmsal idarəetmənin yalnız texnoloji deyil, etik və hüquqi dayanıqlılıq mərhələsinə keçmiş olacaq. Bu da ölkədə rəqəmsal hüquqların və media etikası anlayışının inkişafına mühüm təsir göstərəcək".

Elmir Heydərli