Maskın DOGE Komandası: Federal sistemlərdə təhlükəli güc oyunu
Kompüter sistemlərində iki növ icazə var: “sadəcə oxuma”, “oxuma və yazma”.
• “Sadəcə oxuma” icazəsi ilə siz faylları və məlumatları yalnız görə bilərsiniz, amma heç bir dəyişiklik edə bilməzsiniz. Məsələn, bir kitabı oxumaq, amma səhifələrini dəyişdirməmək kimi düşünə bilərsiniz.
• “Oxuma və yazma” icazəsi isə sizə yalnız faylları oxumağa deyil, həm də onları dəyişdirməyə, silməyə və ya yenidən yazmağa imkan verir. Yəni, kitabı oxumaqla yanaşı, səhifələri dəyişdirmək, əlavə etmək və ya silmək də mümkündür.
Bu nə üçün vacibdir? Çünki hər iki icazə fərqli güc və məsuliyyət tələb edir. Məsələn, “oxuma və yazma” icazəsi əldə edən birisi, çox həssas məlumatlarla oynamağa və ya onları dəyişdirməyə başlayarsa, böyük problemlər yarada bilər.
İndi isə İlon Mask və onun DOGE adlı komandasından bəhs edirik. Bu komanda, federal hökumətin sistemlərinə daxil olub və bəzi icazələr alıb. İlk olaraq, sadəcə oxuma icazəsi veriləcəyi bildirilmişdi. Yəni, onlar yalnız məlumatlara baxacaq və dəyişdirməyəcəklərdi. Lakin bəzi xəbərlərə görə, bu komanda daha geniş icazələr alıb və “oxuma və yazma” icazəsi əldə ediblər.
Xəzinə Nazirliyi kimi böyük və həssas sistemlərdə bu cür geniş icazələrə sahib olmaq çox təhlükəli ola bilər. Məsələn, onlar sosial təminat nömrələri və vergi məlumatları kimi həssas məlumatlarla işləyirlər. Bu səbəbdən, bu cür icazələrin kimə verildiyi çox vacibdir.
Həmçinin, Maskın bəzən etdiyi açıqlamalar, məsələn, “federal təşkilatları silmək” kimi ifadələr, bu məsələni daha da mürəkkəbləşdirir. Bu cür açıqlamalar narahatlıq yaradır, çünki bu, onun hökumətin işinə qarışmasını və ya dəyişiklik etməsini göstərir.
Ümumilikdə, bu vəziyyətin üç mümkün yolu var:
1. DOGE komandası sadəcə məlumatları oxuyur, heç bir dəyişiklik etmirlər və yalnız təkliflər təqdim edirlər.
2. DOGE komandası sistemdə qarışıqlıq yaradır və heç kim onların nə etdiyini bilmir.
3. Mask birbaşa ödənişləri dayandırır, bu da böyük bir hüquqi və siyasi böhrana səbəb ola bilər.
Bu vəziyyətdə, “oxuma” icazəsi belə çox vacibdir, çünki həssas məlumatlar bu sistemlərdə yerləşir. Maskın komandası çox böyük gücə sahibdir, çünki o, dünyanın ən zəngin insanıdır və ABŞ hökuməti ilə milyardlarla dollar iş görən böyük şirkətlərin sahibidir. Bu səbəbdən bu icazələrin kimə verildiyini diqqətlə izləmək lazımdır.
Gülay Qəribova
19:30 11.02.2025
Oxunuş sayı: 8084
