Azərbaycanın xarici siyasəti, onun coğrafi mövqeyindən və strateji resurslarından irəli gələn maraqları nəzərə alaraq balanslaşdırılmış və çoxşaxəli yanaşmaya əsaslanır. Xüsusilə, Qərb və Rusiya kimi qlobal güclərlə münasibətlər Azərbaycanın daxili sabitliyi, iqtisadi inkişafı və regional liderlik mövqeyinin qorunmasında həlledici rol oynayır. Bu siyasət həm çağırışlarla, həm də imkanlarla zəngindir.
Azərbaycanın Qərblə münasibətləri əsasən enerji təhlükəsizliyi və iqtisadi əməkdaşlıq çərçivəsində inkişaf edir. Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC), TANAP və TAP kimi layihələr Azərbaycanı Avropanın əsas enerji təchizatçılarından birinə çevirib. Qərb Azərbaycanın müstəqilliyini və enerji layihələrini dəstəkləməklə yanaşı, insan haqları, demokratik inkişaf və mətbuat azadlığı kimi sahələrdə islahatları təşviq edir.
Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlıq Azərbaycanın iqtisadi gücündə əhəmiyyətli rol oynayır. Bu münasibətlər təkcə enerji ilə məhdudlaşmır, eyni zamanda ticarət, nəqliyyat və turizm kimi sahələrə də şamil edilir. NATO ilə tərəfdaşlıq da Azərbaycanın təhlükəsizlik siyasətinin bir hissəsidir, lakin bu münasibətlər çox ehtiyatlı şəkildə inkişaf etdirilir, çünki Rusiya ilə münasibətləri tarazlıqda saxlamaq zəruridir.
Rusiya ilə Azərbaycan arasında əlaqələr həm tarixi, həm də geosiyasi maraqlara əsaslanır. Qarabağ münaqişəsinin həllində Rusiyanın vasitəçi rolunu nəzərə alsaq, bu ölkə Azərbaycanın təhlükəsizlik siyasətində vacib oyunçu olaraq qalır. Azərbaycan həmçinin Rusiya ilə iqtisadi əməkdaşlığa önəm verir. Xüsusilə qeyri-neft sektorunda ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsi, turizm və nəqliyyat sahələrində birgə layihələr həyata keçirilir. Bununla yanaşı, Azərbaycanın Rusiya ilə münasibətləri heç də hər zaman gərginlikdən uzaq olmur. İki ölkə arasında müəyyən məsələlərdə, xüsusən də müstəqil xarici siyasət yürütməkdə fikir ayrılıqları olur.
Azərbaycanın balanslı siyasəti onun eyni zamanda Qərb və Rusiya ilə tərəfdaşlıq münasibətlərini inkişaf etdirmək qabiliyyətinə əsaslanır. Bakı bu iki güc mərkəzi arasında “sıfır məbləğli oyun” yanaşmasından uzaq durmağa çalışır.
1. Enerji diplomatiyası: Azərbaycanın enerji resurslarından həm Qərblə, həm də Rusiya ilə qarşılıqlı maraq doğuran münasibətlər qurmaq üçün istifadə olunur. Azərbaycan həm Avropa bazarına enerji ixrac edir, həm də Rusiyanın enerji siyasətinə mane olmamaq siyasəti yürüdür.
2. Geosiyasi neytrallıq: Azərbaycan hərbi bloklara qoşulmaqdan çəkinir və neytral mövqe saxlayır. NATO ilə tərəfdaşlıq olsa da, tamhüquqlu üzvlük üçün cəhd göstərilmir, çünki bu, Rusiya ilə münasibətlərə mənfi təsir göstərə bilər.
3. Multilateralizm: Azərbaycan regional təşkilatlarla, xüsusilə Türk Dövlətləri Təşkilatı, MDB və Qoşulmama Hərəkatı ilə fəal əməkdaşlıq edir. Bu yanaşma ölkənin beynəlxalq arenada balanslı mövqe tutmasına kömək edir.
Balanslı siyasətin həyata keçirilməsi müəyyən risklər daşıyır:
• Geosiyasi gərginliklər: Qərb və Rusiya arasında artan rəqabət Azərbaycanın seçimlərində çətinliklər yarada bilər.
• Təzyiqlər: Hər iki tərəfin bəzən Azərbaycandan daha konkret mövqe tələb etməsi balansı pozma təhlükəsi yaradır.
Azərbaycanın Qərb və Rusiya ilə balanslı xarici siyasəti onun müstəqilliyinin, suverenliyinin və regional liderliyinin qorunmasında əsas rol oynayır. Bu siyasət, çevik və praqmatik yanaşma ilə həyata keçirilərək Azərbaycanın həm siyasi, həm də iqtisadi maraqlarını maksimum təmin edir. Gələcəkdə bölgədəki dəyişikliklər Azərbaycanın bu siyasətinə təsir göstərə bilsə də, balanslaşdırılmış yanaşma onun uzunmüddətli sabitliyi və inkişafı üçün əsas vasitə kimi qalacaq.
Bəsti Rəfizadə
