Əliyevin yanaşması həm realist, həm prinsipial, həm də strateji manevr imkanlarını maksimum qoruyan bir modeldir

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin “Əl-Ərəbiyyə” kanalına müsahibəsində əsas nüans odur ki, Azərbaycan Moskva ilə diplomatik əlaqələri sadəcə emosional reaksiyaya əsasən deyil, strateji və hüquqi çərçivədə yenidən tənzimləmək niyyətindədir. Bu, bir neçə səviyyədə görünür:

Prezident İlham Əliyevin bu mövzuya yanaşması həm sərin diplomatik balansın, həm də milli prinsip və hüquqi mövqeyin nümunəsidir. Təyyarənin vurulması faktını açıq şəkildə Rusiya səhvi kimi göstərməklə o, vəziyyətin obyektivliyini və Azərbaycanın haqqını vurğulayır. Eyni zamanda, o, vurğulayır ki, Azərbaycan qarşı tərəfi təcavüzkar və ya düşmən kimi qiymətləndirmir; münasibətləri qəsdən gərginləşdirmək məqsədi yoxdur. Bu, çox incə, amma güclü bir siqnaldır – Azərbaycan öz maraqlarını, vətəndaşlarının təhlükəsizliyini və regional suverenliyini qoruyur, amma bunu hər zaman hüquqi və konstruktiv çərçivədə edir.

Sətiraltı mesaj çox aydındır: Azərbaycan güclüdür və gücünü nümayiş etdirmək imkanına malikdir, lakin bu güc təcavüz və zorakılıq üçün istifadə olunmayacaq. O, həm daxili auditoriyaya, həm də beynəlxalq ictimaiyyətə bir mesaj göndərir: biz geri çəkilməyəcəyik, amma qarşı tərəfə qarşı sanksiyalar, qəzəb və ya provokasiya yolu ilə də hərəkət etməyəcəyik. Bu yanaşma həm milli qüruru qoruyur, həm də Azərbaycanı rasional, məsuliyyətli və hesablanmış addımlar atan bir dövlət kimi təqdim edir.

Əliyevin bu ifadəsi həm də gələcək üçün strategiya müəyyən edir. Əgər oxşar insidentlər təkrarlansa, Azərbaycan mövqeyini hüquqi və diplomatik yollarla müdafiə edəcək, amma bu müdafiə provokasiya və münaqişə yaratmaq məqsədli olmayacaq. Yəni, mesaj çox qatlıdır: güc nümayişi və sarsılmaz prinsip, amma təcavüzkar niyyətin olmaması və əlaqələrin qorunması eyni zamanda ifadə olunur. Bu, Azərbaycan üçün regional və beynəlxalq nüfuz deməkdir.

Əliyev çox incə, amma eyni zamanda açıq bir strateji mesaj verir. Helikopter hadisəsinə istinad etməsi təsadüfi deyil; o, bu nümunə vasitəsilə göstərir ki, Azərbaycan gücünü yalnız qanun və hüquq çərçivəsində istifadə edir və hər hansı insidentin ədalətli həllini təmin edir. Üzrxahlıq, təzminat və məsuliyyət mexanizmlərinin dərhal tətbiqi həm daxili auditoriyaya, həm də beynəlxalq tərəfdaşlara Azərbaycanın güclü, amma məsuliyyətli dövlət olduğunu nümayiş etdirir.

Rusiyaya yönələn mesaj çox aydındır: Azərbaycan ilə əməkdaşlıq yalnız hüquqi çərçivəyə əsaslanmalıdır; provokasiya, səhv və ya zorakılıq qarşısında isə Azərbaycan adekvat, hesablanmış addımlar atmaq iqtidarındadır. Bu, həm xəbərdarlıq, həm də strateji balansdır: Azərbaycan gücünü göstərir, amma bunu təcavüz və təzyiq üçün istifadə etmədiyini vurğulayır.

Dərin təhlildə, bu sətiraltı mesaj həm də gələcək münasibətlər üçün bir prinsipi ifadə edir: qarşılıqlı hörmət və hüquqi çərçivə olmadan uzunmüddətli, stabil əməkdaşlıq mümkün deyil. Azərbaycan həm güc nümayiş etdirir, həm də konstruktiv, məsuliyyətli və qanuni siyasət aparan tərəf kimi özünü möhkəmləndirir.

Əliyev çox incə, amma strateji bir diplomatik mesaj verir. O, açıq şəkildə mənfi ssenarilərə fokuslanmadığını deyir, yəni regionda gərginlik yaratmaq niyyətində olmadığını vurğulayır. Lakin sətiraltı mesaj aydındır: Azərbaycan hər hansı təzyiq, provokasiya və ya təhlükə qarşısında adekvat cavab 

Bu yanaşma bir neçə təbəqəli təsir yaradır. Daxili auditoriya üçün bu, etimad və milli qürur yaradır: xalq görür ki, dövlət həm sakit, həm də güclü, planlı və peşəkardır. Xarici auditoriya üçün isə bu balanslı güc nümayişidir: Azərbaycan aqressiv deyil, amma öz maraqlarını və suverenliyini qorumaq üçün lazım gəlsə hərəkət edə bilər.

Beləliklə, Əliyev burada həm sükutla diplomatik manevr imkanlarını qoruyur, həm də açıq xəbərdarlıq edir ki, regionda strateji balansı pozmağa çalışanlar Azərbaycanın adekvat və hesablanmış cavabından çəkinməlidir. Bu, həm siyasi ağırlığın, həm də regional liderlik potensialının sətiraltı ifadəsidir.

çıxışda Prezident İlham Əliyev azərbaycanlı miqrantların Rusiya ərazisində öldürülməsi hadisəsini yalnız fakt kimi qeyd etmir, həm də dərin diplomatik və strateji mesajlar ötürür. O, hadisəni “misli görünməmiş və qəbuledilməz” hərəkət kimi qiymətləndirərək, bunun Azərbaycan üçün qəbuledilməz olduğunu açıq şəkildə bildirir. Eyni zamanda, Əliyev məsuliyyətin ölkəsinə aid olmadığını vurğulayır – bu, sətiraltı olaraq Rusiya tərəfinə ciddi xəbərdarlıqdır: Azərbaycan vətəndaşlarına qarşı zorakılıq və sui-istifadə beynəlxalq hüquq normalarına və diplomatik protokollara uyğun olaraq cavabsız qalmayacaq.

Bu yanaşmanın strateji dərinliyi bir neçə səviyyədə aydın görünür. Daxili auditoriya üçün mesaj açıqdır: dövlət vətəndaşlarının təhlükəsizliyini qoruyur, hadisələr qarşısında panikaya düşmür, amma prinsipial mövqeyini nümayiş etdirir. Bu, xalqda etimad və milli qürur yaradır. Xarici auditoriya – Rusiya və beynəlxalq ictimaiyyət üçün isə mesaj daha incədir: Azərbaycan konstruktiv və hüquqa söykənən yolla, diplomatik kanallar vasitəsilə məsələni həll etməyə hazırdır, lakin təcavüzə, zorakılığa və hüquq pozuntularına qarşı sakit görünən, amma prinsipial bir güc mövqeyinə malikdir.

Əliyevin bu mövqeyi həm də perspektiv üçün siqnal verir: gələcəkdə Azərbaycan-Rusiya münasibətləri yalnız birgə maraqlar və hüquqi çərçivə üzərində qurula bilər, şəxsi hücumlar və vətəndaşlara qarşı zorakılıq münasibətlərin əsasını poza bilməz. Bu, sətiraltı şəkildə Rusiya tərəfinə də xəbərdarlıqdır ki, regional balans və strateji əməkdaşlıq Azərbaycan tərəfindən yalnız qanun və prinsiplər çərçivəsində qorunacaq.

Bu perspektiv ssenarilərindən aydın olur ki, Prezident İlham Əliyev Rusiyaya və daxili auditoriyaya strateji mesaj göndərir: Azərbaycan uzunmüddətli maraqlarını, suverenliyini və vətəndaşlarının təhlükəsizliyini hər şeydən üstün tutur, amma bunu sülhsevər, konstruktiv və hüquqa söykənən yanaşma ilə edir.

Qısa müddətli ssenari göstərir ki, hazırkı gərginlik ancaq faktiki hadisələrdən qaynaqlanır, lakin dialoq kanalları hələ bağlı deyil. Burada sətiraltı mesaj aydındır: “Biz iradəmizi nümayiş etdiririk, amma eskalasiyaya yol vermirik. Diplomatiya hələ işləyir.” Bu, həm daxili auditoriya üçün dövlətin qabiliyyətini nümayiş etdirir, həm də Rusiya tərəfinə xəbərdarlıqdır ki, Azərbaycan sakit görünə bilər, amma diqqətlidir.

Orta müddətli perspektivdə vurğulanır ki, münasibətlərin normallaşması yalnız qarşılıqlı məsuliyyət və adekvat addımlar əsasında mümkündür. Burada Əliyev həm Rusiya üçün, həm də regional oyunçular üçün prinsipi xatırladır: Azərbaycan ilə əməkdaşlıq hüquqi və etibarlı davranışla təmin oluna bilər, zorakılıq və sui-istifadə nəticə verməyəcək.

Uzun müddətli perspektiv isə strateji sabitliyi və suverenliyi ön plana çıxarır: Azərbaycan balanslı, hüquqa söykənən münasibətlər saxlamağa çalışacaq, amma eyni zamanda regional geosiyasi və diplomatik manevr imkanlarını genişləndirəcək. Sətiraltı mesaj budur ki, əgər Rusiya hörmət göstərməsə, Azərbaycan yalnız müdafiə etməklə kifayətlənməyəcək; həm də regionda liderlik və balans rolunu qorumaq üçün adekvat strateji addımlar atacaq.

Ümumilikdə, bu ssenarilər bir daha göstərir ki, Əliyevin yanaşması həm realist, həm prinsipial, həm də strateji manevr imkanlarını maksimum qoruyan bir modeldir: Azərbaycan öz maraqlarını qoruyur, amma təcavüz etmədən, diplomatiya və hüquqi mexanizmlərlə hərəkət edir.

Rauf Məmmədov

Cross Media Təhlil Mərkəzinin analitiki, fəlsəfə doktoru