İçimizdəki düşmən: "Eqolu olmaq özgüvənsiz insanların cəmiyyətdə istifadə etdiyi müdafiə qalxanıdır" - Psixoloqla müsahibə
Bəzən ətrafımızda özlərindən çoxrazı
insanlarlsa rastlaşırıq.Necə deyərlər, sanki alçaq dağları onlar yarıbmış kimi…
Bu, bir çox halda bizdə qarşı tərəfə qarşı heç də müsbət təəssürat yaratmır.
Əksinə, həmin şəxs haqqında şüurumuzda mənfi fikirlər yaranır. Bu,
psixologiyada gündəlik həyatda tez- tez eşitdiyimiz “eqo” termini ilə izah
olunur.Tez- tez başqaları haqqında onun eqolu olduğunu eşiditik. Elə özümüz də
deyirik. Bəs əslində eqo nədir?
BDU-nun Sosial elmlər və psixologiya
fakültəsinin müəllimi, psixologiya üzrə fəlsəfə doktoru, Müşfiq Mustafayev bu
barədə Crossmedia.az-ın suallarını cavablandırıb:
– İnsanlarda həddindən artıq eqo nə qədər ziyanlıdır? Bu, onun davranışlarında nələrə səbəb ola bilər?
– İnsanlarda həddindən artıq eqo, əksər hallarda, onlarda "hər şeyi bilirəm" illuziyasının yaranmasına səbəb olur ki, bu da gələcəkdəki inkişafın qarşısını alan ən böyük maneəyə çevrilir. Çünki, "hər şeyi bilirəm" illuziyasına qapılmaq, insanın özü də fərqində olmadan, özünü davamlı bilik və bacarıq cəhətdən ondan aşağı olan insanlarla münasibət qurmasına, özünü həmin insanlarla əhatələməsinə gətirib çıxarır. Eyni zamanda həmin insan hər hansı bir situasiya nəticəsində özündən daha bilikli və bacarıqlı insanla qarşılaşdıqda, onun bilik və bacarıqlarını görməzdən gəlir, həmin insanda yalnız zəif və qüsurlu tərəfləri axtararaq, onu öz zehnində "aşağı səviyyə"yə salmağa çalışır. Nəticədə, artıq təkcə öz zehnində deyil, həmçinin ətrafda da zehnindəkilərinin "təsdiq"ini görən bu insanların "eqo" su daha da artmış olur.
– Həddindən artıq eqo ilə mübarizə aparmaq
üçün nə etmək lazımdır?
– Həddindən artıq eqo ilə mübarizə aparmağın ən effektiv yolu, insanın özünü tanımasıdır. Çünki özü ilə səmimi olan və səmimi olması nəticəsində özü ilə üzləşən insan, ilk növbədə özünün bütün müsbət və mənfi, zəif və güclü tərəflərini anlamağı və qəbullanmağı bacarır. Nəticə olaraq özünü anlamış və qəbullanmış insan davamlı öz güclü tərəflərini daha da inkişaf etdirməyə və zəif tərəflərini isə gücləndirməyə çalışır. Yəni, insan özü ilə məşğul olmağa başlayır. Özü ilə məşğul olan insanın da həddindən artıq eqolu olması demək olar ki, qeyri-mümkün olur. Bundan əlavə olaraq, özünü tanıyan insan, başqalarının da, başqa güclü və zəif tərəflərinin olduğunu anlamış olur. Nəticədə digər insanlarla müqayisə aparmağın heç bir zaman dəqiq olmadığını, hər zaman nisbi olduğunu başa düşür. Nəticə olaraq, özünü başqalarından üstün və ya aşağı görmür.
– Bəzən insanlar əsassız yerə özlərindən o qədər razı olurlar ki, bu, kollektivlə münasibətə, işin keyfiyyətinə mənfi təsir edir. Necə düşünürsünüz, ümumiyyətlə eqonu idarə etmək mümkündürmü?
– İnsanların həddindən artıq, əsassız yerə özündən razı olması, təbii ki, kollektivlə münasibətə və işin keyfiyyətinə mənfi təsir edən əsas amillərdəndir. Çünki bu insanlar kollektivdə davamlı başqalarında "qüsur" və onları özlərindən aşağı görəcək məqam axtarırlar və "tapdıqda" dərhal həmin insanların bu "qüsur"larını üzlərinə vuraraq onları pərt etməyə çalışırlar. Əsassız yerə özündən razılığın işin keyfiyyətinə mənfi təsir etməsi məsələsinə gəldikdə isə, qeyd edim ki, mənfi təsirin əsas səbəbi, bu insanların öz gördükləri işə obyektiv qiymətləndirmə ilə yanaşa bilməməsi olur. Çünki, onlar bir iş gördükdə "bu işi necə edim ki, daha yaxşı yerinə yetirmiş olum" deyə yox, "mən bu işi görürəmsə, mütləq ki, yaxşıdır" deyə düşünürlər. Eqonu idarə etmək mümkündür. Eqonu idarə etməyin yolu, özünü tanıyıb, özünə adekvat qiymətləndirmə verməyi bacarmaqdan keçir.
- Bəzən də insanlar özgüvənsizlikdən əziyyət çəkirlər. Konkret olaraq, deyə bilərikmi, eqo insanın dostudur, ya düşmən?
– Cəmiyyətimizdə bir çox insanlar eqolu olmaqla, özgüvənli olmağı yanlış başa düşürlər. Qeyd edim ki, eqolu olmaqla, özgüvənli olmaq arasındakı əsas fərq bundan ibarətdir: Eqolu olmaq dedikdə, başqaları ilə yanlış müqayisə nəticəsində özünü başqalarından üstün görmək, özgüvənli olmaq dedikdə, isə özünü bütün müsbət və mənfi tərəflərinlə qəbullanmaq və özünü yalnız keçmişdəki "özü" ilə müqayisə etmək nəzərdə tutulur. Eqolu olmaq özgüvənsiz insanların cəmiyyətdə istifadə etdiyi müdafiə qalxanıdır. Konkret olaraq desək, eqo insanın düşmənidir.
Mehriban Yariyeva
12:56 13.08.2025
Oxunuş sayı: 1812
