Bəzi özəl tibb müəssisələri icbari sığorta ilə gələn vətəndaşlara fərqli münasibət göstərir -AÇIQLAMA

İcbari tibbi sığorta sistemi səhiyyə sahəsində sosial ədalətin və tibbi xidmətlərin əlçatanlığının artırılması məqsədilə tətbiq olunmuş mühüm islahatlardan biridir. Bu sistemin əsas ideyası vətəndaşların gəlir səviyyəsindən asılı olmayaraq, müəyyən tibbi xidmətlərə bərabər şəkildə çıxış əldə etməsini təmin etməkdir. İcbari tibbi sığorta dövlətin vətəndaşın sağlamlığına olan məsuliyyətini daha sistemli və davamlı şəkildə yerinə yetirməsi üçün yaradılmış mexanizmdir. Xüsusilə aztəminatlı ailələr üçün bu sistem, bahalı əməliyyatların və stasionar müalicələrin qarşılanması baxımından ciddi dəstək rolunu oynayır. Müəyyən laborator analizlər, görüntüləmə xidmətləri və müalicə prosedurları artıq sığorta çərçivəsində ödənilir və bu, bir çox ailənin maddi yükünü azaldır.

Elektron yönləndirmə və qeydiyyat sisteminin tətbiqi də icbari tibbi sığortanın müsbət tərəflərindən biridir. Bu sistem vasitəsilə xəstələr daha sistemli şəkildə müayinə və müalicəyə yönəldilir, tibbi xidmətlərdə qeyri-müəyyənlik azalır. Pilot layihələrdən ümumi tətbiqə keçid mərhələsi isə bu sistemin genişlənməsinə və daha çox insanın faydalanmasına imkan yaradıb. İcbari tibbi sığorta, uzunmüddətli perspektivdə əhalinin sağlamlığını və iş qabiliyyətini artırmaqla insan kapitalına investisiya rolunu oynayır. Sağlam cəmiyyət, daha məhsuldar işçi qüvvəsi deməkdir və bu, iqtisadi inkişafın da əsas şərtlərindən biridir.

Bununla yanaşı, icbari tibbi sığorta sistemi səhiyyə sahəsində şəffaflığın və hesabatlılığın artırılmasına da xidmət edir. Dövlət vətəndaşın sağlamlığına ayırdığı vəsaiti daha konkret və ölçülə bilən mexanizmlərlə idarə edir. Bu, həm tibbi xidmətlərin keyfiyyətinə nəzarəti gücləndirir, həm də vətəndaşın hüquqlarını qorumağa yönəlmiş bir addım kimi qiymətləndirilə bilər. Xidmətlər zərfinin rəsmi şəkildə müəyyənləşdirilməsi və bu zərfin ictimaiyyətə açıq şəkildə təqdim olunması, vətəndaşların hansı xidmətlərdən pulsuz şəkildə istifadə edə biləcəyini bilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Lakin bu sistemin tətbiqində çatışmazlıqlar da mövcuddur və bu çatışmazlıqların bir çoxunun qısa müddətdə həll olunması lazımdır. Ən önəmli problemlərdən biri həkimlərin motivasiyası və əmək haqqı məsələsidir. İcbari tibbi sığorta çərçivəsində həkimlərə ayrılan vəsaitin azlığı onların işə yanaşmasına mənfi təsir göstərir. Bir çox həkim, sığorta ilə gələn xəstəyə xidmət göstərməkdə maraqlı olmur, çünki bu xidmətin qarşılığında aldığı ödəniş ya çox azdır, ya da gecikmə ilə verilir. Bu isə həkim-vətəndaş münasibətində gərginlik yaradır və tibbi xidmətin keyfiyyətinə birbaşa təsir edir.

Xidmətlərin real əlçatanlığı da sual altındadır. Nəzərdə tutulan xidmətlər zərfi geniş görünsə də, praktikada vətəndaşlar bu xidmətlərə tam çıxış əldə edə bilmirlər. Xəstəxanalarda uzun növbələr, yönləndirmə problemləri, texniki çatışmazlıqlar və bəzən də həkimlərin sığorta ilə işləmək istəməməsi səbəbindən vətəndaşlar tibbi xidmətə vaxtında və keyfiyyətli şəkildə çıxış əldə edə bilmirlər. Bu isə sistemin əsas məqsədinə ziddir.

Bu problemlərin aradan qaldırılması üçün ilk növbədə icbari tibbi sığorta sisteminin maliyyə dayanıqlılığı və idarəetmə mexanizmləri gücləndirilməlidir. Həkimlərin əməkhaqqı sistemi yenidən nəzərdən keçirilməsi, onların motivasiyasını artıracaq stimullaşdırıcı tədbirlərin həyata keçirilməsi müsbət nəticə verə bilər. Elektron yönləndirmə və qeydiyyat sistemləri daha funksional və istifadəçi yönümlü olmalı, texniki infrastruktur müasir tələblərə uyğun şəkildə yenilənməlidir. Vətəndaşların sığorta çərçivəsində hansı xidmətlərdən istifadə edə biləcəkləri barədə geniş və davamlı maarifləndirmə aparılmalı, ictimai nəzarət mexanizmləri gücləndirilməlidir. Xidmətlər zərfi real ehtiyaclara uyğun şəkildə yenilənməli, bölgələr üzrə tibbi xidmətlərin keyfiyyəti və əlçatanlığı arasında fərqlər minimuma endirilməlidir. Eyni zamanda, sığorta fondlarının idarə olunmasında şəffaflıq və hesabatlılıq təmin edilməli, vətəndaşların şikayət və geribildirim mexanizmləri daha əlçatan və effektiv olmalıdır. Əgər bu islahatlar ardıcıl və sistemli şəkildə həyata keçirilərsə, icbari tibbi sığorta sistemi Azərbaycanda sağlamlıq sahəsində sosial ədalətin təmin olunmasında və əhalinin rifahının yüksəldilməsində mühüm rol oynaya bilər.

Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən sosioloq Hüseyn İbrahimov bildirib ki, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyinə əsasən, vətəndaşlarımızın icbari tibbi sığortadan istifadə etməsi, müxtəlif tibbi prosedurlardan yararlanması qanunla tənzimlənir:

“Artıq bir neçə ildir ki, vətəndaşlar bu sistemdən öz xəstəliklərinin müalicəsində, o cümlədən müxtəlif əməliyyatlarda istifadə edirlər. Lakin məsələnin digər tərəfi ondan ibarətdir ki, icbari tibbi sığorta sistemi hələ tam şəkildə sistemli və rəqəmsal fəaliyyət mərhələsinə keçməmişdir. Sistemli fəaliyyət dedikdə vətəndaşın istər dövlət, istərsə də özəl tibb müəssisəsinə müraciət etdiyi zaman yalnız şəxsiyyət vəsiqəsini təqdim etməklə, ona aid bütün sığorta məlumatlarının avtomatik şəkildə sistemdə əks olunması nəzərdə tutulur. Bu halda əlavə arayışlar almağa və müxtəlif instansiyalara yönləndirilməyə ehtiyac qalmamalıdır. Müşahidələr göstərir ki, bəzi özəl klinikalar bu sahədə yüksək səviyyədə təşkilatlanma nümayiş etdirir. Lakin təəssüf ki, bir çox özəl tibb müəssisələrində bu proses hələ də lazımi səviyyədə qurulmayıb. Bəzən sığorta ilə gələn vətəndaşlara fərqli münasibət göstərilməsi, onların get-gələ salınması halları da müşahidə olunur ki, bu da yolverilməzdir. Azərbaycan dövlətinin siyasətində informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi əsas prioritetlərdən biridir. Bütün sahələrdə bu texnologiyalar uğurla tətbiq olunmuşdur. Lakin bəzi  tibb müəssisələri informasiya-kommunikasiya sistemlərinin bu imkanlarından yetərincə istifadə etmir və ya bu sahədə kadr potensialı zəifdir. Nəticədə, xəstələrin qəbul prosesində belə ənənəvi və qeyri-effektiv metodlardan istifadə edilir ki, bu da növbə pozuntularına və narazılıqlara səbəb olur.

Bütün hallarda sığorta fondlarının idarə olunmasında şəffaflıq və vətəndaş məmnunluğunun əsas şərtlərindən biri informasiya sistemlərinin verdiyi üstünlüklər icbari tibbi sığorta sistemində effektiv və keyfiyyətli şəkildə tətbiq etməkdən ibarətdir. Bu məqsədlə həm özəl, həm də dövlət tibb müəssisələrində mütəxəssis heyətinin sayı artırılmalı, vətəndaşlar yalnız şəxsiyyət vəsiqəsini təqdim etməklə bütün prosedurlar və sənədləşmələr sistem üzərindən aparılmalıdır. Yenidən vurğulamaq istərdim ki, bəzi özəl klinikalar bu sahədə nümunəvi fəaliyyət göstərir. Bu da həmin müəssisələrə vətəndaş axınının artmasına səbəb olur və bu göstərilən xidmətin keyfiyyətindən irəli gəlir”.

Nəzrin Salmanova