Dördüncü dünya müharibəsi anonsu: Tramp dünyanı necə fəlakətə aparacaq?
Son illərdə dünya iqtisadiyyatı ard-arda yaşanan sarsıntılarla üz-üzə qalır. Maliyyə bazarlarında dalğalanmalar, ticarət əlaqələrinin pozulması, böyük dövlətlər arasında iqtisadi rəqabət və texnoloji dəyişikliklər qlobal sabitliyi sual altına alır. Belə bir şəraitdə, iqtisadi böhran təhlükəsi yalnız nəzəri bir ehtimal deyil, real perspektiv kimi görünür.
İqtisadç-alim, professor Murad Tağıyev Crossmedia.az-a açıqlamasında mümkün perspektivlərdən danışdı: "Dünya iqtisadiyyatında son vaxtlar müşahidə olunan qeyri-sabitlik müvəqqəti bir dalğalanma deyil, daha dərin bir böhranın başlanğıcıdır. Hər bir dünya müharibəsindən sonra həm siyasi, həm də iqtisadi qaydalar yeniləşir və artıq yeni qaydalar başlayır. Bu, fraqmentasiyadır.Bu gün artıq qloballaşmanın əks bir istiqaməti mövcuddur".
Müsahibimiz söyləyib ki, hər bir dünya müharibəsindən sonra həm siyasi, həm də iqtisadi qaydalar yeniləşir: "Məsələn, biz bilirik ki, Birinci Dünya Müharibəsindən sonra dünyada nə qədər dəyişikliklər oldu. Oda məlumdur ki, yeni təşkilatlar yarandı – iqtisadi və siyasi təşkilatlar. Həmçinin, İkinci Dünya Müharibəsindən sonra da Birləşmiş Millətlər Təşkilatı yarandı. İndi müəyyən siyasi baxımdan dünya müharibəsi olmasa da, baş verənləri dördüncü dünya savaşı kimi qəbul edənlər var də var. Onlar hesab edirlər ki, həmçinin, mən də elə düşünürəm ki, üçüncüsü Soyuq Müharibə zamanı Sovetlər Birliyinin dağılması ilə bitdi. Dördüncü müharibəni Rusiya başladıb. Məqsəd SSRİ-nin məğlubiyyətinin qisasını almaqdır. Vaxtı ilə Almaniya Birinci dünya müharibəsindəki məğlubiyyətin heyfini çıxmaq üçün İkinci Dünya Müharibəsini başlatmışdı".
Həmsöhbətimiz, həmçinin qloballaşma barədə də danışıb: " Dünyada vahid iqtisadi məkan və vahid iqtisadi qanunlar var. Qloballaşmanın müsbət cəhətləri çox idi. Amma bununla yanaşı mənfi cəhətləri də var idi. İndi qloballaşmanın əksi-
fraqmentasiya müşahidə olunur. Yəni böyük vahid bir hissəni kiçik hissələrə bölünür. Fraqmentasiya ona gətirib çıxarır ki, dünyada vahid iqtisadi mərkəzlər olmayacaq. Beləliklə, iqtisadi mərkəzlərin sayı çoxalacaq. Yəni əvvəl biz deyirdik ki, iki dünya mərkəzi var: SSRİ və ABŞş Ancaq çox güman ki, indi elə olmayacaq".
Professor böhran şəraitində ölkələrin iqtisadi siyasətində ən vacib addımın nə olması ilə bağlı sualı cavablandırarkən, müxtəlif iqtisadi faktorları nəzərə alır. Onun fikrincə, iqtisadi siyasətdə prioritetlərdən biri maliyyə sabitliyi və struktur islahatları olmalıdır: "Donald Tramp hələ hakimiyyətə gəlməzdən əvvəl də bu tendensiyalar var idi. Amma Trampın gəlməsi bunları sürətləndirdi. Nəticədə ABŞ hesab etdi ki, dünya ölkələri onun iqtisadiyyatına təcavüz edirlər və onun nəticəsində qazanırlar. Mən bununla razı deyilən. Bu gün Vaşinqton daha çox alır, nəinki satır. Amma bu, ancaq istehsal və xidmətə aiddir. Xidmətləri təhlil edəndə vəziyyət tam əksinədir. Yəni Amerika daha çox satır, nəinki alır. Amma Tramp bu məsələyə fərqli cür baxır. İdeyir ki, mənim əsas rəqibim Çindir. Digər tərəfdən həm Aİ, həm də Çinə ciddi faizlə rusu tətbiq edir. Çin Aİ-yə birləşsə, onların nəinki iqtisadi, hərbi qüvvəsi də ABŞ-dən çox olacaq. Beləliklə, Çindən başqa bütün oyunçular uduzacaq".
Ekspert, həmçinin həmçinin qeyd edib ki, ABŞ-ni yalnız prezident idarə etmir, müəyyən qurumlarla da idarə olunur və onların qərarları ABŞ maraqlarına uyğun gəlir. O, Trampın siyasətini təhlil edərək, müharibə aparmağa çalışmasını, lakin bunun mümkün olmadığını vurğulayıb: "Ölkəni yalnız dövlət başçısı idarə etmir. Tramp hakimiyyətə gələn kimi digər qüvvələrlə müharibə aparmağa başladı. Amma onlara qalib gəlmək mümkün deyil. Tramp yeganə prezident deyil ki, bu fikir onun ağlına gəlir. Ona görə ki, onun avtokrat xarakteri demokratik idarə etmə üsuluna uyğun gəlmir. Buna baxmayaraq, o, xalqın seçdiyi prezidentdir. Biz onu müəyyən çərçivə daxilində tənqid etsək də, gərək hörmətlə yanaşaq. Əvvəllər çox ölkə dollardan asılılığı azaltmaq istəyirdi. Belə getsə, Tramp bu məqsədinə də çata bilər. Ona görə ki, dünya iqtisadiyyatında inam əsas şeydir. Hazırda 80% ölkənin alış-satışı dollar üzərindən gedir. 60% ölkənin pul vəsaitləri də dollar üzərindəndir. Əgər idxal faizlərini qaldırsa, onda ABŞ-nin özündə inflyasiya başlanacaq. Ona görə ki, o malların qiyməti qalxacaq. Tramp deyir ki, ABŞ özü o malları istehsal etməyə başlayacaq. Fikrimcə, bu, alınmayacaq. Ona görə ki, o malların çoxunun hissələri xaricdə istehsal olunur. Bu o deməkdir ki, onların da qiyməti qalxacaq, inflyasiya başlayacaq və birinci zərbə ABŞ xalqına dəyəcək".
Zeynəb Yunuszadə
14:15 14.04.2025
Oxunuş sayı: 14373
