ATƏT-in Minsk qrupu ömrünü başa vurmaqdadır - TƏHLİL

Tarixi anları yaşayırıq. Bu sadəcə söz yığnağı deyil reallıqdır. Məsələ burasındadır ki, gözümüzü yağır etmiş, qulaqlarımızı dəng etmiş, varlığıyla əsəblərimizi korlayan ATƏT, onun heç bir real fəaliyyətlə məşğul olmayan Minsk qrupu ləğv edilməkdədir. İllərdir Azərbaycan xalqının tələbi, istəyi və gözləntisi nəhayət ki, gerçəkləşməkdədir.

Məqaləyə başlamazdan əvvəl Minsk qrupunun tarixinə qısa ekskurs etmək istərdik: SSRİ-nin dağılması ilə müstəqillik əldə edən Ermənistan və Azərbaycan 30 yanvar 1992-ci ildə Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Müşavirəsinin (ATƏM, 1 yanvar 1995-ci ildən Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı və ya ATƏT) işinə qoşulurlar. 1994-cü il dekabrın 5-6-da Budapeştdə keçirilən Zirvə toplantısında həmsədrlik institutu yaradılır, 1997-ci ildən Minsk Prosesinə Həmsədrlər qismində ABŞ, Rusiya və Fransa başçılıq edir. ATƏT-in Minsk qrupu ilə yanaşı, Yüksək Səviyyəli Planlaşdırma Komitəsi və ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədrinin şəxsi nümayəndəsi kimi strukturlar da mövcuddur.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Vətən müharibəsindən dərhal sonra “Dağlıq Qarabağ”ın statusunun cəhənnəmə getdiyini elan etdi. Dövlət başçısı həmin vaxt həm də ATƏT-in Minsk qrupunun da fəaliyyətinin başa çatdığını bildirdi. O zaman bu məsələ bəzi dövlətlərə, təşkilatlara və şəxslərə mümkünsüz, qeyri-müəyyən bir məsələ kimi görünürdü. Artıq bu gün bunun nə qədər real bir məsələ olduğu heç kimdə şübhə doğrumur.

Azərbaycan Vətən müharibəsindən sonra ATƏT-in Minsk qrupu formatında olan görüşlərin keçirilməsini, həmsədrlərin Bakıya gəlməsini qəbul etmədi. Bütün təzyiqlərə rəğmən rəsmi Bakı geri çəkilmədi. Hətta münaqişənin həllindən sonra Azərbaycanla Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşdırılması üçün ATƏT-in Minsk qrupunun aktiv fəaliyyətə keçməsini təklif edənlər də oldu. Azərbaycan haqlı olaraq bu məsələyə də razılaşmadı. Münaqişəni həll edə bilməyən bir təşkilat illərlə müharibə şəraitində olan iki dövlət arasında münasibətləri necə tənzimləyəcəkdi? Aydındır ki, qura bilməyəcəkdi. Hətta ATƏT-in Minsk qrupu qurulmaqda olan kövrək münasibətləri daha da gərginləşdirə bilərdi. Ona görə də qrup bu proseslərdən kənarda saxlanıldı.

Azərbaycan daha sonra Minsk qrupunun ləğvi məsələsini gündəmə gətirdi. Ermənistan bu prosesə razı olmasaydı onun ləğvi çətin olacaqdı. Rəsmi İrəvan bu faktdan Azərbaycanı, müsbət məcrada gedən sülh prosesini, sülh sazişi çalışmalarını və digər məsələləri şantaj etmək üçün yararlanmağa çalışdı. Ermənistan bunu Azərbaycana qarşı istifadə edərək Bakının haqlı tələblərinin qarşısını almaq üçün şərt kimi irəli sürməkdəydi. Fürsəti əldən vermək istəməyən xarici qüvvələr də bu prosesi qızışdırmağa başladılar. Lakin Azərbaycan, Prezident İlham Əliyev geri çəkilmədi. Nəticə ortadadır. Vaşinqtonda 8 avqustda Azərbaycan-Ermənistan-ABŞ liderləri arasında əldə olunan razılaşmadan sonra Minsk qrupunun ləğv ediləcəyi heç kimdə şübhə doğrumamaqdadır. Vaşiqnton görüşündən dərhal sonra ATƏT-ə sədrlik edən Finlandiya artıq Minsk qrupunun ləğvi prosesinin başladığını, bununla bağlı tərəflərin müraciətlərinin öyrənildiyini elan etdi. Bundan sonra Fransa da həmsədr ölkə kimi Minsk qrupunun buraxılmasına etiraz etmədiyini açıqladı.

Rusiya da bu prosesi dəstəklədiyini qeyd etdi. Moskvanın ATƏT-in Minsk qrupundakı təmsilçisi dekabra qədər prosesin başa çatacağını söylədi. Ümumilikdə Rusiyanın da Minsk qrupunun ləğvi prosesinə müsbət yanaşması faydalıdır. Lakin sual doğuran prosesin reallaşacağı ilə bağlı olan tarixdir. Çünki Azərbaycan prosesin sentyabr ayında reallaşacağını açıqlamışdı. Rusiyanın tarixlərlə bağlı açıqlaması durumu fərqli platformaya daşımaq, cəmiyyəti çaşdırmaq məqsədi güdə bilər. Lakin hansı dövlətin necə davranmasından, kimin nə deməsindən asılı olmayaraq artıq ox yaydan çıxıb. ATƏT-in Minsk qrupunun ya sentyabr, ya da dekabrda ləğv olunacağına hamı razılaşmaqdadır. Anlaşılan budur ki, 2026-cı ilə ATƏT-dən, Minsk qrupundan və onun digər strukturlarından, təmsilçilərindən qurtularaq daxil olacağıq.

30 ildən çoxdur mövcud olan ATƏT-in Minsk qrupu adlı uğursuz təşkilatın mövcudluğu başa çatmaqdadır. Tarixi anları yaşayırıq deyəndə məhz bu məqamı nəzərdə tutmuşduq. Minsk qrupu Azərbaycan xalqı üçün neqativ hadisələrin, bədbin proqnozlu məsələlərin mövcudluğu demək idi. Ali Baş komandan İlham Əliyev, Azərbaycan xalqı, Azərbaycan Ordusu bu səhifəni çevirməkdədir. ATƏT-in Minsk qrupunun olmayacağı, “Dağlıq Qarabağın status”nun olmayacağı, separatizmin bitdiyi, Zəngəzur dəhlizinin işlək hala gələcəyi yeni, ağ səhifələr açılmaqdadır. Millətimiz, dövlətimiz, Türk-İslam dünyası üçün xeyirli-uğurlu olsun!

Mübariz Göyüşlü
Cross Media Təhlil Mərkəzinin analitiki,
Crossmedia.az Analitik informasiya Portalının baş redaktoru

🖨 Çap et

13:48 30.08.2025

Oxunuş sayı: 13303