Trampın Ukraynaya yardım şərti: mineral ehtiyatlara çıxış
ABŞ Prezidenti Donald Tramp bəyan edib ki, Ukraynaya gələcək hərbi yardımın şərti olaraq bu ölkənin zəngin mineral ehtiyatlarına çıxış əldə etmək istəyir. Bu yanaşma, Trampın Ukrayna müharibəsinə əqd əsaslı baxışını nümayiş etdirir. ABŞ və digər Qərb ölkələrinin Ukraynanın mineral ehtiyatlarına marağı isə yeni deyil.
“Biz yüz milyardlarla dollar xərcləyirik. Ukraynada nadir metallar var və mən onların təhlükəsizliyini təmin etmək istəyirəm. Onlar da bunu etməyə hazırdırlar,” – deyə Tramp Oval Ofisdə jurnalistlərə bildirib. Lakin Tramp, Ukraynanın bu təkliflə bağlı konkret mövqeyini açıqlamayıb. Daha əvvəl o, hərbi yardımın yalnız kredit şəklində verilməli və Ukraynanın Rusiya ilə danışıqlara başlaması şərti ilə həyata keçirilməsini təklif etmişdi.
Keçmiş Prezident Cozef Baydenin rəhbərliyi altında ABŞ, Rusiyanın 2022-ci ildə Ukraynaya tammiqyaslı hücumundan sonra bu ölkəyə 65,9 milyard dollarlıq hərbi yardım göstərmişdi. Bayden bu yardımı ABŞ-ın və onun müttəfiqlərinin təhlükəsizliyi üçün həyati əhəmiyyətli adlandırmışdı. Tramp isə yardımın əvəzinə müəyyən iqtisadi fayda əldə olunmasının vacib olduğunu vurğulayır.
Trampın açıqlamaları dəqiq olmasa da, ABŞ və Ukrayna arasında mineral ehtiyatlarla bağlı əməkdaşlıq mövzusu Bayden administrasiyası dövründə də gündəmdə idi. O dövrdə imzalanmış memorandumda ABŞ-ın Ukraynada mədən layihələrinə Amerika şirkətlərinin investisiyalarını təşviq edəcəyi və Ukraynanın bu layihələr üçün iqtisadi stimullar yaratmaqla yanaşı, biznes və ekoloji normalara əməl etməli olduğu bildirilirdi. Ukrayna 2021-ci ildə Avropa İttifaqı ilə oxşar razılaşma imzalamışdı.
Dentons hüquq firmasının Kiyev ofisinin nümayəndəsi Adam Mıtsık qeyd edir ki, bu razılaşmaların əsas məqsədi Ukraynadan kritik mineralların təminatını gücləndirməkdir. Lakin Trampın mövqeyi daha praqmatikdir: o, müharibədən sonrakı dövrdə Ukraynanın iqtisadi bərpa prosesini dəstəkləmək üçün mineralların ölkə daxilində emal edilməsini vacib sayır.
Ukrayna hökuməti hələlik Trampın açıqlamalarına reaksiya verməyib. Ancaq keçmişdə Ukrayna rəsmiləri, təbii ehtiyatlarının Qərbin bu ölkəyə göstərdiyi dəstəyi artırmaq üçün əsas səbəblərdən biri olduğunu vurğulamışdılar. Prezident Volodimir Zelenski dəfələrlə bildirib ki, Ukraynanın mineral ehtiyatları, Rusiyanın bu müharibədəki əsas məqsədlərindən biridir, lakin eyni zamanda, ölkənin inkişafı üçün böyük fürsət yaradır.
ABŞ hökuməti kritik mineralların böyük bir hissəsini idxal edir. Bu mineralların çoxu Çindən alınır və ABŞ 50 kritik mineralın 12-si üzrə tamamilə idxaldan asılıdır. Ukraynanın mineral ehtiyatları isə bu 50 mineralın 22-ni əhatə edir. Bu minerallar arasında qrafit, litium, titan, berillium və uran yer alır. Amma bəzi resurslar hazırda Rusiyanın işğalı altında olan ərazilərdə yerləşir.
Çin uzun müddətdir nadir metalların qlobal istehsalında liderdir. ABŞ ilə Çin arasındakı ticarət mübahisələri, ABŞ-ı alternativ tədarük mənbələri axtarmağa sövq edib. Ekspertlər bildirir ki, elektrik avtomobilləri və bərpa olunan enerji texnologiyalarına artan tələbat, Ukraynanın mineral ehtiyatlarının strateji əhəmiyyətini daha da artırır. Adam Mıtsıkın fikrincə, Ukraynanın bu resurslarının qorunması və inkişafı, ölkənin iqtisadi müstəqilliyinin təmin edilməsi üçün vacibdir.
Bu kontekstdə, Trampın təklif etdiyi yanaşma Qərb ölkələrinin Ukrayna ilə əməkdaşlığına fərqli bir perspektiv əlavə edir. Lakin bu yanaşmanın necə həyata keçiriləcəyi və Ukraynanın buna hansı mövqedən yanaşacağı hələlik qeyri-müəyyəndir.
Gülay Qəribova
20:14 13.02.2025
Oxunuş sayı: 4047
