İmtahan həyacanını, gərginliyini, stressini necə idarə edək? - Psixoloqdan məsləhət
Universitet imtahanları abituriyentlərin yeni həyata atdığı ilk addımdır. Hansı ki, bu qərarı verərək belə çiyinlərinə ağır yük alıblar. Bu yükü daşınaqda abituriyentə olacaq ən böyük kömək, valideyn dəstəyi, valideyn qaygısıdır. Təssüf ki, bu qayğıdan məhrum qalan, valideyn təzyiqinə məruz qalan bir çox tələbə göstərdiyi aşağı nəticə ucbatından həyatına son verib. Burda fərqli situasiyalar da ola bilər. Bəlkə valideyn imtahan stressi və həyəcanı yaşayan övladına necə dəstək olacağını bilmir. Yaxud o dəstəyi versə də övladları o dəstəyi görə biimir.
Mövzu ilə bağlı psixoloq, Psixologiya Elmi Tədqiqat İnsitutunun sədri Elnur Rüstəmov Crossmedia.az-a açıqlama verib: "Qeyd edim ki, hər il qəbul imtahanları dövründə bir çox gəncin üzərinə düşən psixoloji və emosional yük ictimai müzakirələrin əsas mövzusuna çevrilir. Təəssüf ki, bəzi abituriyentlərin imtahan nəticələrindən narazı qalmaları onları dərin depressiyaya sürükləyir və bəzi hallarda bu, həyatlarına son qoymaları ilə nəticələnir. Bu kimi halların səbəbləri çoxşaxəlidir və həm fərdi, ailəvi, həm də cəmiyyətin ümumi gözləntiləri ilə bağlıdır.
Nəzərə almaq lazımdır ki, imtahan yalnız biliyin yoxlanması deyil, eyni zamanda fərdin psixoloji dözümlülüyünün də sınağa çəkildiyi bir mərhələdir. Gənclərin özlərini dəyərli və ya dəyərsiz hiss etmələri çox vaxt bu nəticələrlə birbaşa əlaqələndirilir. Ailə, müəllim və cəmiyyətin “uğur=yüksək bal” anlayışını mütləq doğru kimi qəbul etməsi gənclərdə özünüqiymətləndirmə böhranına səbəb ola bilir. Belə vəziyyətdə aşağı nəticə gənc üçün sadəcə bir imtahanın deyil, sanki həyatın uduzulması anlamını daşıyır.
Valideynlərin övladlarına münasibəti bu mərhələdə həlledici rol oynayır. Uşaqları yalnız nəticəyə görə dəyərləndirmək, onları başqaları ilə müqayisə etmək, “sən bizim ümidimizi puç elədin” kimi emosional yüklü ifadələr gəncin psixikasında dərin izlər buraxır. Unudulmamalıdır ki, sevgi və dəstək nəticəyə bağlı olmamalıdır. Valideynlər övladlarına bu mesajı ötürməlidirlər: “Sənin dəyərin yalnız bir imtahanla ölçülmür. Səni olduğun kimi sevirik.”
Cəmiyyətdə mövcud problemlərdən biri də təhsildə uğursuzluğun həyatla eyniləşdirilməsidir".
Elnur Rüstəmov imtahan stressi çəkən abituriyentlərə təsir edən digər amillərdən danışıb: "Cəmiyyətin çox hissəsi üçün qəbul imtahanı uğurun tək meyarıdır. Bu yanaşma isə uduzan tərəfə yer qoymur. Halbuki, imtahan uğursuzluğu həyatın sonu deyil, sadəcə bir mərhələdə alınmayan nəticədir. Alternativ yollar, ikinci şanslar, fərqli istiqamətlər mümkündür. Bu fikrin gənclərə aşılanması vacibdir.
Bu dönəmdə abituriyentə emosional və psixoloji dəstək sistemi olmalıdır. İmtahan dövründə məktəblərdə və ailələrdə psixoloji dəstək mexanizmlərinin gücləndirilməsi zəruridir. Gənclərlə peşəkar psixoloqlar tərəfindən keçirilən dəstək görüşləri, stresslə mübarizə təlimləri, özünəinamın formalaşdırılması kimi tədbirlər bu cür halların qarşısını almağa kömək edə bilər.
Məktəblər təkcə akademik deyil, emosional hazırlıq baxımından da abituriyentlərə yönəlməlidir. Media isə sensasiya yaratmaq əvəzinə maarifləndirici kampaniyalarla bu məsələni cəmiyyətin diqqət mərkəzinə gətirməlidir. Uğursuzluğun son deyil, bəzən yeni və daha uyğun bir başlanğıc ola biləcəyini göstərmək lazımdır. Cəmiyyət olaraq imtahana yalnız nəticə yönümlü deyil, proses yönümlü baxış formalaşdırmalıyıq. Valideynlər övladlarını nəticəyə görə deyil, səylərinə və iradələrinə görə qiymətləndirməli, uşaqlarına sonsuz sevgi və dəstək hiss etdirməlidirlər. Hər bir insanın taleyində fərqli yollar və zamanlar var. Bəzən qazanmaq üçün ilk mərhələdə uduzmaq da təcrübənin bir hissəsidir".
Ayhan Ağarzayev
09:50 30.05.2025
Oxunuş sayı: 13113
