Qara Qarayev: Notalarla yaşayan dahi bəstəkar
Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin görkəmli simalarından biri olan Qara Qarayevin anadan olmasının növbəti ildönümüdür. 1918-ci il fevralın 5-də Bakı şəhərində dünyaya göz açan dahi bəstəka Qarayev, musiqi sənətinin sirlərinə yiyələnərək, Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin inkişafına mühüm töhfələr vermişdir. Onun əsərləri milli və dünya musiqisinin sintezini özündə birləşdirərək, Şərq və Qərb musiqi ənənələrinin vəhdətini yaratmışdır.
Erkən illəri və musiqiyə gəlişi
Qara Qarayev musiqi ilə erkən yaşlarından maraqlanmağa başlayır. Onun atası Əbülfəz Qarayev məşhur həkim, anası Sona xanım isə piano ifaçılığı təhsili almış bir qadın idi. Belə bir mühitdə böyüyən Qara Qarayevin musiqiyə olan marağı da təbii idi. 1926-cı ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası yanında musiqi məktəbinə qəbul olmuş, burada fortepiano üzrə təhsil almışdır. 1935-ci ildə o, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının bəstəkarlıq fakültəsinə daxil olmuş və burada böyük Üzeyir Hacıbəyovun rəhbərliyi altında təhsil almışdır. Məhz Üzeyir Hacıbəyovun dəstəyi ilə onun musiqi dünyasında yeni üfüqlər açılmışdır.
Qara Qarayevin musiqi istedadı və zəhməti ona Moskva Dövlət Konservatoriyasında təhsilini davam etdirmək imkanı yaradır. Burada o, dünya şöhrətli bəstəkar Dmitri Şostakoviçin sinfində oxuyur. Şostakoviçlə onun arasında uzunmüddətli dostluq yaranır və bu, Qarayevin yaradıcılığına da dərin təsir göstərir.
Yaradıcılıq yolu və unudulmaz əsərləri
Qara Qarayevin bəstəkarlıq fəaliyyəti Azərbaycan musiqisinin beynəlxalq səviyyədə tanınmasına şərait yaratmışdır. Onun 1938-ci ildə ilk böyük əsəri olan “Könül mahnısı” kantatası Moskvada keçirilən Azərbaycan incəsənət ongünlüyündə iştirak etmişdir. Bu uğur onun musiqi aləmində yüksəlişinin başlanğıcı olur.
Onun simfonik və balet musiqisi sahəsində yaratdığı şah əsərlər arasında "Yeddi gözəl" və "İldırımlı yollarla" baletlərin də xüsusi yeri var. "Yeddi gözəl" baleti Nizami Gəncəvinin eyniadlı poemasına əsaslanaraq, Qarayevin milli musiqini Qərb simfonizmi ilə necə ustalıqla birləşdiyini nümayiş etdirir. Bu balet yalnız Azərbaycan deyil, dünyanın bir çox səhnəsində də uğur qazandı.
O, həmçinin kinomusiqi sahəsində də mühüm əsərlər bəstələmişdir. "Don Kixot" filminə yazdığı musiqi onun istedadının genişliyini, yaradıcılığının gücünü göstərir. Bundan başqa, Qarayevin “Leyli və Məcnun” simfonik poeması, üç simfoniyası, müxtəlif kamera əsərləri, fortepiano və orkestr üçün konsertləri musiqi xəzinəmizin dəyərli nümunələridir.
Müəllimlik fəaliyyəti və musiqi elminə töhfəsi
Qara Qarayev yalnız bəstəkar deyil, eyni zamanda, görkəmli pedaqoq və alim idi. O, uzun illər Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında dərs demiş, Azərbaycan musiqi elminin inkişafına mühüm töhfələr vermişdir. Onun yetişdirdiyi bəstəkarlar – Fikrət Əmirov, Aqşin Əlizadənin simasında yüzlərlə bəstəkar onun musiqi məktəbinin davamçıları olmuşlar.
O, musiqi elmində də fəal iştirak edərək, milli və beynəlxalq konfranslarda Azərbaycan musiqisini təbliğ etmiş, Şərq və Qərb musiqisinin vəhdətini elmi-nəzəri cəhətdən əsaslandırmışdır. Qarayev Azərbaycan xalq musiqisinin əsaslarını dərin araşdıraraq, bu musiqinin klassik bəstəkarlıq texnikası ilə necə sintez olunmasını praktik nümunələrlə sübut edan bəstəkarımız idi.
O, həm də fotoqrafiyaya böyük maraq göstərirdi. Xarici səfərləri zamanı müxtəlif yerlərin şəkillərini çəkir, öz xatirələrini lentə alırdı. Onun həyatının müxtəlif dövrlərində yaşadığı mənzillər bu gün də Qarayev irsinin bir parçası kimi qorunur.
Son illəri və mirası
1982-ci il mayın 13-də Moskva şəhərində dünyasını dəyişən Qara Qarayev, Bakıdakı Fəxri Xiyabanda dəfn edildi. Onun itkisi Azərbaycan mədəniyyəti üçün böyük bir boşluq yaratsa da, musiqi irsi daim yaşadı və yaşayır.
Bu gün onun əsərləri təkcə Azərbaycanda deyil, dünyanın bir çox ölkələrində ifa olunur. Onun adı musiqi tariximizdə əbədi həkk olunub. Qara Qarayevin musiqisi Azərbaycan ruhunun, tarixi və mədəni dəyərlərinin simvoludur.
Ayhan Ağarzayev
12:35 05.02.2025
Oxunuş sayı: 23337
