Türkiyə seçim qarşısında: ABŞ gəmiləri Qara dənizdə batacaq?
ABŞ Prezidenti Donald Tramp avqustun 1-də Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının sədr müavini Dmitri Medvedevin aqressiv bəyanatlarından sonra iki nüvə sualtı qayığının müvafiq bölgələrə göndərilməsi barədə göstəriş verdiyini bildirib. Sonra o, həmin ərazilərə göndərdiyi nüvə sualtı qayıqlarının indi Rusiyaya daha yaxın olduğunu açıqlayıb. Bir amilidə nəzərə almalıyıq ki, ABŞ Qara dənizdə nüvə sualtı qayıqlarını yerləşdirmək istəyirsə Möntrö konvensiyasına uyğun olaraq Türkiyədən icazə almalıdır. Bəs maraqlı sual ortaya çıxır Türkiyə ABŞ-a bu məsələylə bağlı razılıq verəcəkmi və ya razılıq verməzsə ABŞ alternativ olaraq hansı yola əl atacaq?
Məsələ ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən siyasi şərhçi Turab Rzayev gəmilərlə bağlı icazə verilmədiyi təqdirdə ABŞ-Türkiyə münasibətlərində gərginləşməsi yaşana biləcəyini qeyd edib: "Boğazların idarəsi bütün hərbi qüvvələr üçün strateji əhəmiyyət daşıyır və nəzarət imkanları Türkiyənin əlindədir. Ən azından bununla bağlı müəyyən mexanizmlər, hüquqi çərçivələr nəzərdən keçirilməlidir. Trampın bəzi diplomatik açıqlamalarına qarşı verilən reaksiyalar nəticəsində Türkiyədədə gərginlik yaranıb və Qara dənizdə vəziyyət yenidən formalaşmağa başlayıb. Bu zaman Türkiyə ikili dilemma qarşısında qalır. Bir tərəfdən, ABŞ-nin hərbi gəmilərinin keçidinə icazə verilməməsi NATO müttəfiqi olaraq ABŞ-Türkiyə münasibətlərinin daha da gərginləşməsinə səbəb ola bilər. Digər tərəfdən isə Montrö Konvensiyasının şərtləri var. Və bu şərtlər Rusiya ilə olan tarazlığı qorumaq baxımından vacibdir".
Müsahibimiz bildirib ki, əgər ABŞ bu məsələni israrla gündəmə gətirsə və gəmilərin Qara dənizə keçidində israr etsə, bu zaman Türkiyə daha da çətin vəziyyətə düşəcək: "Çünki həm ABŞ-la münasibətləri korlamamaq, həm də Rusiya ilə balansı pozmamaq kimi ziddiyyətli mövqelər arasında qərar verməli olacaq. Bu, həm Türkiyənin beynəlxalq nüfuzuna, həm də regiondakı maraqlarına təsir edə bilər. Eyni zamanda, ABŞ bəzi hallarda Türkiyənin mövqeyinə hörmət göstərməyə və alternativ yollar axtarmağa çalışa bilər. Ehtimal edə bilərik ki, ABŞ başqa hüquqi mexanizmlər vasitəsilə nüvə gücünə malik hərbi vasitələri Qara dənizə keçirmək istəyə bilər. Bu isə Qara dənizdə onsuz da həssas olan hərbi balansı daha da poza bilər".
Elmir Heydərli
12:14 05.08.2025
Oxunuş sayı: 1557
