Diaspor sədri: Azərbaycan diasporunun fəaliyyəti həm də strateji əhəmiyyət daşıyır - MÜSAHİBƏ

Özbəkistan və Azərbaycan arasında diplomatik, iqtisadi və mədəni sahələrdə münasibətlər son illərdə daha da möhkəmlənib. Hər iki ölkə regional əməkdaşlıq və investisiya imkanlarının artırılmasına xüsusi önəm verir. Həm ikitərəfli münasibətlər, həm də Türk Dövlətləri Təşkilatı daxilindəki əməkdaşlıq yeni perspektovlər vəd edi. 

Özbəkistandakı Azərbaycan diaspor təşkilatının rəhbəri, Respublika Azərbaycan Milli Mədəniyyət Mərkəzinin (RAzMMM)  İdarə Heyətinin sədri  Mobil Məmmədov Crossmedia.az- a geniş müsahibə verib: 

- Özbəkistanla Azərbaycan arasında ikitərəfli əlaqələrin inkişafında oradakı diaspor üzvlərinin əsas fəaliyyəti nədən ibarətdir?

- Özbəkistanda yaşayan Azərbaycan diasporu Azərbaycanla Özbəkistan arasında dostluq, qardaşlıq və strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinin daha da möhkəmlənməsində mühüm rol oynayır. Bizim əsas fəaliyyət istiqamətimiz iki ölkə arasında mədəni və humanitar körpü yaratmaq, ortaq dəyərləri təbliğ etmək, ictimai və sosial əməkdaşlığı gücləndirmək və Azərbaycan həqiqətlərinin yerli ictimaiyyətə düzgün və dolğun çatdırılmasını təmin etməkdən ibarətdir. Diaspor üzvləri olaraq biz mütəmadi olaraq müxtəlif səviyyəli mədəni tədbirlər – sərgilər, konsertlər, anım günləri və ədəbiyyat gecələri təşkil edirik. Bu tədbirlər həm Azərbaycan mədəniyyətini tanıtmaq, həm də iki xalq arasında qarşılıqlı maraq və anlayışı dərinləşdirmək məqsədi daşıyır. Eyni zamanda, gənclərlə işə və təhsil mübadiləsinə xüsusi önəm veririk. Özbəkistanda təhsil alan azərbaycanlı tələbələrlə sıx təmasda olur, onların sosial-mədəni inteqrasiyasına və milli kimliklərinin qorunmasına dəstək göstəririk. Bundan əlavə, biz yerli dövlət orqanları və ictimai təşkilatlarla da fəal əməkdaşlıq edirik. Özbəkistan hökuməti çoxmillətli cəmiyyət modelini təşviq etdiyi üçün, diasporumuz da bu çərçivədə mədəni müxtəlifliyin qorunması və təşviqi istiqamətində öz töhfəsini verir. Burada fəaliyyət göstərən Azərbaycan diaspor təşkilatları həm yerli tədbirlərdə, həm də beynəlxalq platformalarda Azərbaycan dövlətini layiqincə təmsil edir, eyni zamanda Özbəkistan cəmiyyətinin fəal bir hissəsi kimi ölkənin ictimai-mədəni həyatında yaxından iştirak edir. Biz inanırıq ki, Azərbaycan diasporunun fəaliyyəti təkcə mədəni deyil, həm də strateji əhəmiyyət daşıyır. Çünki diaspor həm də ölkələrarası siyasi və iqtisadi münasibətlərin dəstəklənməsi və möhkəmlənməsi üçün ictimai rəyin formalaşmasına xidmət edir.

- Cari ildə bu istiqamətdə hansı işlər həyata keçirilib?

- 2025-ci il ərzində Özbəkistanda fəaliyyət göstərən Azərbaycan diaspor təşkilatları bir sıra əhəmiyyətli təşəbbüslərə və layihələrə imza atmışdır. Bu işlərin əsas məqsədi Azərbaycanla Özbəkistan arasında mədəni, humanitar və ictimai əlaqələri daha da inkişaf etdirmək, eyni zamanda burada yaşayan soydaşlarımızın milli kimliyinin qorunmasına və ictimai fəallığının artırılmasına dəstək olmaqdan ibarətdir. İlin əvvəlindən etibarən biz aşağıdakı əsas fəaliyyətləri həyata keçirmişik: Xocalı soyqrımı ilə bağlı tədbir keçilmişdir. Tədbirdə Özbəkistanda olan başqa milli mədəniyyət mərkəzlərinin nümayyəndələri iştrak etmişdilər, onlara Xocalı faciyyəsi haqda ətrafli məlumat verilmişdir və sərgiyə qoyulan fotosərgi və kitablarla tanış olunmuşdular. Novruz bayramı diasporumuz tərəfindən keniş geyd olunmuşdur, fəallarımız eksponatlarla musiqi alətləri ilə və milli keyimlərlə, xalçalarla iştirakcçıları və gələn turistləri bayram süfrəsi açaraq Azərbaycan haqda məlumatlar verərək sərgi ilə tanış  etmişdilər . Həmçinin Ümummilli lider Heydər Əliyevin anım gününə həsr  olunmuş silsilə görüşlər təşkil olundu. Bu tədbirlərdə Özbəkistan ictimaiyyəti, ali məktəblər, diaspor nümayəndələri və media qurumları fəal iştirak etdilər. Azərbaycan Mədəniyyəti Günləri çərçivəsində Daşkənd, Navoi , Buxara, Səmərqənd və Sırdərya vilayətlərində mədəni tədbirlər, sərgilər və konsert proqramları təşkil etdik. Bu tədbirlər Azərbaycan musiqisinin, ədəbiyyatının və mətbəxinin tanıdılmasına xidmət etdi. Gənclərlə iş sahəsində, Özbəkistanda təhsil alan azərbaycanlı tələbələrlə silsilə görüşlər keçirilmiş, onların sosial adaptasiyası və milli dəyərlərlə bağlılığı möhkəmləndirilmişdir. Onların təklif və problemləri diqqətə alınaraq müvafiq dəstək göstərilmişdir. İki ölkə arasındakı strateji dostluğa dair maarifləndirici mühazirələr və ictimai diskussiyalar təşkil olunmuş, Türk dövlətləri arasında əməkdaşlıq ruhunun gücləndirilməsi üçün təbliğat işi aparılmışdır. Xarici diaspor təşkilatları ilə əlaqələrin genişləndirilməsi məqsədilə Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv ölkələrin diaspor nümayəndələri ilə birgə layihələr üzrə əməkdaşlığa başlanmışdır. Özbəkistandakı RAzMMM idarə heyyətinin sədiri olaraq  qeyd etmək istərdim ki, cari ildə Azərbaycan və Özbəkistan respublikalarına aid olan bütün mühüm mədəni tədbirlərdə Mərkəzimizin fəal iştirakı təmin olunmuşdur. Bu kimi tədbirlər Azərbaycanın Özbəkistandakı müsbət imicinin daha da güclənməsinə, diasporun fəallaşmasına və iki qardaş xalq arasında əlaqələrin strateji müstəviyə daşınmasına mühüm töhfə vermişdir.

- Özbəkistan hökuməti ilə diaspor arasında əməkdaşlıq necə davam edir?

- Özbəkistan hökuməti ilə Azərbaycan diasporu arasında əməkdaşlıq son illərdə daha da güclənmiş və sistemli xarakter almışdır. Bu əməkdaşlıq ilk növbədə qarşılıqlı hörmətə, dostluğa və ortaq tarixi-mədəni dəyərlərə əsaslanır. Özbəkistan Respublikası rəhbərliyi diaspor təşkilatlarını ölkənin ictimai-mədəni həyatında fəal iştirak edən tərəfdaş kimi görür və bu baxımdan bizə hər zaman açıq dəstək göstərir.

RAzMMM  olaraq, biz Özbəkistanın Millətlərarası Münasibətlər və Xorijdə Yaşayan Həmvətənlərlə İş üzrə Komitəsi, Mədəniyyət Nazirliyi, Təhsil Nazirliyi, və digər dövlət qurumları ilə daimi əlaqədəyik. Hökumət nümayəndələri diasporun təşəbbüslərini diqqətlə izləyir və bir çox layihələrin həyata keçirilməsində bizimlə yaxından əməkdaşlıq edirlər. Həmçinin, hər iki ölkə arasında diplomatik münasibətlərin yüksək səviyyədə olması da diasporun fəaliyyətinə müsbət təsir edir. Azərbaycan səfirliyi ilə birlikdə dövlət tədbirlərində, mədəniyyət günlərində və tarixi günlərin qeyd edilməsində birgə iştirak edirik. Əməkdaşlığın əsas istiqamətlərindən biri də mədəni layihələrin təşkili, təhsil proqramları və gənclərlə iş sahəsindədir. Azərbaycan dilinin, mədəniyyətinin, tarixi irsinin Özbəkistanda tanıdılması istiqamətində keçirilən tədbirlərə hökumət orqanları tərəfindən həm təşkilati, həm də texniki dəstək göstərilir. Bu əməkdaşlıq, eyni zamanda, TDT çərçivəsində həyata keçirilən regional təşəbbüslər fonunda daha da güclənməkdədir. Özbəkistan hökumətinin türk dünyasına bağlılığı və ortaq dəyərlərə verdiyi önəm, bizə – diaspor təşkilatlarına da yeni imkanlar və platformalar təqdim edir. Bir sözlə, Özbəkistan hökuməti ilə diasporumuz arasındakı münasibətlər qarşılıqlı etimad və əməkdaşlıq ruhunda davam edir və bu, Azərbaycan–Özbəkistan dostluğunun möhkəmlənməsində mühüm rol oynayır.

• 
  
• - TDT daxilində əməkdaşlığın gücləndirilməsinə diaspor necə töhfə verir?
• - TDT fəaliyyəti türkdilli ölkələr arasında siyasi, iqtisadi, mədəni və humanitar əlaqələrin gücləndirilməsinə yönəlib. Biz diaspor nümayəndələri olaraq bu böyük və strateji əhəmiyyətli əməkdaşlıq platformasına öz töhfəmizi veririk və bu istiqamətdə üzərimizə düşən məsuliyyəti dərindən dərk edirik. Özbəkistanda fəaliyyət göstərən RAzMMM  olaraq, biz təkcə Azərbaycanla Özbəkistan arasında deyil, bütün türk dövlətləri arasında dostluq, qarşılıqlı anlaşma və mədəni yaxınlaşmanın təşviqinə xidmət edən tədbirlər təşkil edirik. Hər il Türk Dünyası Mədəniyyət Günləri, ortaq ədəbi-mədəni irsin tanıdılması, elmi konfranslar və sərgilər vasitəsilə xalqlarımızın birliyinə yönəlik işlər görürük. Bununla yanaşı, gənc nəsildə türk kimliyinin və ortaq tarixi köklərin aşılanması üçün müxtəlif layihələr həyata keçiririk. Tələbələr, ziyalılar və mədəniyyət xadimləri arasında əməkdaşlığı təşviq etməklə, TDT-nin ideya bazasını gücləndiririk. Diaspor təşkilatları olaraq biz TDT-nin xalqlar səviyyəsində daha da yaxınlaşması üçün "xalq diplomatiyası"nı fəal şəkildə həyata keçiririk. Türk dövlətləri arasında diaspor əlaqələrinin qurulması, birgə tədbirlərin təşkili və informasiya mübadiləsi bu işin mühüm hissəsidir. Əlavə olaraq, biz Özbəkistan və digər türk dövlətlərində yaşayan azərbaycanlı diaspor nümayəndələri kimi TDT çərçivəsində qəbul olunan qərarların, təşəbbüslərin mədəni müstəvidə tanıdılması və dəstəklənməsində körpü rolunu oynayırıq. Sonda qeyd edim ki, TDT  çərçivəsində birliyin güclənməsi yalnız dövlətlərin deyil, həm də diasporların birgə fəaliyyətindən keçir. Biz bu birliyin daha da möhkəmlənməsi üçün üzərimizə düşəni etməyə daim hazırıq.
• - Özbəkistanda təhsil alan azərbaycanlı tələbələrlə görüşlər keçirirsinizmi? Onların əsas gözləntiləri, çətinlikləri nələrdir?
• - Bəli, biz Özbəkistanda təhsil alan azərbaycanlı tələbələrlə mütəmadi olaraq görüşlər keçiririk. Azərbaycan diasporunun gələcəyi məhz bu gənclərdir və onların həm təhsil, həm də sosial-mədəni fəaliyyətlərdə fəal iştirakı bizim üçün prioritet məsələdir. RAzMMM olaraq tələbələrlə bağlı fəaliyyətlərimiz bir neçə əsas istiqamətdə aparılır. İlk növbədə, yeni gələn tələbələrin adaptasiyasına kömək edirik, onları yerli mühitlə tanış edir, hüquqi və məişət məsələlərində maarifləndirici görüşlər təşkil edirik. Bununla yanaşı, milli-mədəni dəyərlərimizin qorunması və təbliği üçün tələbələrimizi müxtəlif tədbirlərə, konfranslara, mədəniyyət günlərinə və digər layihələrə cəlb edirik.
• Tələbələrin əsas gözləntiləri sırasında təhsilləri ilə yanaşı, Azərbaycanla əlaqələrinin gücləndirilməsi, Vətənə bağlı qalmaq, öz milli kimliklərini yaşatmaq və təhsillərini bitirdikdən sonra ölkəyə faydalı vətəndaş kimi qayıtmaq arzusu durur. Onların qarşılaşdığı əsas çətinliklər isə bəzən maddi məsələlər, sənədləşmə prosedurları və yerli hüquqi çərçivələrlə bağlı məhdud məlumatlardır. Bu səbəbdən biz RAzMMM olaraq tələbələrlə dialoqu daim canlı saxlayır, onların təklif və ehtiyaclarını dinləyir, lazım gəldikdə Özbəkistanın aidiyyəti qurumları ilə əməkdaşlıq edərək dəstək göstəririk. Azərbaycan və Özbəkistan arasında olan dostluq münasibətləri fonunda tələbələrimizin burada layiqli təhsil almaları və milli kimliklərini qorumaları üçün hərtərəfli şərait yaradılmasına çalışırıq. Gənclərimiz bizim gələcəyimizdir və onların həm təhsil, həm də diaspor fəaliyyəti baxımından inkişaf etməsi bizim üçün strateji və mənəvi borcdur.
• 
  
• - Ümumiyyətlə, Azərbaycan və Özbəkistan arasında əlaqələrin hazırkı səviyyəsi sizi qane edirmi? Sizcə, münasibətlərin daha da gücləndirilməsi üçün hansı addımlar atılmalıdır?
• - Bəli, Azərbaycan və Özbəkistan arasında mövcud əlaqələrin bu günkü səviyyəsi bizi çox sevindirir və qane edir. Son illər ərzində dövlət başçılarımız – cənab Prezident İlham Əliyev və Özbəkistan Prezidenti cənab Şavkat Mirziyoyev arasında qurulan qarşılıqlı etimad, qardaşlıq və strateji əməkdaşlıq münasibətləri ölkələrimiz arasında əlaqələrin tamamilə yeni bir mərhələyə qədəm qoymasına səbəb olub. Bu münasibətlər təkcə siyasi müstəvidə deyil, həm də iqtisadiyyat, mədəniyyət, təhsil, elm və diaspor sahələrində də özünü açıq şəkildə göstərir. Azərbaycan və Özbəkistan xalqları əsrlərdir ortaq tarix, mədəniyyət və dəyərlərlə bağlıdır. Bu mənəvi yaxınlıq bu gün iki dövlət arasında strateji tərəfdaşlığa çevrilib. Ölkələrimizin beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində, xüsusilə də TDT-də bir-birini dəstəkləməsi də bu münasibətlərin nə qədər güclü və perspektivli olduğunu göstərir. Münasibətlərin daha da dərinləşdirilməsi üçün bir neçə istiqamətlərdə addımlar atılmasını məqsədəuyğun hesab edirik. Məsələn mədəniyyət və təhsil mübadilələrinin artırılması. Yəni Universitetlər arasında birgə proqramlar, tələbə və müəllim mübadilələri genişləndirilməlidir. Ortaq mədəni layihələr daha da fəallaşdırılmalıdır. Həmçinin Diaspor təşkilatları arasında koordinasiyanın gücləndirilməsi: Hər iki ölkədə fəaliyyət göstərən diaspor təşkilatları daha sıx əməkdaşlıq etməli, ortaq tədbirlər keçirməlidir. Ortaq iqtisadi layihələr reallaşdırılmalı, sahibkarlıq sahəsində birgə biznes forumlar, investisiya layihələri və sərgilər təşkil edilməli, logistika və nəqliyyat sahəsində əməkdaşlıq daha da genişləndirilməlidir. Gənclər və vətəndaş cəmiyyəti institutları arasında dialoq təmoin olunmalıdır. Gənclərin qarşılıqlı səfərləri, düşərgələr və forumlar vasitəsilə gələcək nəsillər arasında qardaşlıq bağları möhkəmləndirilməlidir. Azərbaycan və Özbəkistan arasındakı münasibətlər sadəcə dövlətlərarası dostluq deyil, həm də bir millətin iki dövləti arasındakı dərin mənəvi və strateji bağların təzahürüdür. Biz də RAzMMM olaraq bu münasibətlərin inkişafına öz töhfəmizi verməyə daim hazırıq.
• - Yaxın gələcək üçün hansı planlarınız var?
• Yaxın gələcək üçün planlarımız çoxşaxəli və məqsədyönlüdür. RAzMMM olaraq əsas hədəfimiz Azərbaycanla Özbəkistan arasında mədəni, ictimai və humanitar əlaqələrin daha da inkişafına töhfə vermək, burada yaşayan soydaşlarımızın maraqlarını qorumaq və birliyimizi möhkəmləndirməkdir. Azərbaycanın milli bayramları, anım günləri və tanınmış şəxsiyyətlərinin yubileyləri münasibətilə Özbəkistanın müxtəlif şəhərlərində tədbirlər keçirməyi planlaşdırırıq. Mədəniyyət günləri, sərgilər, musiqi və rəqs festivalları vasitəsilə Azərbaycan mədəniyyətinin təbliğini davam etdirəcəyik. Özbəkistanda təhsil alan azərbaycanlı tələbələrlə daha sıx əlaqələr qurmaq, onların təlim-tərbiyəsi, sosial adaptasiyası və potensiallarının üzə çıxarılması məqsədilə seminarlar, intellektual oyunlar və maarifləndirici layihələr həyata keçirməyi planlaşdırırıq. Özbəkistanın dövlət və ictimai qurumları ilə əməkdaşlığı genişləndirərək ortaq layihələrə start vermək istəyirik. Bu, xalqlarımız arasında dostluğu daha da gücləndirəcək. Türk dünyası çərçivəsində həyata keçirilən mədəni inteqrasiya təşəbbüslərində aktiv iştirak edəcəyik. Xüsusilə Azərbaycan və Özbəkistan diasporaları arasında körpü rolunu oynamağı qarşıya məqsəd qoymuşuq. Yeni nəsil diaspor nümayəndələrinin yetişməsi, onların ictimai fəaliyyətə cəlb edilməsi və liderlik potensiallarının inkişafı üçün xüsusi proqramlar hazırlayırıq. Bütün bu fəaliyyətlərimizin əsas qayəsi – dövlətlərimiz arasında strateji tərəfdaşlığı və xalqlarımız arasında qardaşlıq bağlarını daha da möhkəmləndirməkdir. 
• Mehriban Yariyeva