Elmar Məmmədyarov: "Paşinyan xalqını sülhə hazırlayır" - MÜSAHİBƏ
Siyasət, bəlkə də, heç vaxt indiki kimi maraqlı olmayıb. Bu, bəlkə də, siyasətin bu gün daha çox aktuallaşması ilə bağlıdır. Demək olar, hər gün dünyada ya bir müqavilə imzalanır, ya da yeni gərginlik başlayır. Az qala, bütün regionlar, o cümlədən Cənubi Qafqaz “qaynayır”.
Odur ki, Crossmedia.az-ın “Çarpaz baxış” rubrikasının növbəti qonağı Azərbaycanın sabiq Xarici İşlər naziri Elmar Məmmədyarov olub. O, dünyada baş verən son proseslər bağlı suallarımızı cavablandırdı:
- Son vaxtlar Cənubi Qafqazda xüsusi dinamika müşahidə olunur. Baş nazir Əli Əsədov bu günlərdə İrana getdi. Sonra Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov, ardınca isə Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi – Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev Türkiyədə oldular. Regiondakı bu canlanma nə ilə bağlıdır?
- Yəqin ki, bu müzakirələrdə cari, ikitərəfli məsələlərlə yanaşı, ABŞ-dakı hakimiyyət dəyişikliyi barədə də fikir mübadilələri aparılıb. İndi əsas məsələlərdən biri ABŞ prezidenti Donald Trampın Cənubi Qafqaza yanaşmasıdır. Mən şəxsən onun Cənubi Qafqazla maraqlanacağını düşünmürəm. ABŞ-da Azərbaycana səfir təyin etməyə bir nəfər də olsun adam yoxdur. Bu, göstərir ki, region rəsmi Vaşinqton üçün maraqsızdır.
- Tramp hakimiyyətə gələndən sonra ABŞ-Rusiya münasibətlərində müəyyən dəyişiklik hiss olunur. İkitərəfli münasibətlərdəki mövcud durum Cənubi Qafqaza, o cümlədən Azərbaycanla-Ermənistan arasındakı mümkün sülhə necə təsir edər?
- ABŞ-Rusiya münasibətlərində xüsusi loyallaşmanın olacağını düşünmürəm. Moskva yenə də Vaşinqtonun rəqibi olaraq qalacaq. Tramp biznesmendir. Ona görə də məsələlərə bir az fərqli yanaşır. Qeyd etdiyiniz məsələnin Cənubi Qafqazda ciddi dəyişikliyə səbəb olacağını düşünmürəm.
- Ümumiyyətlə, Cənubi Qafqazda sülhə mane olan nədir?
- Bunun iki əsas səbəbi var. Birincisi odur ki, sülh mətni hələ tam hazır deyil. Bakı və İrəvan xüsusilə iki məsələdə razılığa gələ bilmirlər. İkincisi isə Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının əks olunduğu mövcud konstitusiyadır. Ermənistan konstitusiya dəyişikliyinə getməlidir. Bunun 2026-cı ildə olacağı gözlənilir.
- Sizcə, Ermənistan hakimiyyəti, həqiqətən, sülh istəyir?
- Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanın sözlərindən belə qənatə gəlmək olar ki, o, sülh istəyir. Amma əməlləri bunu göstərmir. Bununla belə, düşünürəm ki, Paşinyan xalqını sülhə hazırlayır.
- Bəs Zəngəzur dəhlizinin taleyi necə olacaq?
- Zəngəzur dəhlizi gec-tez açılacaq. Sadəcə zaman məsələsidir. Son zamanlar İrandan keçən Araz dəhlizinin açılması məsələsi gündəlikdədir. Bu, həm Azərbaycanın, həm də İranın xeyrinədir. Amma, əlbəttə, Araz dəhlizinin açılması Zəngəzur dəhlizinin gündəlikdən düşəcəyi kimi başa düşülməməlidir. Sadəcə olaraq Araz dəhlizinin açılması ilə Naxçıvana yüklər tırlarla yox, dəmiryolu ilə gedəcək. Bu, kifayət qədər ciddi məsələdir. İran da Araz yolunun işə düşməsində maraqlıdır.
- İranın hazırkı hakimiyyəti sanki Azərbaycanla münasibətlərdəki əvvəlki səhvləri düzəltməyə çalışır. Siz necə fikirləşirsiniz?
- İndidən nə isə demək çətindir. Münasibətlərin perspektivi Azərbaycan və İran prezidentlərinin gözlənilən görüşündən sonra müəyyənləşəcək. Yəqin ki, il ərzində belə bir görüş baş tutacaq.
- Elmar müəllim, Gürcüstanın xarici işlər naziri Maka Boçorişvili Ankarada türkiyəli həmkarı Hakan Fidanla görüşündə deyib ki, Tbilisi, Bakı, Ankara və İrəvan arasında əlaqələr inkişaf etdirilməlidir. Bu, 3+3 platformasının tələbini xatırladır. Sizcə, bu layihə effektivdir?
- Bu layihə effektiv olmayacaq. Çünki Gürcüstan əraziləri işğa altında olduğuna görə Rusiya ilə münasibətlər qurmaq istəmir. Amma 3+2+1 layihəsi gündəmə gələ bilər.
- Davam edən Rusiya-Ukrayna müharibəsinin nəticəsi barədə nə düşünürsünüz?
- Rusiya atəşkəsə getməz. Çünki bilir ki, bu olsa Qərb Ukraynanı silahlandırmağa davam edəcək. Amma rəsmi Kiyevin də işi asan deyil. ABŞ Ukraynaya verdiyi maliyyə vəsaitinin hesabatını və pulların qaytarılmasını tələb edir. Odur ki, Ukraynanın təbii sərvətlərinə iddia etməklə pulunun geri qayıdacağından əmin olmaq istəyir.
- ABŞ-la Avropa İttifaqı arasında davam edən gərginlik hansı səviyyəyə qədər inkişaf edəcək?
- Bu, daha çox Vaşinqton-Moskva münasibətlərinin necə inkişaf edəcəyindən asılı olacaq.
- Trampın xarici siyasətindəki bəzi radikal qərarlar, o cümlədən Kanada, Qrenlandiya, Panamaya iddiası fonunda ona qarşı impiçmentin başlayacağını iddia edənlər var...
- Bu, real deyil. Ona görə ki, Senatdakı aşağı və yuxarı palatada Trampın da nümayəndəsi olduğu Respublikaçıların reytinqi kifayət qədərdir.
- Trampın Rusiya agenti olması, həmçinin onu iş adamı İlon Maskın idarə etməsinə dair də fərziyyələr var. Sizcə, bunlar həqiqətdir, ya informasiya müharibəsinin tərkib hissəsi?
- Tramp prezident seçilməzdən əvvəl bir neçə dəfə Moskvaya getmişdi. Ona görə deyirlər ki, o, Rusiya agentidir. Mask isə, şübhəsiz, ciddi adamdır. Amam Trampın onun sözü ilə oturub-durduğunu düşünmürəm. ABŞ prezidenti bu xarakterə sahib siyasətçi deyil.
- Kollektiv Qərbdəki qarşıdurma fonunda NATO üçün təhdid nə qədərdir?
- Bəzilərinin iddia etdiyindən fərqli olaraq mən Alyansın parçalanacağını düşünmürəm. NATO çox ciddi hərbi-siyasi təsisatdır.
- Bəs, sizcə, Yaxın Şərqdəki proseslərin sonu nə olacaq? Bütün cəhdlərə baxmayarq, İsrail hələ dayanana oxşamır...
- Əsas məsələ Qüdslə bağlıdır. Bu məsələ ilə bağlı konsensus əldə olunmadıqca, regionda gərginlik davam edəcək.
- Perspektivdə İran da gərginliyə çəkilə bilər?
- Bunu düşünmürəm. Amma ABŞ xüsusilə iqtisadi yollar, o cümlədən sanksiyalarla İrana təzyiqi davam etdirəcək. Çünki İsrail ABŞ-ı buna məcbur edir. Dediyim kimi, İranın gərginiyə cəlb olunacağı inandırıcı deyil. Lakin İsrail İranın nüvə obyektlərini vura bilər. Nəzərə almaq lazımdır ki, İsrail bir müddət əvvəl ABŞ-dan xüsusi bombalar alıb.
- Bəs ABŞ-Çin münasibətləri necə inkişaf edəcək?
- Trampın ən sevdiyi taktika sanksiyalardır. İran kimi Çinə də sanksiyalar tətbiq olunacaq. Amma çox şey ABŞ-Rusiya münasibətlərindən asılıdır.
Kənan Novruzov
12:55 27.02.2025
Oxunuş sayı: 35721
