“Hərbi xərclərin artması dünya iqtisadiyyatına təzyiqi artırır” - İqtisadçı alim açıqladı
Son dövrlərdə beynəlxalq münasibətlər sistemində baş verən gərginliklər, xüsusilə də Rusiya ilə Ukrayna arasında davam edən münaqişə, dünya siyasi və iqtisadi mənzərəsində ciddi dəyişikliklərə yol açıb. Bu proseslərin fonunda İstanbulda baş tutan görüşlər mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Həm iki ölkə arasında birbaşa dialoqun təşkili, həm də əldə olunan razılaşmalar görüşlərin nəticələrinin diqqətəlayiq olduğunu göstərir.
Məsələ ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlamasında iqtisad elmləri doktoru, professor, Milli Məclisin dörd çağırış deputatı Rüfət Quliyev bildirib ki, İstanbul görüşlərinin iki əsas və önəmli nəticəsi olub. Onun sözlərinə görə, birincisi, Ukrayna və Rusiya nümayəndələri uzun fasilədən sonra birbaşa danışıqlar aparıblar ki, bu da son iki ildə baş verməyən mühüm hadisədir. İkinci nəticə isə əsir mübadiləsi məsələsində əldə olunmuş razılaşmadır – min nəfərin dəyişdirilməsi barədə əldə olunan razılaşma münaqişənin humanitar ölçüsünə dair əhəmiyyətli addım kimi qiymətləndirilir.
Professor əlavə edib ki, Qərb və Rusiya arasında yaranmış mövcud vəziyyət çıxılmaz məqamla xarakterizə olunur. Onun fikrincə, bu vəziyyəti şahmat terminologiyası ilə ifadə etsək, “çuçıvanq” – yəni hərəkətsiz və nəticəsiz gedişlər mərhələsidir. Qərb Rusiyanın şərtlərini qəbul etmədiyi üçün irəliləyə bilmir, Rusiya isə Qərbin mövqeyinə uyğunlaşmadığı üçün geri çəkilmir.
Trampın bu məsələyə yanaşması da diqqətçəkici hesab olunur. ABŞ-ın keçmiş prezidenti Ukraynaya təsir edərək müəyyən şərtlərlə razılaşmağa təşviq etmək niyyətindədir.
Beynəlxalq proseslərin iqtisadi aspektinə toxunan Rüfət Quliyev vurğulayıb ki, NATO ölkələrinin hərbi xərcləri sürətlə artır. Əgər əvvəllər bu göstərici ümumi daxili məhsulun (ÜDM) 1.5–1.7 faizi təşkil edirdisə, indi 2–3, hətta 5 faizə qədər yüksəldilməsi tələb olunur. Bu isə həm Qərbdə, həm də Rusiyada inflyasiyanın artmasına və dövlət büdcələrinin daha çox hərbi xərclərə yönəlməsinə səbəb olur. Artıq Rusiyada büdcənin 40 faizi müdafiə xərclərinə ayrılır.
Ekspertin fikrincə, bu tendensiya mülki iqtisadiyyatın inkişaf tempini zəiflədir və nəticədə elm, səhiyyə və sosial sahələr kənarda qalır. “Karl Marksın dediyi kimi, bu, quyuya atılan vəsait kimidir”, – deyə Rüfət Quliyev əlavə edib.
Qısa müddətdə bəzi sahələrdə müsbət impulslar müşahidə olunsa da, orta və uzunmüddətli dövrdə bu proseslərin mənfi nəticələri daha qabarıq şəkildə üzə çıxacaq. Xüsusilə, valyutaların sabitliyinə, bazar münasibətlərinə və dövlət borclarına təsir ciddi narahatlıq doğurur.
Dünya üzrə dövlət borclarının ÜDM-in 115 faizini keçdiyini qeyd edən professor bildirib ki, bu göstərici bir çox ölkədə kritik həddə çatıb. ABŞ-da dövlət borcu 100 faizdən yuxarıdır, İtaliyada isə bu göstərici 200 faizi ötüb. Yaponiyada daxili borcların üstünlük təşkil etməsinə baxmayaraq, bu da sağlam iqtisadi model hesab edilmir.
Sonda Rüfət Quliyev vurğulayıb ki, hazırkı geosiyasi proseslər dünya iqtisadiyyatında artan borc yükü, hərbi xərclərin yüksəlməsi və iqtisadi inkişafın zəifləməsi ilə müşayiət olunur. Bu da növbəti mərhələdə qlobal iqtisadi vəziyyətin daha da mürəkkəbləşəcəyindən xəbər verir.
Ləman Həsənova
14:10 24.05.2025
Oxunuş sayı: 1092
