Yaxın Şərq
Suriyada yeni hökumət- Türkiyə və Azərbaycan birgə fəaliyyət göstərə bilər
Suriyanın yeni hakimiyyəti parlamenti buraxmaq və yeni konstitusiya layihəsi hazırlamaq qərarına gəlib. Yeni Konstitusiya hazırlanıb referendum yolu ilə təsdiq edildikdən sonra yeni parlament seçkiləri keçiriləcək.
Bunu Suriya parlamentinin erməni deputatı Mariya Qabrielyan Ermənistan KİV-nə müsahibəsində deyib.
“Parlamentin buraxılması haqqında qərar qəbul edilib və bu, Suriyanın əvvəlki hakimiyyətləri dövründə qüvvədə olan Konstitusiyaya da aiddir. Yaxın günlərdə Konstitusiya layihəsini hazırlayan orqan yaradılmalıdır. Bu mənada Milli Dialoq Qurultayından çox şey gözlənilir, burada ölkənin quruluşunun formatı, idarəçilik metodu, dövlətin mahiyyəti yəqin ki, müzakirə olunacaq. Konstitusiya hazırlanıb referendumda təsdiq edildikdən sonra parlament seçkiləri keçirilməlidir. Bu prosesin 3-4 il çəkəcəyi gözlənilir”, -deyə deputat bildirib.
Yaxın Şərq üzrə ekspert Vüqar Zifəroğlu bildirib ki, Suriyada formalaşdırılacaq yeni hökumətlə bağlı gözləntilər müxtəlifdir. Politoloq vurğulayıb ki, yeni hökumətin həll etməli olduğu bir çox ciddi problem var: “Bu problemlər isə bir neçə əsas məqamı əhatə edir:
1. Siyasi sabitlik və idarəetmə: Yeni hökumətin ölkənin müxtəlif etnik və dini qruplarını əhatə edən inklüziv bir quruluşda olması
gözlənilir. Bu, uzun müddət davam edən daxili münaqişələrin həllinə və milli birliyin gücləndirilməsinə kömək edə bilər. Bu isə o qədər də asan həll ediləsi məsələ deyil;
2. İqtisadi bərpa və infrastrukturun yenidən qurulması: Müharibənin səbəb olduğu dağıntılar nəticəsində Suriya iqtisadiyyatı ciddi zərər görüb. Yeni hökumətdən iqtisadi islahatlar həyata keçirməsi, xarici investisiyaları cəlb etməsi və infrastrukturun bərpası üçün tədbirlər görməsi gözlənilir.
3. Beynəlxalq əlaqələrin normallaşdırılması: Yeni hökumətin beynəlxalq ictimaiyyətlə, xüsusilə qonşu ölkələrlə münasibətləri normallaşdırması və diplomatik əlaqələri gücləndirməsi vacibdir. Bu, həm də qaçqınların geri qayıdışını və humanitar yardımların effektiv şəkildə çatdırılmasını asanlaşdıra bilər.
4. Terrorla mübarizə:Suriya ərazisində fəaliyyət göstərən terror qruplarının tamamilə zərərsizləşdirilməsi və ölkənin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi yeni hökumətin əsas prioritetlərindən biri olmalıdır.
Bu gözləntilərin reallaşması üçün həm daxili, həm də beynəlxalq səviyyədə geniş əməkdaşlıq və dəstək tələb olunur. Lakin nəzərə alsaq ki, Suriyada baş vermiș bu son dəyişikliyə münasibət birmənalı deyil, bu proseslərdən narazı qalan ciddi güclər var, bu problemlərin həlli o qədər də asan olmayacaq”.
V.Zifəroğlu Suriyada yeni hökumətin formalaşması prosesindəTürkiyə və Azərbaycanın rolunu bir neçə əsas aspektdən qiymətləndirib:
“Türkiyə və Azərbaycanın isə Suriyada yeni hökumətin formalaşması prosesində rolu olduqca önəmlidir və bunu da bir neçə əsas aspektdən qiymətləndirə bilərik:
1. Geosiyasi maraq və regional təsir: Bildiyiniz kimi, Türkiyə Suriyada uzun müddətdir aktiv rol oynayır və ölkənin şimalında təhlükəsizlik zonasını nəzarətdə saxlayır. Ankara üçün Suriyanın ərazi bütövlüyü, PKK/YPG kimi separatçı qrupların neytrallaşdırılması və qaçqınların geri qaytarılması əsas prioritetlərdir. Yeni hökumət prosesində Türkiyə, xüsusilə müxalif qüvvələrin iştirakı məsələsində ciddi söz sahibi ola bilər. Azərbaycanın Suriyada birbaşa hərbi və ya siyasi iştirakı olmasa da, Türkiyə ilə müttəfiq, qardaş ölkə olaraq regional sabitlik və əməkdaşlıq proseslərini dəstəkləyir. Azərbaycanın diplomatik mövqeyi beynəlxalq hüquqa əsaslanır və ölkə daha çox humanitar və iqtisadi yardım vasitəsilə təsir göstərə bilər.
2. Diplomatik və beynəlxalq təsir: Xatırlatmaq istərdim ki, Türkiyə Rusiya və İranla birlikdə Astana prosesinin əsas iştirakçılarından biridir. Bu platformada Ankara yeni hökumətin formalaşmasına dair razılaşmaların əldə olunmasında mühüm rol oynaya, eyni zamanda adları sadalanan digər iki ölkə ilə yeni hökumət arasında vasitəçi rolunu üstlənə bilər. Zatən son proseslərdə bunun müəyyən işartılarını görə bilərik. Ölkəmiz isə Qoşulmama Hərəkatına sədrliyi və beynəlxalq platformalarda aktiv rolu sayəsində, xüsusilə BMT və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində Suriyaya humanitar yardımların təşkilində və diplomatik vasitəçilik imkanlarında töhfə verə bilər.
3. İqtisadi və yenidənqurma prosesi: Türkiyə Suriyada gələcək sabitliyin formalaşmasında iqtisadi təsir gücünü artırmağa çalışır. Yeni hökumət beynəlxalq səviyyədə tanınarsa, Türkiyənin Suriyanın infrastrukturunun bərpasında və ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsində əhəmiyyətli rolu ola bilər. Ölkəmiz isə müharibədən zərər görmüş ərazilərin yenidən qurulması təcrübəsinə (Xüsusilə Qarabağda apardığı genişmiqyaslı bərpa layihələri) malik olduğu üçün Suriyada potensial iqtisadi əməkdaşlıq imkanları yarana bilər.
4. Hərbi və təhlükəsizlik aspektləri: Türkiyə Suriyanın şimalında hərbi mövcudluğunu qorumağa davam edir və yeni hökumətin formalaşmasından asılı olaraq, oradakı maraqlarını təmin etməyə çalışacaq. Xüsusilə, terror təşkilatlarının yeni hakimiyyət strukturlarına təsir etməməsi üçün Ankara ciddi addımlar atmaqdadır. Azərbaycan isə, Türkiyənin bölgədəki mövqeyini dəstəkləyir və gələcəkdə hərbi-sənaye əməkdaşlığı çərçivəsində Suriyanın yenidən qurulmasında rol oynaya bilər.
Ümumiyyətlə, Türkiyə və Azərbaycan Suriyada yeni hökumətin formalaşması prosesində bir-birini tamamlayan mövqelərə malikdir. Türkiyə əsas oyunçulardan biri kimi siyasi, hərbi və diplomatik cəhətdən aktiv iştirak edərkən, Azərbaycan isə daha çox humanitar, diplomatik və iqtisadi dəstək göstərə bilər. Şübhəsiz ki, bu prosesdə hər iki qardaş ölkənin məqsədi regional sabitliyi təmin etmək və Suriyanın gələcək idarəetməsində balanslı və inklüziv bir hökumətin qurulmasına töhfə verməkdir”.(Musavat.com)
12:02 15.02.2025
Oxunuş sayı: 3752
